Nekropole stećaka u Jablanici

Nekropole stećaka u Jablanici uglavnom se nalaze na području Parka prirode Blidinje, osnovanom 1995. godine s ciljem očuvanja i unapređenja njegovih prirodnih i kulturnih vrijednosti i posebnosti. Nekropole sa stećcima su bogate ornamentima, simbolikom i figuralnim prikazima. Prikazani motivi ukazuju na vezu ovog područja sa Hercegovinom, ali i Kupresom i zapadnom Bosnom. Znatan dio ukrasa i drugih prikaza čine Blidinje zasebnom cjelinom. Najveći broj stećaka je ukrašen rozetama, polumjesecima, križevima i raznim bordurama. Figuralni prikazi su različitog sadržaja, od čega je najviše scena iz lova, turnira, kola. Izgled i položaj u netaknutom prirodnom ambijentu svrstava ih u najbogatije i najinteresantnije nekropole u Bosni i Hercegovini.

Nekropola Dugo polje

Glavni članak: Nekropola Dugo Polje

Nalazi se na listi 30 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 22 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj.

Nekropola sa stećcima Ponor

Na zapadnom kraju sela Brčanj, na lokalitetu Ponor, nalazi se istoimena nekropola. Sastoji se od 21 stećka, od toga je 14 sanduka i 7 ploča. Orijentirani su u smjeru zapad - istok i poredani u redove. Ukrašen je jedan stećak, oblika sanduka (168 x 60 x 48 cm), na zapadnoj čeonoj strani stepenasto završen. Na južnoj bočnoj strani je prikazana plastično klesana scena iz turnira. U sceni je prikazan muškarac koji u jednoj ruci drži ispruženo koplje ili mač. Na vrhu koplja je neki neobičan dodatak, prav i koso položen. U drugoj ruci je predmet u obliku šestokrake zvijezde. Pored zvijezde je plastično izveden polumjesec. Stećci su klesani u kamenolomu u Dragajicama, 600 m sjeverno od nekropole. U kamenolomu je pronađen stećak koji je bio završen i spreman za transport. Nekropola je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Nekropola sa stećcima Risovac

Risovac je malo naselje i područje u sjeveroistočnom dijelu parka prirode Blidinje. Nekropola se nalazi pored puta i katoličkog groblja od kojeg je odvojena betonskom ogradom. zauzima prostor od 33 x 21 m. Dio nekropole je smješten na širokom tumulusu, promjera oko 16 m. Sastoji se od 41 stećka, od toga je 10 ploča, 20 sanduka, 7 visokih sanduka, 3 sljemenjaka sa postoljem i jedan sljemenjak bez postolja.Nekropola je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Nekropole sa stećcima Sovići

Nekropole su Nacionalni spomenik, raspoređene u tri mahale sela Sovići, na više lokaliteta:

• Stublenica, srednjovjekovni spomenik – jedan grob sa stećkom;
• Zec, srednjovjekovna nekropola, sačuvano pet grobova sa stećcima;
• Batuša, prahistorijski tumulus i osamljeni stećak;
• Hrbine, prahistorijski tumulus i srednjovjekovni grobovi sa dva stećka;
• Srednja mahala 2, dva groba sa stećcima sačuvana u katoličkom groblju;
• Svatovsko groblje (Ranica), srednjovjekovna nekropola, 18 grobova sa stećcima;
• Donja mahala 1, srednjovjekovna nekropola uz muslimansko groblje, 21 grob sa stećcima i stari nišani u muslimanskom groblju. Na nišanima nema natpisa, ali prema njihovom izgledu i stepenu oštećenja kamena mogu se datirati u period XVIII ili XIX stoljeća.
• Donja mahala 2, lokalitet kod Mijića kuća, osam stećaka;
• Vrtla, 17 grobova sa stećcima;
• Plavi Greb, šest grobova sa stećcima.

Literatura

• Anđelko Zelenika -Stećci jablaničkog područja, Mostar: Hercegovina IV, 1985, 51 -71.
• Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, tom I, Sarajevo 1988, 190.
• Omer Karić - Jablanica kroz stoljeća, u Jablanica 100 godina školstva (1903-2003), Jablanica, 2003, 13 – 36.