Johann Strauss stariji

Johann Baptist Strauss (također poznat kao Johann Strauss, rođen 14. marta 1804. u Leopoldstadtu, danas Beč, umro 25. septembra 1849. u Beču) bio je jedan od najznačajnijih austrijskih kompozitora 19. vijeka iz vremena romantizma. Da se izbjegne pomutnja sa njegovim istoimenim sinom Johannom Straussom mlađim, "kraljem valcera", obično se zove Johann Strauss (ili Johann Strauss stariji). Bio je poznat po bečkim valcerima koje je komponirao i popularisao rame uz rame sa kompozitorom Josefom Lannerom. Utemeljitelj je muzičke dinastije Strauss, a ovu kompozitorsku tradiciju su nastavili njegovi sinovi. Bio je jedna od središnjih ličnosti žanra bečke lahke muzike. Njegovo najpoznatije djelo do danas je Marš Radetzkog, koje je prvi put izvedeno 1848. godine (iako ne u izvornoj instrumentaciji), već adaptaciji Leopolda Weningera, sa kojim se tradicionalno završava novogodišnji koncert Bečke filharmonije. Muzika iz njegovog kompozitorskog djela Tako je govorio Zaratustra, op. 30 bila je korištena u filmu 2001: Odiseja u svemiru.

Johann Strauss
Rođenje	Johann Baptist Strauss (1804-03-14) 14. mart 1804. Leopoldstadt (Beč), Habsburška Monarhija
Smrt	25. septembar 1849(1849-09-25) (45 godina) Beč, Habsburška Monarhija
Era	Romantizam
Značajna djela	Marš Radetzkog, Tako je govorio Zaratustra op. 30, Täuberln-valcer

Biografija i muzičko stvaralaštvo

Johann Strauss bio je sin Franza Borgiasa Straussa (10. septembra 1764. - 5. aprila 1816.) i još od djetinjstva je pokazivao muzički talent. 1817. godine započeo je izučavati knjigovodstvo, a položio je i pripravnički ispit. Uporedo s knjigovodstvom uzimao je i časove sviranja violine kod Michaela Pamera, a kasnije 1830. godine i kod Johanna Pollischanzkija, te pouke iz teorije muzike kod Ignaza von Seyfrida. Strauss je svirao violu u plesnom orkestru Michaela Pamera, gdje je upoznao Josefa Lannera, koji ċe također postati poznati kompozitor bečkog lahkog plesnog muzičkog žanra. Lanner je osnovao muzički trio, kojem se pridružio i Strauss u svojoj 15-oj godini života. Kako se broj muzičara u orkestru povećavao, mladi Johann je preuzimao sve veće odgovornosti. Od 1823. godine dirigovao je drugim orkestrom Josefa Lannera koji se odvojio od glavnog orkestra, a 4. aprila 1824. imali su zajednički koncertni nastup u tada poznatim "Zwei Tauben" vrtovima. Tu se Johann Strauss stariji prvi put javno predstavio kao kompozitor, gdje su premijerno izveli Täuberln-valzer. Bio je to prvi od mnogih valcera koji su bili prvi put koncertno izvedeni i koji su dobili ime po mjestu izvođenja. Godine 1824. dobio je vojni čin u 4. bečkom pješadijskom puku, a tamo je bio aktivan i kao muzičar. Jedno vrijeme je po zanimanju bio i kapelnik. Svirao je i sa braćom Drahanek, ali je svirao i u drugim orkestrima kao rezervni muzičar. Veċ od 1827. godine bio je u stanju pokrenuti vlastiti posao. Do 1830. godine izgradio je ugled kompozitora bečkih valcera, a pojavio se u raznim poznatim bečkim restoranima, među kojima i poznata plesna dvorana "Zum Sperl'' - u bečkom Leopoldstadtu. Bio je 1832. godine na čelu kapele 1. civilne pukovnije i muzički direktor u carskom Kaiserhof k.k. Hofballmusikdirektor 1835. godine. Osnovao je prvi svjetski putujući orkestar kojem su se pridružili neki od muzičara iz orkestra Josefa Lannera. Godine 1833. započeo je svoju prvu evropsku koncertnu turneju sa svojim (sada većim) orkestrom, gdje je posjetio sve veće njemačke i francuske gradove. Poznati francuski kompozitor Hector Berlioz pohvalio je njegovu muziku i koncertne nastupe njegovog orkestra u Parizu. Godine 1838. krenuo je na prvu od dvije uspješne koncertne turneje po Velikoj Britaniji, od kojih je druga bila 1849. godine. Čak su ga pozvali da 28. juna 1838. svira sa svojim orkestrom povodom krunisanja kraljice Viktorije, a za ovaj događaj je komponirao svoj "Valcer za kraljicu Viktoriju".

Godine 1834. preselio se u Hirschenhaus (njemački: Zum goldenen Hirschen) u Leopoldstadtu, Taborstraße 17, kojeg danas više nema i iznajmio četiri stana za sebe i svoju porodicu, kao i jedan koji je bio namijenjen samo za njegov kompozitorski rad.

Johann Strauss je bio oženjen gostioničarkom (Maria) Anom Streim (1801-1870), a zatim je napustio porodicu i potom živio u partnerstvu s modisticom Emilie Trampusch (1814 - nakon 1865), s kojom je imao osmoro djece. Njegova tri sina sa suprugom Anom - Johann, Josef i Eduard - također su postali muzičari. Njegov sin Johann Strauss mlađi, kojeg je podržavala majka protiv volje oca je od 1844. postao ozbiljan muzički takmac svog oca.

Joseph Lanner, kolega i muzički takmac Johanna Straussa starijeg, umro je 1843. Godine 1849. Johann Strauss stariji je umro u stanu Emilie Trampusch u Kumpfgasseu (današnji 1. okrug) od bolesti šarlaha. Sahranjen je na starom, kasnije napuštenom groblju Döblinger. 11. juna 1904., on i Lanner ekshumirani su tamo i sahranjeni 13. juna 1904. jedan pored drugog u počasnim grobovima na centralnom groblju u Beču (grupa 32 A, br. 15, Lanner: br. 16). Njihove stare nadgrobne ploče uključene su u dizajn iz 1928. godine, koji je otvoren na groblju Park Strauß-Lanner. Potpuno muzičko stvaralaštvo Johanna Straussa starijeg osim valcera, obuhvata galope, polke, kvadrile i druge plesove, koje je objavio njegov sin Johann Strauss mlađi 1889. Njegova djela su izuzetna po ritmičkom poletu i šarmu melodijskog dizajna, a predstavljaju bečki stil plesne muzike u najboljem svjetlu.

Baština

Poštanske marke

Austrijska je pošta 4. juna 1999. tiskala dvije poštanske marke koje prikazuju Straussa mlađeg (MiNr: 2285/bzl), povodom 100-godišnjice smrti sa nominalnom vrijednošću 7 šilinga i Straussa starijeg (MiNr: 2286/bzm) sa 8 šilinga, obje sa nazubljenjem 13¾.

Djela

Marševi

• Radetzky marš op. 228 (1848)
• Jelačić marš op. 244

Kvadrili

• Jubel kvadril op. 130
• Louisen kvadril op. 234

Polke i galopi

• Seufzer galop op. 9
• Chinesischer galop op. 20
• Einzugs galop op. 35
• Sperl galop op. 42
• Fortuna galop op. 69
• Reise galop op. 85
• Ballnacht galop op. 86
• Jugendfeuer galop op. 90
• Cachucha galop op. 97
• Indianer galop op. 111
• Sperl polka op. 133
• Beliebte Annen polka op. 137
• Salon polka op. 161
• Eisele und Beisele Sprünge op. 202
• Kathinka polka op. 218
• Wiener Kreuzer polka op. 220
• Piefke und Pufke polka op. 235
• Alice polka op. 238
• Damen Souvenir polka op. 236
• Exeter polka op. 249

Valceri

• Täuberln valcer op. 1 (1826)
• Döblinger Reunion valcer op. 2 (1826)
• Wiener Carneval op. 3 (1827)
• Kettenbrücken valcer op. 4 (1827)
• Gesellschaftwalzer op. 5 (1827)
• Wiener Launen valcer op. 6 (1817)
• Charmant valcer op. 31 (1829)
• Benifice valcer op. 33 (1830)
• Gute Meinung für die Tanzlust op. 34 (1830)
• Tivoli-Rutsch valcer op. 39 (1830)
• Vive la Danse! op. 47 (1831)
• Heiter auch in ernster Zeit op. 48 (1831)
• Das Leben ein Tanz oder Der Tanz ein Leben! op. 49 (1832)
• Bajaderen valcer op. 53
• Mein schönster Tag in Baden op. 58 (1835)
• Gabrielen valcer op. 68
• Elisabethen valcer op. 71
• Rosa valcer op. 76 (1836)
• Zweyte valcer Guirlande op. 77 (1835)
• Huldigungs valcer op. 80 (1836)
• Philomelen valcer op. 82 (1835)
• Brüssler Spitzen op. 95 (1837)
• Ball Racketen op. 96 (1837)
• Paris valcer op. 101 (1838), sadrži verziju La Marseillaise u 3/4 taktu
• Freuden Grüsse op. 105 (1839)
• Wiener Gemüths valcer op. 116 (1840)
• Cäcilien valcer op. 120 (1839)
• Apollo valcer op. 128 (1839)
• Adelaiden valcer op. 129 (1841)
• Egerien valcer op. 134 (1842)
• Loreley Rhein Klänge op. 154 (1843)
• Geheimnis aus der Wiener Tanzwelt op. 176 (1845)
• Herztöne valcer op. 203
• Helenen valzer op. 204 (1848)
• Landesfarben valcer op. 232
• Die Friedensboten op. 241

Literatura

• Michel_2001 (2001). MICHEL West- und Mitteleuropa 2001/2002 (jezik: njemački). München: Schwaneberger Verlag GmbH. ISBN 3-87858-658-2.CS1 održavanje: ref=harv (link)