Mogorjelo
Mogorjelo je jedinstven arheološki spomenik iz rimskog doba, dobro očuvana stara rimska villa rustica, smješten u neposrednoj blizini Čapljine, u južnom dijelu Bosne i Hercegovine. Ovaj spomenik kulture spada u najljepša zdanja kasne antičke arhitekture u cijeloj Bosni i Hercegovini.[1] Predmeti pronađeni u Mogorjelu potiču iz IV vijeka. Sama vila svojim bogatstvom, ljepotom i osebujnošću arhitekture predstavlja oazu vrijednosti i ljepote, okruženu bogatom mediteranskom vegetacijom.
Lokacija
urediSklop velike utvrđene vile s početka IV vijeka, dimenzija 102x86 metara, nalazi se na jednom sravnjenom brežuljku, uz rukavac rijeke Neretve, 5 km južno od Čapljine, pored puta prema Gabeli (nekada stari put za Metković).[2]
Historija
urediKompleks je nastao sredinom I vijeka kao privatno imanje za preradu poljoprivrednih proizvoda (villa rustica fructuaria), sa stambenom zgradom (villa rustica habitatoria). Ovaj objekat je izgorio u III vijeku. Početkom IV vijeka preko njegovih ruševina izgrađeno je državno imanje sa vilom koja danas čini glavninu spomeničkog kompleksa. Vila na Mogorjelu je služila za snabdjevanje grada Narone. Imanje je propalo u velikom požaru između 401. i 403. godine, prodorom Vizigota u ove krajeve. Lokalitet je kroz historiju i dalje bio naseljen, jer su pronađene ranokršćanske bazilike, karolinški mač iz IX vijeka i preuređenja prostora sve do XIX vijeka.
Arhitektura
urediKompleks građevina na Mogorjelu, ima oblik pravougla, dimenzija 102 x 86 m. Uglovi i vrata velikog okvirnog zida su zaštićeni isturenim tornjevima. Vrata su široka i dvodjelna. Sjeverna vrata, Porta decumana, bila su ukrašena sa dva ortostata u obliku cippusa, sa prikazom akanta na jednom i vinove loze na drugom bloku. Ortostati su činili špalir onima koji su ulazili u vilu. Uz sva vrata postojale su zidane stepenice za prilaz prsobranima, jer je vila bila koncipirana kao refugij. U unutrašnjosti, uz perimetralne zidove, bio je izgrađen niz prostranih komora za smještaj radnika, te za ostavu alata i poljoprivrednih proizvoda. Ispred ovih prostorija pružao se vrlo prostran i natkriven trijem na zidanim stupovima.[3]
Glavni objekat Mogorjela je velika palača u južnom dijelu izgrađena u vrijeme Dioklecijana. Sastojala se od niza prostorija. Na krajevima ovih prostorija su izbočena krila koja u prizemlju imaju stepenište za sprat. Prostorije na spratu su bile namijenjene luksuznom stanovanju, sa podovima pokrivenim mozaikom i zidovima ukrašenim lažnim mramorom. Trijem na spratu je imao korintske stubove od korčulanskog kamena. Unutar vile polovinom V vijeka su sagrađene skoro istovremeno dvije ranokršćanske bazilike.
Ekonomski dio vile iz I vijeka, zajedno sa proizvodnim napravama za vino i ulje, te mlinom i pekarom bio je, uz manje prepravke, uklopljen u novu građevinu. Danas su sačuvani temelji samo istočnog dijela te vile, dok je zapadni dio iskrčen tokom iskopavanja. Četiri velika kanala služila su za odvod otpadne vode, i to jedan prema Neretvi, a ostala tri jugozapadno prema njivi, gdje je u I vijeku postojao stambeni objekat sa piscinom i instalacijama za centralno loženje.[4]
Literatura
urediAlojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić -Sarajevo, 1966- KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE
Reference
uredi- ^ "Mogorjelo". kons.gov.ba. Arhivirano s originala, 18. 10. 2020. Pristupljeno 13. 9. 2016.
- ^ "Esad Pašalić: Antička naselja i komunikacije u Bosni i Hercegovini". Zemaljski muzej Sarajevo, 1960. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE". Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2016.[mrtav link]
- ^ "Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA". Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2016.
