Automobil
Automobil (također auto ili kola; od grčke riječi άυτο~, áuto~ - samo, samostalno~ i latinske riječi mobilis - pokretan) je motorno vozilo, s karoserijom raznih oblika postavljenom na dvije osovine sa četiri točka, koje služi za prevoz robe i putnika.[1][2] Najvažniji dio jednog automobila je motor. Motori koji se nalaze u automobilima su motori sa unutrašnjim sagorjevanjem i koriste kao pogonsko gorivo benzin ili dizel gorivo. Kao alternativna vrsta goriva koristi se i plin, dok za ostale vrste alternativnih goriva još nije usavršen proces proizvodnje.
Historija
uredi
Karl Benz je Patent-Motorwagen napravio i patentirao 1885. godine.[3] Nakon uspešne demonstracije vožnje triciklona u Mannheimu prodaja je počela 3. jula 1886. i to za tadašnjih 600 njemačkih maraka, što je ekvivalent današnjih 4 hiljade eura. Pokretao ga je motor zapremine 954 ccm sa jednim cilindrom i četiri takta. Sa svojom jednom konjskom snagom na 400 obrtaja u minuti predstavljao je pravu revoluciju u to vrijeme. Kasnije verzije su imale snažnije motore sa dve konjske snage, koje su mogle da razviju brzinu od oko 16 km/h. Tokom sledećih šest godina, proizvedeno ih je oko 25 primeraka. Kratko nakon toga su i Gottlieb Daimler i Wilhelm Maybach u blizini Stuttgarta kao i Siegfried Marcus u Beču proizveli svoje verzije automobila. Posle prvih rezultata u Njemačkoj, počinje nagli razvoj automobilskih manufaktura u Francuskoj (Panhard, Levassor, Peugeot, Bollee, Renault i dr.). Tadašnja vozila su imala najveću brzinu 20–40 km/sat, snagu motora oko 21 kilovata pri oko 2000 obrtaja u minuti. Početkom 20-og vijeka počinje razvoj automobilskih manufaktura u Britaniji (Lancaster, Napier, Rolls i dr.). U SAD su u 19. vijeku postignuti zanemarljivi rezultati u razvoju vozila, a što se objašnjava lošim stanjem puteva.
Značajnije rezultate je imao Henry Ford[4] kada 1892. godine izrađuje svoje prvo vozilo i 1903. kada osniva fabriku Ford Motors Co u Detroitu. Ford model T sedan iz 1908. godine je ključni model za nastanak, odnosno prelaz iz manufakturne proizvodnje na masovnu serijsku proizvodnju. Ovaj model pristupačan za šire narodne mase se prvi proizvodio u svijetu na montažnim trakama što je značajno skratilo vrijeme izrade automobila. Masovna serijska proizvodnja se obavljala u fordovim fabrikama u Severnoj i Južnoj Americi, Evropi i Aziji. Ukupno je prozveden u 15 miliona primerka od 1908. do 1927. a tokom tog perioda motorizovao je srednju klasu u SAD i Kanadi. Godine 1999. proglašen je za automobil stoljeća. Već prvih decenija 20. vijeka SAD postaju vodeći proizvođac motornih vozila u svijetu, a za ovu dominaciju značajna je bila i saveznička pobeda u Prvom svjetskom ratu.
Ford raspolaže fabrikama sa autonomnim konstrukcionim kapacitetima u SAD, Britaniji (osnovana još 1911.), Njemackoj (osnovana 1925.), Australiji (1925.) i Brazilu (montažna fabrika od 1925, proizvodi sopsvene modele od 1967.). Fabrika u Brazilu proizvodila je i druge fabrikate, kao što su Vilis i Reno. U Francuskoj je Ford imao montažnu fabriku od 1916. koja se u 1934. fuzionisala sa firmom Matis i tako je osnovana fabrika Matford. Kompanija Matford montirala je fordove i proizvodila sopstvene verzije.
_06.jpg)
Paralelno sa razvojem motora za pogon vozila, čine se pokušaji korišćenja pneumatika koji su od velikog značaja za razvoj motornih vozila. Godine 1891. je uveden pneumatik sa unutrašnjom gumom, a prvo motorno vozilo sa pneumaticima je uradjeno 1895. godine, od strane braće E. i A. Misshlena i to za potrebe auto trka Paris – Borde – Aux.
Izmedju dva svjetska rata posebno se ističu u proizvodnji motornih vozila: Chrysler, Cadilac, Ford, Buick, Shevrolet i dr. (SAD), Leyland, Dodge, Moris, Rover i dr. (Engleska), Renault, Citroen, Berlinet, Peugeot i dr. (Francuska), a Njemacka automobilska industrija je zastupljena (BMW, Daimler – Benz, Opel, Porsche, Volkswagen – Werk, MAN i dr.).
Prve registarske tablice za motorna vozila počele su da se koriste 14. augusta 1893. godine u Francuskoj, dok su se u Njemačkoj pojavile 1896. godine. U SAD, prve registarske tablice uvedene su u saveznoj državi Njujork, 1901. godine. U početku, vlasnici su bili dužni da se sami pobrinu za izradu tablica, da bi tek kasnije taj posao prešao u nadležnost državnih vlasti. Prva država u svijetu koja je organizovala proizvodnju i izdavanje "nacionalnih" automobilskih registarskih tablica, bila je Holandija, 1898. godine, dok je u Americi prva država bio Masačusets, 1903. godine. Tablice su se u početku izrađivale od kože, gume, gvožđa, pa čak i od porcelana. Danas u svijetu postoji razvijeno kolekcinarsko tržište starih registarskih tablica.
Proizvođači
uredi| 5 najvećih proizvođača automobila u zapadnoj Evropi | |||
|---|---|---|---|
| Proizvođač | 2003 | 2004 | 2005 |
| Renault | 1.505.000 | 1.483.000 | 1.455.000 |
| VW | 1.415.000 | 1.391.000 | 1.411.000 |
| Ford | 1.228.000 | 1.254.000 | 1.203.000 |
| Peugeot | 1.197.000 | 1.150.000 | 1.172.000 |
| Opel | 989.000 | 981.000 | 968.000 |
| procjenjeni broj prodanih automobila (februar 2005) | |||
Nove automobilske tehnologije
urediIako se intenzivan razvoj konvencionalnih električnih vozila na baterije nastavlja i u 2020-im,[5] druge tehnologije pogona automobila koje su u razvoju uključuju bežično punjenje,[6] automobile na vodik,[7] i hidrogen/električne hibride.[8] Istraživanje alternativnih oblika energije uključuje korištenje amonijaka umjesto vodonika u gorivnim ćelijama.[9]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ "motor car NOUN". line feed character u
|title=na mjestu 10 (pomoć) - ^ "car". Britannica Kids (jezik: engleski). Pristupljeno 2024-05-29.
- ^ Group, Mercedes-Benz. "Benz Patent Motor Car: The first automobile (1885–1886)". Mercedes-Benz Group (jezik: engleski). Pristupljeno 2024-05-29.
- ^ "The Model T". Ford Corporate (jezik: engleski). Pristupljeno 2024-05-29.
- ^ "EV battery research projects get £55m funding boost". Air Quality News. 5 September 2019. Arhivirano s originala, 5 September 2019. Pristupljeno 5 September 2019.
- ^ "Wireless electric car charging gets cash boost" (jezik: engleski). 9 July 2019. Arhivirano s originala, 9 December 2019. Pristupljeno 3 January 2020.
- ^ "China's Hydrogen Vehicle Dream Chased With $17 Billion of Funding" (jezik: engleski). 23 July 2019. Arhivirano s originala, 21 July 2019. Pristupljeno 23 July 2019.
- ^ "Motor Mouth: Is Mazda's e-TPV the perfect electric vehicle?". Driving (jezik: engleski). 3 September 2019. Arhivirano s originala, 5 September 2019. Pristupljeno 5 September 2019.
- ^ "Ammonia for fuel cells". phys.org (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 5 September 2019. Pristupljeno 5 September 2019.
Literatura
uredi- Milutinović, Miroslav (2014). Automobili i dinastija Karađorđević 1908-1941. Službeni glasnik. str. 271. ISBN 978-86-519-1507-2.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Milutinović, Miroslav (2015). Automobili i Josip Broz Tito 1912-1980. Službeni glasnik. str. 391. ISBN 978-86-519-1508-9.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Pavlović, Aleksandar (2006). Beogradski Auto-klub (1922-1941): pogled u društveni i kulturološki okvir postojanja. SGC. str. 204. ISBN 86-83679-21-7.CS1 održavanje: ref=harv (link)
Vanjski linkovi
uredi
- Međunarodna organizacija automobila
- Muzej automobila, RTS Kulturno - umetnički program - Zanični kanal
- Titovi automobili (Al Jazeera Balkans - Zvanični kanal)
- Benc tricikl u vožnji
- Ford T u vožnji (Bloomberg - Zvanični kanal)
- Salon automobila u Ženevi (2018), RTS SAT - Zvanični kanal
- Salon automobila u Ženevi (2019), RTS SAT - Zvanični kanal