Autarijati i Ardijejci

Autarijati i Ardijejci su dva susjedna ilirska plemena koji su se na prostorima bjelašničkog masiva vijekovima sukobljavali. Podaci koje donose Pseudo-Aristotel, Strabon i Apijan govore o složenoj korelaciji odnosa među ova dva srodna ilirska naroda. Njihova kohabitacija na graničnom području trajala je prilično dugo i sukobljavanje trajalo je sve do konačnog ujedinjena autarijatskih zajednica u jedinstveni politički entitet, kojima je to prvima pošlo za rukom među mnogobrojnim ilirskim plemenima.

Problem odnosa Autarijata i Ardijejaca ležao je u samoj osnovici njihove ekonomije, u stočarstvu.

Iako srodna po porijeklu i kulturi, ova dva ilirska naroda su predstavljala ljute konkurente u borbama za bogate zone za ispašu i slana vrela. Autarijati su ubrzanije razvijali svoju društvenu, političku i ekonomsku strukturu, dok su Ardijejske zajednice, iako su bile bliže primorju, zastajkivale u razvoju.

Autarijati i Ardijejci nakon razdvajanja

Historija

Poraz Ardijejaca

Autarijatski pritisak na ardijejsko područje tekao je iz tri pravca, iz porječja Prače, gornjeg Podrinja duž rijeka Bistrice i Sutjeske, i preko bjelašničkog masiva. Iako je povod za rat bilo vrelo slane vode, uzroci sukoba leže prvenstveno u već pomenutom autarijatskom napretku, i želji da se prije svega zadovolje apetiti ojačale i obogaćene autarijatske kneževske i ratničke "aristokratije".

Ardijejci su osnovali ilirsku državu na svom novom teritoriju

Osnivanje ilirske države

Ardijejci su potisnuti od masiva Prenja, Zelengore i Maglića, i formiraju novi centar u Gatačkom polju. Od kraja IV. st. p. n. e. mogli presudno utiču na razvoj etničkih, narodnosnih i geopolitičkih procesa koji su se odvijali na prostoru između Neretve, Boko-kotorskog zaliva i sve do Skadarskog jezera. Poraz koji su doživjeli od Autarijata nesumnjivo je odigrao veliku ulogu u preorijentaciji Ardijejeca sa vođenja kontinentalne na primorsku politiku, te je i nova lokacija na Gatačkom polju postala jezgrom odakle su se Ardijejci dalje ( i narodnosno i politički) raširili sve do mora, postajući primorski narod. Primat na poljima krajnjeg istoka Hercegovine dobile su ili (ponovo zadobile) populacije koje su Ardijejci zatekli na tom području ili novodoseljene ilirske zajednice, poznate pod imenima Naresi, Melkumani ili Deraemistini.

Ardijejci su preuzeli na sebe sličnu ulogu kao Autarijati u slučaju sjeverne varijante, objedinjavajući Ilire južne varijante glasinačke kulture u jedan politički entitet koji će od sredine III. st. p. n. e. steći i odlike državotvornosti, ostajući poznat u historijskim izvorima kao «Ilirska država».

Da je Gatačko polje bilo bitno središte u vrijeme i nakon «Ilirske države» potvrđuju i u okolini Gacka pronađeni novci Apolonije (period 229-100. god. p. n. e.) i rimski republikanski denarius (Baebia 144. god. p. n. e.), u Zagradcima drahma Dirahija (229-110. god. p. n. e.), u Kazancima rimski republikanski denarius i veliki broj ilirskih novaca na gradini Jasenik.

Poljski istoričar Pajakovski smatra da su se Ardijejci, nakon sukoba sa Autarijatima, naselili na područje sjeveroistočne Crne Gore i oblast Metohije na Kosovu. Sa tog prostora su se nametnuli za vladare Ilirske države, počevši od Pleurata II, oko 270, god pne. Svi slijedeći vladari Ilirije bili su iz ardijejske dinastije. Tek poslije poraza od Rima u Trećem ilirskom ratu, godine 155. su se povukli prema ušću Neretve.

Tek su Rimljani slomili Ardijejce, uništivši ih 135. godine p.n.e kao bitan politički i vojni faktor na istočnojadranskoj obali. Pa i tada nisu potpuno nestali nego i u I. st. n. e. se nailazi na 15 ardijejskih dekurija.