11. krajiška divizija Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije

Jedanaesta krajiška udarna divizija NOVJ formirana je naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita 1. maja 1943. u okolini Prnjavora od Pete krajiške (kozarske) brigade, Dvanaeste krajiške udarne brigade i grupe partizanskih odreda. U vrijeme formiranja brojala je oko 2.900 boraca pod oružjem. Naredbom o formiranju dobila je naziv „Dvanaesta divizija NOVJ“, ali je tri mjeseca kasnije, prilikom revizije i unifikacije naziva, preimenovana u Jedanaestu. Komandant divizije bio je Josip Mažar, a politički komesar Žarko Zgonjanin.

Borbeni put 11. divizije

Uznemiren ofanzivnim djelovanjem divizije u okolini Banja Luke, komandant njemačkih snaga u NDH, general Rudolf Lüters pokrenuo je u cilju njenog razbijanja 13. juna operaciju „Pfingsten“. Za ovu operaciju angažovao je 721. lovački puk 114. lovačke divizije i borbenu grupu „Istok“ koju su sačinjavali ojačana 8. lovačka domobranska pukovnija i četnički odredi „Borja“ i „Obilić“. Prema planu operacije, trebalo je da ove snage koncentričnim djejstvima okruže i unište diviziju. Međutim, operacija je završena potpunim neuspjehom. Jedanaesta krajiška divizija manevrom je izbjegla opkoljavanje i nastavile napadna djejstva u oblasti Banja Luke.

Jedinice divizije su sa Drugom krajiškom brigadom, 10. jula savladale ustaško-domobranski garnizon u Prnjavoru. Divizija je tokom cijele druge polovine 1943. godine vodila neprekidne borbe protiv njemačkih, ustaško-domobranskih i četničkih snaga u srednjoj Bosni.

Krajem decembra 1943. i početkom januara 1944. divizija je učestvovala u napadu na Banja Luku. Nakon toga divizija se našla na pravcu glavnog udara tokom njemačke operacije „Napfkuchen“ i tom prilikom je pretrpjela znatne gubitke.

Divizija je forsirala rijeku Bosnu 8. avgusta 1944. i pod neprekidnom borbom sa jedinicama 13. SS divizije uspjela da se početkom septembra probije preko rijeke Drine u zapadnu Srbiju. U sastavu Dvanaestog vojvođanskog korpusa učestvovala je u Beogradskoj operaciji.

Nakon popune novim borcima iz Srbije, divizija je nastavila nastupanje kroz Srem i učestvovala u oštrim borbama na Sremskom frontu. Nakon proboja fronta nastavila je nastupanje dolinom Save prema Zagrebu i sredinom maja učestvovala u zarobljavanju ostataka Armijske grupe „E“ u Sloveniji.

Literatura

• Hoare, Marko Attila (2006). Genocide and Resistance in Hitler's Bosnia: The Partisans and the Chetniks 1941–1943. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-726380-8.
• Lepre, George (1997). Himmler's Bosnian Division: The Waffen-SS Handschar Division 1943–1945. Atglen, Philadelphia: Schiffer Publishing. ISBN 0-7643-0134-9.
• Dušan D. Samardžija: JEDANAESTA KRAJIŠKA NOU DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1987.
• Lj. Borojević, D. Samardžija, R. Bašić: PETA KOZARAČKA BRIGADA Arhivirano 17. 8. 2012. na Wayback Machine, Narodna knjiga, Beograd 1973.
• Joco Marjanović, Mile Kukolj, Milutin Vujović, Boro Gaćeša, Rade Ranilović: DVANAESTA KRAJIŠKA NOU BRIGADA Arhivirano 31. 8. 2012. na Wayback Machine, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1986.
• Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
• Borojević, Ljubomir; Samardžija, Dušan; Bašić, Rade (1973). Peta kozaračka brigada [Fifth Kozara Brigade]. Beograd: Narodna knjiga. OCLC 78900192.
• Hoare, Marko Attila (2006). Genocide and Resistance in Hitler's Bosnia: The Partisans and the Chetniks 1941–1943. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-726380-8. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
• Lepre, George (1997). Himmler's Bosnian Division: The Waffen-SS Handschar Division 1943–1945. Atglen, Philadelphia: Schiffer Publishing. ISBN 0-7643-0134-9.
• Marjanović, Joco; Kukolj, Mile; Vujović, Milutin; Gaćeša, Boro; Ranilović, Rade (1986). Dvanaesta krajiška NOU brigada [Twelfth Krajina NOU Brigade]. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. OCLC 17804353.
• Samardžija, Dušan D. (1987). Jedanaesta krajiška NOU divizija [Eleventh Krajina NOU Division]. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. OCLC 28008293.
• Vuksic, Velimir (2003). Tito's Partisans 1941-45. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-841766-75-1.