Operacija "Neretva '93"

Operacija "Neretva '93" je bila vojna operacija Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH) protiv Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) u septembru 1993. godine na frontu dugom 200 km od Gornjeg Vakufa do južne strane Mostara, za vrijeme hrvatsko-bošnjačkog sukoba. ARBiH je ostvarila ograničene dobitke na području sjeverne Hercegovine i oko Mostara, ali se nije uspjela probiti do južne Neretve, gdje je HVO zadržao kontrolu. Operacija je prekinuta u oktobru. Tokom akcije ubijeno je na desetine hrvatskih civila u Grabovici i Uzdolu.

Operacija

Nakon što je veći dio Gornjeg Vakufa zauzela Armija Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH) u avgustu 1993. godine, borbe su se okrenule prema Prozoru gdje su se prethodnih mjeseci u obližnjim selima borili HVO i ARBiH. Ni jedni ni drugi nisu imali potpunu kontrolu nad područjem pa su obje strane provele avgust i septembar u borbama duž brda i grebena kod Prozora.

U septembru 1993, Vlada Republike Bosne i Hercegovine je protiv HVO-a pokrenula operaciju Neretva, jednu od najsloženijih pokušaja do sada. Seferu Haliloviću za operaciju su bile potčinjene jedinice 1, 3, 4. i 6. korpusa ARBiH. Snage ARBiH izvele su koordinisane napade na enklave koje je držao HVO u Lašvanskoj dolini i na cijeloj liniji sukoba od južno od Gornjeg Vakufa do Jablanice, preko Mostara i dalje prema jugu do rijeke Bune. Jedinice 9. brigade, 10. brigade i 2. samostalnog bataljona, sve potčinjene 1. korpusu ARBiH, upućene su iz Sarajeva na područje Jablanice. Na području Viteza, tokom istovremenog napada sa sjevera i juga, ARBiH je u jednom trenutku probila linije HVO-a u Vitezu, ali je na kraju bila prisiljena na povlačenje.

Između Prozora i Jablanice, ARBiH je lagano potisnula liniju sukoba prema zapadu i nakon višednevnih borbi napredovala južno, prema Mostaru. Težište napada ARBiH bilo je uporište HVO-a Vrdi kod rijeke Neretve kako bi se preuzela kontrola nad sjevernim i zapadnim prilazima Mostaru. U septembru 1993. godine, nakon artiljerijskog bombardovanja Vrda, pješadija ARBiH ga je bezuspješno napala, a snage HVO-a su uspjele odbiti napad. U Mostaru su snage ARBiH i HVO imale sukobe u gradu i njegovom Bijelom Polju i Raštanima. ARBiH je ostvarila određene ograničene dobitke napadajući prema van iz grada u tri pravca. HVO je 23. septembra odgovorio artiljerijskim granatiranjem istočnog dijela grada, koji je kontrolisala ARBiH, kao i neefikasnim protunapadom 24. septembra. Korištenje artiljerije od strane ARBiH i HVO-a dodatno je oštetilo grad, ali nijedna strana nije ostvarila značajnije dobitke. Nakon višednevnih pregovora, 3. oktobra je dogovoreno primirje.

Masakri u Grabovici i Uzdolu

U noći 8. na 9. septembar izvršen je masakr u Grabovici kada su pripadnici 9. brigade i drugi neidentifikovani pripadnici ARBiH ubili najmanje 33 hrvatska mještana u Grabovici. Trojica boraca, Nihad Vlahovljak, Haris Rajkić i Sead Karagić osuđeni su za učešće u ubistvima. Nekoliko dana kasnije, 14. septembra, ARBiH je krenula u ofanzivu istočno od Prozora. Tokom ove ofanzive izvršen je masakr u selu Uzdol. Između 70-100 vojnika ABiH infiltrirali su se pored odbrambenih linija HVO-a i stigli do sela. Nakon zauzimanja komandnog mjesta HVO-a, trupe su krenule u ubijanje. Saopćeno je da je samostalni Prozorski bataljon i pripadnici lokalne policije ubili 29 hrvatskih civila i jednog ratnog zarobljenika.

Komandant ARBiH Sefer Halilović je procesuiran kod Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju na osnovu krivične odgovornosti nadređenog (član 7(3) Statuta Tribunala) i optužen je po jednoj tački za kršenje zakona i običaja ratovanja (čl. 3 – ubistvo), ali je proglašen nevinim.

Posljedice

HVO je zadržao kontrolu nad područjem oko Prozora i osigurao pozadinu svojih snaga u zapadnom Mostaru. ARBiH je uspjela osigurati teren između Jablanice i Vrdi i preuzeti kontrolu nad putem od Grabovice preko naslelja Potoci i Vrapčića prema sjeveroistočnom Mostaru.

Također pogledajte

• Masakr u Grabovici

Reference

• Central Intelligence Agency, Office of Russian and European Analysis (2002). Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990–1995, Volume 1. Washington, D.C.: Central Intelligence Agency. ISBN 978-0-16-066472-4.
• Thomas, Nigel; Mikulan, Krunoslav (20. 2. 2013). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992?2001. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4728-0244-6.
• Hodžić, Šefko (23. 3. 2005). "Articles by Sefko Hodzic in Oslobodjene Newspaper from 15 January 1999 to 6 February 1999". International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. Arhivirano s originala, 22. 8. 2021. Pristupljeno 27. 1. 2023.
• Hodžić, Šefko (23. 3. 2005). "Excerpts from the Book Written by Sefko Hodzic entitled Otpecaceni Koverat (Unsealed Envelope)". International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. Arhivirano s originala, 22. 8. 2021. Pristupljeno 27. 1. 2023.