Femtometar
Femtometar je jedna od jedinica za dužinu. Na 12. generalnoj konferenciji za tegove i mjere održanoj 1964. godine, donesena je Rezolucija broj 8, kojom je usvojen prefiks femto- za red veličine 10−15 i uveden u Međunarodni sistem mjernih jedinica (SI).[1]
| Femtometar | |
|---|---|
| Sistem jedinica | SI |
| Jedinica za | dužinu |
| Simbol | fm |
| Pretvaranje jedinica | |
| 1 fm u ... | ... jednako je ... |
| SI | 10−15 m (0,000.000.000.000.001 m) |
Jedan femtometar iznosi 10−15 metara, odnosno
- dio metra.[2]
Simbol za jedinicu femtometar je fm.[3][4]
Naziv femtometar potiče iz danskog i norveškog jezika, od riječi femten koja znači "petnaest", i riječi iz antičkog grčkog jezika μέτρον (metrοn - jedinica mjere).
Historija naziva (od fermija do femtometra)
uredi
Prije prefiksa femto- i naziva femtometar, kao naziv mjerne jedinice za dužinu reda veličine 10−15 korišten je naziv fermi, u čast italijanskog fizičara Enrika Fermija (1901–1954). Fermi je bio jedan od začetnika nuklearne fizike. Naziv fermi prvi put je upotrijebio američki fizičar Robert Hofstadter u radu Electron Scattering and Nuclear Structure objavljenom 1956. godine u časopisu Reviews of Modern Physics.[5]
Nakon što je Hofstadter dobio Nobelovu nagradu za fiziku naziv fermi je upotrijebio i u svom predavanju kao laureat nagrade.[6] Naziv fermi je u širokoj upotrebi u nuklearnoj fizici i fizici čestica iako nije zvanično sankcioniran od Međunarodnog biroa za utege i mjere. Zvaničan naziv za jedinicu mjere za dužinu koja iznosi 10−15 metara je femtometar,[7] dakle, donošenjem Rezolucije broj 8 na 12. Generalnoj konferenciji za tegove i mjere održanoj 1964. godine, naziv femtometar je postao zvaničan naziv a naziv fermi ostao je van SI.[8]
Primjeri
uredi
Nazivi mjera za dužinu različitog reda veličine izvode se dodavanjem odgovarajućeg prefiksa na naziv osnovne jedinice - metar.[8]
| Naziv | Simbol | Faktor veličine | Decimalni izraz |
|---|---|---|---|
| Kilometar | km | 103 | 1 000 m |
| Metar | m | 100 | 10 dm |
| Decimetar | dm | 10−1 | 10 cm |
| Centimetar | cm | 10−2 | 10 mm |
| Milimetar | mm | 10−3 | |
| Mikrometar | μm | 10−6 | 1 000 nm |
| Nanometar | nm | 10−9 | 1 000 pm |
| Ångström | Å | 10−10 | 100 pm |
| Pikometar | pm | 10−12 | 1 000 fm |
| Femtometar | fm | 10−15 | Također i fermi u nuklearnoj fizici i fizici čestica. |
- 1.000 atometara = 1 femtometar = 1 fermi = 0,001 pikometar = 1,0 × 10−15 metara.
- 1.000.000 femtometara = 10 angstrema.[9] = 1 nanometar.[10]
Jedinica fermi, odnosno, jedinica femtometar, koristi se u nuklearnoj fizici pošto su tipične dužine prečnika jegra atoma u tom redu veličine. Protoni i neutroni imaju prečnike reda veličine oko 1,5 femtometara. Prečnik jezgre atoma (red veličine: 10−15 m - femtometar) je oko 20.000 puta (vodik) do oko 140.000 puta (uranij) manji od prečnika cijelog atoma (red veličine: 10−10 m - angstrem). Prečnik jezgra atoma zavisi od broja subatomskih čestica koje se nalaze u njemu i može varirati of 4 fm za lagane jezgre kao kod ugljika do 15 fm za teške jezgre kao kod olova.[11] Prečnik atomskog jezgra zlata iznosi približno 8,45 femtometara.[12]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ "Resolution 8 of the 12th CGPM (1964), SI prefixes femto and atto". BIPM. Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ Isaacs, Alan (editor) (1996). Oxford Dictionary of Physics. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-280103-1.CS1 održavanje: dodatni tekst: authors list (link)
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala 23. 5. 2011. Pristupljeno 18. 5. 2016.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link) CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
- ^ "Units: F". Unc.edu. Arhivirano s originala, 9. 7. 2018. Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ Hofstadter, Robert. "Electron Scattering and Nuclear Structure," Rev. Mod. Phys. 28, 214–254 (1956)". The American Physical Society (jezik: engleski). Department of Physics, Stanford University, Stanford, California. Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ Hofstadter, Robert. "The electron-scattering method and its application to the structure of nuclei and nucleons, Nobel lecture, 1961" (PDF). nobelprize.org (jezik: engleski). Arhivirano s originala (PDF), 24. 4. 2016. Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ "SI brošura br. 8, str. 121". BIPM. Pristupljeno 18. 5. 2016.
- ^ a b "Mjerne jedinice". Institut za mjeriteljstvo Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ "The International System of Units, str. 127 (SI)" (PDF). BIPM. Pristupljeno 10. 5. 2016.
- ^ "The Case of the Shrinking Proton". Perimeterinstitute.ca. 23. 8. 2013. Arhivirano s originala, 23. 4. 2014. Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ "Atom". Encyclopædia Britannica (jezik: engleski). Pristupljeno 17. 5. 2016.
- ^ Blatt, John M.; Weisskopf, Victor F. (1952). Theoretical Nuclear Physics. New York: Wiley, 1952. str. 14–16.