Gradska džamija (Velika Kladuša)
Gradska džamija u Velikoj Kladuši nalazi se u centralnom dijelu Velike Kladuše, Bosna i Hercegovina. Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1] Komisija je donijela odluku 06-12. maja 2003. u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik. Nacionalni spomenik čine objekat džamije, džamijski harem, šadrvan i nišani u haremu.
| Gradska džamija u Velikoj Kladuši | |
|---|---|
 | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Velika Kladuša |
| Religija | Islam |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Oznaka baštine | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Arhitektonski opis | |
| Dovršeno | 1901. |
| Specifikacije | |
| Dužina | 16,25 m[1] |
| Širina | 9,30 m[1] |
| Munare | 1 |
| Materijali | kamen |
Historija
urediVelika i Mala Kladuša, čiji je nekadašnji naziv bio je Donja i Gornja Kladuša, spominju se prvi put 30. oktobra 1280. godine i to pod imenom Cladosa. To je vrijeme kada cijeli kraj pripadao knezovima Blagajskim (Babonjićima). Kasnije je ovaj kraj pripao Frankopanima Slunjskim.
Godine 1633. Osmanlije su osvojile Kladušu gdje ostaju sve do pada grada pod austrougarsku vlast. Za vrijeme austrougarske uprave podignute su dvije džamije. Gradska džamija je podignuta prva i to 27. septembra 1901. godine. Sagrađena je prinosima vjernika, a zauzimanjem bihaćkog okružnika i cazinskog predstojnika. U ime austrougarske uprave, izgradnju je pomogao kotarski predstojnik Bahtija - Atif Omar Bahtijarević o čemu svjedoči natpis na turskom jeziku.
Prema kazivanjima stanovnika navodi se podatak da su tri godine specijalni majstori iz Primorja tesali kamen za ovu džamiju. Munara je podignuta od kamena kroz koji je provučeno gvožđe debljine 20 mm. Prilikom zidanja kamen je zalivan olovom i zato ova džamija ima jednu od najčvršćih munara.
Opis
urediGradska džamija u Velikoj Kladuši pripada tipu džamija pokrivenim četvorostrešnim krovom, sa otvorenim sofama pod zasebnim jednostrešnim krovom, i sa kamenom munarom uz jugozapadni zid. Taj tip džamija je bio vrlo zastupljen u prvo vrijeme austrougarske uprave u Bosni i Hercegovini, po obliku, koncepciji prostora kao i po izboru materijala sličnih karakteristika. U osnovi je pravougaonog oblika dimenzija 16,25 x 9,30 m, uključujući prostor sofa.
Fasada je u donjoj zoni obogaćena geometrijskim ornamentima – spiralnom dekoracijom širine 10 cm koja se proteže duž cijele fasade izuzev njenog ulaznog dijela sa trijemom i koja prati ritam prozorskih otvora. Taj ornament, kao i ostali dekorativni elementi džamije bojeni su tonom drugačijim od osnovne boje zida.
Profilisani dijelovi na fasadi bili su boje terracote, što u potpunosti odgovara uticaju pseudomaurskog manira u arhitekturi, koji se pojavljuje i na ovoj džamiji, zasnovan na korištenju strukture i arhitektionskog jezika prisutnog u islamskoj arhitekturi na sjeveru Afrike . Takav pristup vidljiv je i danas: cijela fasada džamije je raščlanjena plitkim horizontalnim linijama izvedenim u produžnom cementnom malteru, dok je glavni vijenac obogaćen jednostavnim frizom i pri vrhu izlazi iz ravni fasadnog zida za oko 10 cm. Ispod gornjeg vijenca se nalaze dekoracije u malteru koje predstavljaju stilizovane rebraste završetke džamija kakve se susreću u Egiptu i u područjima sjeverne Afrike, a koji su karakteristični za austrougarske objekte izgrađene s početka XX vijeka u našim krajevima. Džamija je imala dekorisan portal sa motivima osmokrake zvijezde, koji su poslije rata 1992.- 1995. godine skinuti. Džamija je u unutrašnjosti bila ukrašena levhama sa surama i kur'anskim stavcima.
Munara je u osnovi osmougaona i u cjelini je izgrađena od klesanih blokova kamena krečnjaka, međusobno povezanih klamfama od gvožđa, zalivenih olovom. Horizontalne i vertikalne spojnice su jako naglašene, što je rezultat upotrebe cementa prilikom jedne od mnogih intervencija na objektu. Širine strana munare iznose 1,15 m, mjereno na visini od 50 cm od kote terena. Dio munare od kote terena pa do nivoa ispod šerefe se postepeno sužava i završava profilisanim vijencem. Kaca munare se takođe završava vijencem, koji je veći i složeniji od vijenca ispod šerefe. Munara je pokrivena šatorastim limenim krovom na čijem vrhu se nalazi alem sa tri jabuke i sa japrakom na vrhu.
Oko džamije se nalazi harem sa metalnom ogradom u kojem je smješteno 19 uzglavnih nišana koji potiču iz vremena nakon gradnje džamije. Tu su postavljeni nišani, dok su pokojnici sahranjivani na drugim mjestima. U Krajini ove nišane nazivaju nišani krajputaši i nisu nikakva rijetkost, pogotovo u okolini Velike Kladuše. Podizani su najčešće uz glavne saobraćajnice, što im samo ime govori. Na putu od Cazina prema Velikoj Kladuši ostalo je sačuvano nekoliko grupa, od kojih je najveća ona u Maloj Kladuši, a koja pripada porodici Kajtazović.
Literatura
uredi- Hasan Hilić, Džamije u Velikoj Kladuši, Velika Kladuša, 1970
- Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka, izdanje Bošnjačka zajednica kulture, Izdavačko preduzeće «Preporod», Sarajevo, 1997, str. 330.
- Mehmed Mujezinović, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, Knjiga II, 3. izdanje, Biblioteka Kulturno naslijeđe, Sarajevo Publishing, 1998, str. 164.
Reference
uredi- ^ a b c "Gradska džamija u Velikoj Kladuši". kons.gov.ba. Arhivirano s originala, 9. 6. 2021. Pristupljeno 5. 3. 2018.
Vanjski linkovi
uredi
- Službeni sajt Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini
- Službeni sajt komisije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine