Srpska banka (Zagreb)

Srpska banka d. d. je bila najvažnija banka Srba u Austrougarskoj do Prvog svjetskog rata. Postojala je, kao jedna od najvećih banaka, do Drugog svjetskog rata.

Historija

Osnovni kapital Banke bio je 40,5 miliona dinara podijeljen na 50 hiljada akcija. Osnovana je u Zagrebu 3. aprila 1895. godine od strane grupe uglednih srpskih građana koju su činili Vladimir Matijević, baron Jovan Živković Fruškogorski, dr Bogdan Medaković, dr Svetislav Šumanović i dr Livije Radivojević. Izgleda da je izvjesnu ulogu u osnivanju banke imao i Kosta Taušanović, raniji ministar privrede Kraljevine Srbije koji se u to vrijeme nalazio u Zagrebu. Glavni pokretač i dugogodišnji predsjednik banke do smrti 1929. godine, bio je Matijević, ranije trgovac koji je imao široke poslovne veze i dobro poznavao srpske krajeve u Austrougarskoj. Na početku rada banka je imala kapital od 3,06 miliona forinti, a direktor je bio Đorđe Velisavljević.

Srpska banka predstavljala je stožer financijske organizacije Srba prvo u banskoj Hrvatskoj, a zatim u Bosni i Hercegovini i cijelom području Austrougarske. Prikupljala je depozite i financirala trgovačke, industrijske i druge poslove, uključujući i široko kreditiranje seljaka. Oko nje je vremenom formiran veći broj lokalnih srpskih banaka i štedionica. Sarađivala je sa Srpskim privrednim društvom Privrednik, Savezom srpskih zemljoradničkih zadruga i Centralnom kasom srpskih privrednik zadruga. Važan korak ka jačanju banke i širenju njenog uticaja na područje Vojvodine bilo je fuzionisanje Srpske banke sa novosadskim Centralnim kreditnim zavodom, koji je predstavljao najjaču srpsku banku u južnoj Ugarskoj, 1914. godine.

Nakon Prvog svjetskog rata banka je nastavila sa opreznom kreditnom politikom, pa je nije pogodila bankarska kriza iz 1931. godine (juriš štediša na banke), ali je dosta teškoća u njenom poslovanju doneo državni program razduženja seljaka koji je znatan teret prebacio na banke. Srpska banka bila je većinski vlasnik Jadransko-podunavske banke iz Beograda. Banku je, kao predsjednik upravnog odbora, u periodu 1929.-1941. godina vodio Svetislav Šumanović. Direktor banke je dugo bio Velisavljević (i 1929. godine). Kapital je cijelo vrijeme iznosio 40,5 miliona dinara. 1909. godine i Budimpešta je imala filijalu ove banke. Godine 1929. banka je imala sljedeće filijale: Novi Sad, Subotica, Veliki Bečkerek, Sombor, Dubrovnik, Sremska Mitrovica, Split, Šibenik i Knin.

Okupacijom Jugoslavije 1941. godine vlast NDH preuzela je Banku, postavila svoju upravu i promijenila ime. Banka je od 1941. godine nosila naziv "Trgovačko industrijalna banka". Nakon Drugog svjetskog rata nije dozvoljeno obnavljanje rada Srpske banke. Natpis na zgradi koji govori da je to bila zgrada Srpske banke je skinut.. Cetinjski vjesnik je 1911. godine pisao da će u Zagrebu Srpska banka podići trospratnu zgradu na uglu Jurišićeve i Petrinjske ulice, koja će koštati 600.000 kruna Zagrebački Srbobran je 1912. godine pisao da je za gradnju glavne zgrade banke kupljeno zemljište od gospođe Stanke Šverljuge, na uglu Jurišićeve i Petrinjske ulice. Gradnja sa zemljištem je trebala koštati 700.000 kruna. U sklopu zgrade je planiran i prostor za izdavanje za trgovinu i stanove. Jovan Balaban, šeširdžija, je u Srbobranu reklamirao svoju radnju-prodavnicu, koja je bila u novosagrađenoj palači Srpske Banke krajem 1913. i početkom 1914. godine. Početkom juna 1914. centrala Srpske banke je nakon 19 godina boravka u iznajmljenoj kući Srpsko pravoslavne crkveno školske u Ilici broj 7, uselila u svoju zgradu. Danas je u toj zgradi Hrvatska poštanska banka.