Ćele-kula
Ćele-kula (ćir.: Ћеле-кула, tur. Кelle Кulesi – "kula od lobanja") je toranj-utvrda koja je sagrađena od ljudskih lobanja, a koja se nalazi u Nišu, u Srbiji. Tokom 1809. kada se odigrala čuvena bitka na Čegru, za vrijeme Prvog srpskog ustanka, srpski revolucionari predvođeni Stevanom Sinđelićem su napadnuti od strane osmanlijske vojske na obroncima Čegra, u neposrednoj blizini Niša. Kako ne bi bili zarobljeni od strane Osmanlija i nabijeni na kolac, što je bila kazna svakom ustaniku protiv osmanslijske vojske, Sinđelić je pucao pištoljem u bure baruta, te je na taj način oduzeo sebi život, kao i živote svih pobunjenika i osmanlijskih vojnika koji su se nalazili u blizini. Nakon toga je niški vezir, Huršid-paša, naredio da se sagradi toranj od lobanja srpskih pobunjenika. Toranj je visok 3 metra i sagrađen je od 952 lobanje, koje su uklopljene u sve četiri strane tornja i u četrnaest redova.
Nakon povlačenja Osmanlija iz Niša, 1878. kula je natkrivena, a 1892. je pored nje izgrađena kapelica, koja je 1937. renovirana, a naredne godine je dodana Sinđelićeva bista. 1948. Ćele-kula je zajedno s kapelicom proglašena spomenikom kulture od izuzetnog značaja, koji je došao pod zaštitu Socijalističke republike Srbije. Dalje renoviranje kapele je uslijedilo 1989. Do 2013. samo su 54 lobanje ostale na tornju, a ona za koju se vjeruje da je Sinđelićeva je zatvorena u staklo. Kao simbol nezavisnosti, kula je spomenuta i u dijelima francuskog književnika Alphonsa de Lamartinea.
Historija
urediPozadina
urediZa vrijeme Osmanslijskog carstva, među osmanlijskom vojskom je postojao običaj da se od neprijateljskih lobanja grade zidne konstrukcije, s ciljem da se iskaže teror prema pobunjenicima.[1] Prvi srpski ustanak protiv Osmanlija je izbio 1804. na čelu sa Karađorđem Petrovićem.[2] 19. maja 1809, oko 3,000 srpskih revolucionara, pod vodstvom komandanta Stevana Sinđelića, bilo je napadnuto od strane velike osmanlijske sile na obroncima Čegra, nedaleko od grada Niša. Zbog nedostatka u koordinaciji između srpskog komandanta, revolucionari nisu uspjeli dobiti nikakvu podršku od drugih Srba. Osmanlije su također izgubile nekoliko stotina svojih vojnika u napadima protiv pobunjenika.[3] Znajući za kaznu koja ga očekuje, nakon što je uvidio da Srbi nemaju nikakve šanse protiv daleko moćnije osmanlijske vojske, Sinđelić je pucao u obližnje bure baruta.[4][5] Jačina eksplozije ga je ubila, kao i brojne njegove pobunjenike i osmanlijske vojnike u njegovoj blizini.[3]
Izgradnja
urediNakon bitke, osmanlijski vezir iz Niša, Huršid-paša, naredio je da se glave Sinđelića i njegovih pobunjenika pošalju sultanu Mahmudu II. Zatim je lobanja vraćena u Niš, gdje su Osmanlije podigle čuvenu Ćele-kulu, kao upozorenje narednim generacijama koje se opiru protiv osmanlijske vlasti.[4] Kula je visoka tri metra[6] i prvobitno se sastojala od 952 lobanja, usađenih u četiri zida, u četrnaest redova.[4] U narednom periodu, mnoge lobanje su se odvojile od zidova konstrukcije, a neke su bile izvađene na zahtjev porodica poginulih pobunjenika, s ciljem da se identifikuju.[7] Godine 1892. kapelicu je dizajnirao arhitekt Dimitrije Leko, a novac je obezbjeđen zahvaljujući donacijama iz cijele države.[8] Ona je obnovljena 1937.[9]
Ćele-kulu godišnje posjeti između 30.000 i 40.000 ljudi, a među brojnim domaćim, mnogo je i stranih turista.[9]
Literatura
urediKnjige
uredi- Judah, Tim (2000). The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0-300-08507-5. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Longinović, Tomislav Z. (2011). Vampire Nation: Violence as Cultural Imaginary. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-5039-2.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Merrill, Christopher (2001). Only the Nails Remain: Scenes from the Balkan Wars. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 0-7425-1686-5. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Morrison, Walter Angus (1942). The Revolt of the Serbs Against the Turks: 1804–1813. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-67606-0.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Quigley, Christine (2001). Skulls and Skeletons: Human Bone Collections and Accumulations. Jefferson, North Carolina: McFarland. ISBN 978-0-7864-1068-2.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Vankovska, Biljana; Wiberg, Haken (2003). Between Past and Future: Civil-Military Relations in Post-Communist Balkan States. London: I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-624-9.CS1 održavanje: ref=harv (link)
Časopisi
urediReference
uredi- ^ Quigley 2001, str. 172.
- ^ Judah 2000, str. 51.
- ^ a b Morrison 1942, str. xxii.
- ^ a b c Judah 2000, str. 279.
- ^ Merrill 2001, str. 178.
- ^ Stoklund i Niedermuller 2001, str. 134.
- ^ Judah 2000, str. 280.
- ^ Miltojević i 29. 5. 2009.
- ^ a b Babović i 14. 7. 2009.
Vanjski linkovi
uredi
- Кelle Кulesi na YouTube
- Babović, S. (14. 7. 2009). "Ćele-kula za svetsku baštinu" [Skull Tower as World Heritage]. Večernje novosti (jezik: srpski).
- Miltojević, Branislav (29. 5. 2009). "Kula od lobanja" [A Tower of Skulls]. Večernje novosti (jezik: srpski). Arhivirano s originala, 5. 6. 2020. Pristupljeno 6. 6. 2016.