Razlika između verzija stranice "Stećci i nišani u Kreševu"

'''Stećci i nišani u Kreševu''' su veća skupina srednjovjekovnih nekropola sa [[Stećak|stećci]]ma i nekropolama sa starim [[musliman]]skim [[nišan]]ima, koje je komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine 22. septembra 2020. godine, pod nazivom - ''serijsko dobro – srednjovjekovne nekropole sa stećcima i starim muslimanskim nišanima na području Kreševa'', proglasila [[nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine|nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine]]. Ova dobra imaju visoku vrijednost za zajednicu kroz ontološku, simboličku i tradicionalnu vrijednost, te vezanost za rituale sahranjivanja.<ref name="serijsko">{{Cite web |url= http://aplikacija.kons.gov.ba/kons/public/uploads/odluke_bos/Kresevo%20nekropole%20serijsko%20dobro%20BOS.pdf |title=serijsko dobro – srednjovjekovne nekropole sa stećcima i starim muslimanskim nišanima na području Kreševa |work= Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika |accessdateaccess-date= 9. 8. 2021}}</ref> Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Amir Pašić, Goran Milojević i Radoje Vidović (predsjedavajući).

Serijsko dobro je svjedočanstvo o dugom kontinuitetu života i naseljenosti na području Kreševa na kojem su od ranije evidentirana 42 lokaliteta na kojima su se nalazili [[Bosna u srednjem vijeku|srednjovjekovni]] nadgrobnici stećci.<ref name="Bešlagić2"/> U vrijeme donošenja odluke, evidenitrano je da su se stećci sačuvali na 28 lokaliteta sa ukupnim brojem od 318 primjeraka.<ref name="serijsko"/> Osim stećaka, ovom odlukom obuhvaćen je 1 zavjetni grob, te 5 lokaliteta sa 46 [[Posljednji stećci i prvi nišani|starijih muslimanskih nišana]]. Stećci se datiraju u period od XII do kraja XV i početak XVI stoljeća, a nišani od kraja XV i početka XVI do 30-ih godina XX stoljeća.<ref name="Lovrenović">{{Cite web |url= https://de.scribd.com/doc/87333586/DUBRAVKO-LOVRENOVI%C4%86-Ste%C4%87ci |title=Dubravko Lovrenović: Bosansko I humsko mramorje srednjeg vijeka |work=RABIĆ: Sarajevo, 2009 |accessdateaccess-date= 9. 2. 2017}}</ref>

Na putnom pravcu iz [[Kiseljak]]a prema Kreševu, 3 &nbsp;km pred ulaz u Kreševo, na sjevernom obodu kreševskog polja, nalaze se nekropole sa stećcima na lokalitetima Crkvenjak, Klupe i Kalemi u [[Komari]]ma, sa ukupno 55 stećaka. Na lokalitet se s navedenog pravca dolazi uskom asfaltiranom cestom (150 – 200 m). Nacionalni spomenik su od novembra 2007. god.<ref name="Komari">{{Cite web |url= http://aplikacija.kons.gov.ba/kons/public/uploads/odluke_bos/Kresevo_nekropola%20Crkvenjak%20kompl%20BOS.pd |title=Nekropola u Komarima |work= Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika |accessdateaccess-date= 9. 8. 2021}}</ref> Nekropola stećaka Crkvenjak zauzima prostor od 67 x 30 m i sastoji se od ukupno 28 stećaka, od čega su 3 ploče, 21 sanduk, a kod 4 spomenika se ne može ustanoviti oblik, jer su skoro u potpunosti zatrpani. Unutar nekropole nalazi se recentno [[Rimokatoličanstvo|rimokatoličko]] groblje, koje se prostire na površini od 2 ara i 550 m2Nekropola sa stećcima Klupe se sastoji od 25 stećaka koji su uglavnom u obliku sanduka. Većina je u vrlo lošem stanju tako da se ne može utvrditi da li su bili ploče ili sanduci. Stećci su poredani u redove od sjevera ka jugu, a orijentirani su u pravcu zapad–istok. Slabo su obrađeni i bez ukrasa.<ref name="Bešlagić2">{{Cite web |url= https://archive.org/stream/SefikBeslagicStecciKataloskoTopografskiPregled/Sefik%20Beslagic,%20Stecci%20-%20katalosko-topografski%20pregled_djvu.txt |title=Šefik Bešlagić: STEĆCI, KATALOŠKO-TOPOGRAFSKI PREGLED |work= Sarajevo: Veselin Masleša, 1971 |accessdateaccess-date= 9. 2. 2017}}</ref>

[[Deževice]] su smještene između planina [[Inač]] i Gradac. Od Kreševa udaljene su 7 &nbsp;km vazdušne linije u pravcu zapada. Nekropola Brdo (Križ) sa 52 [[Stećci|stećka]] je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine od 2011. god.<ref name="Deževice">{{Cite web |url= http://aplikacija.kons.gov.ba/kons/public/uploads/odluke_bos/Kresevo%20nekropola%20Dezevice%20BOS.pdf |title=Nekropola u Deževicama |work= Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika |accessdateaccess-date= 9. 8. 2021}}</ref> Stećci pripadaju [[Oblici stećaka|oblicima]]: sanduk, sljemenjak i stub, relativno velike dimenzije. Osnovni umjetnički kvalitet predstavljaju ukrasi izvedeni u visokom reljefu i udubljivanju. Od ukupno 52 spomenika 31 je sanduk, 18 sljemenjaka, 1 stub i 2 spomenika, čiji oblik nije moguće definsati jer su utounli. Ukrašeno je 6 primjeraka, 4 sanduka i 2 sljemenjaka. Motivi zastupljeni na spomenicima su; krst, rozeta, polumjesec, jabuka i srp.<ref name="Bešlagić3">{{Cite web |url= https://archive.org/details/SefikBeslagicStecciKulturaIUmjetnost |title=Šefik Bešlagić: STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST|work= Sarajevo: Veselin Masleša, 1971 |accessdateaccess-date= 9. 2. 2017}}</ref>

U podnožju planine Inač (1413m nv) sa sjeverozapadne strane, na 874 m nv smješteni su [[Crnići]]. Od općine Kreševo selo je udaljeno 6 &nbsp;km vazdušne linije u pravcu sjeverozapada. U spomenutom naselju na lokalitetu Kose nalazi se nekropola sa 26 stećaka, koja je [[nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine]] od marta 2012. god.<ref name="Crnići">{{Cite web |url= http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=3381 |title=Nekropola u Crnićima |work= Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika |accessdateaccess-date= 9. 8. 2021}}</ref> Stećci pripadaju vrsti položenih kamenih monolita, oblikovanih u tri oblika; ploča, sanduk i sljemenjak. Na ovoj nekropoli postignut je visoki nivo estetske vrijednosti forme: pojedini stećci imaju relativno velike dimenzije. Na lokalitetu se nalazi 26 stećaka: 2 ploče, 19 sanduka i 5 sljemenjaka. Osim što se na gornjoj površini stećka broj 14 nalazi reljefno ispupčenje u obliku pravougaonika, neka druga vrsta ukrasa ili natpisa na nadgrobnicima nije evidentirana. 

* Nekropola sa 2 stara muslimanskih nišana na lokalitetu Meljine u selu [[Polje (Kreševo)|Polje]]. Lokalitet je od centra Kreševa udaljen 2,8 &nbsp;km zračne linije u pravcu sjeveroistoka. Nalazi se na nadmorskoj visni od 567 m, čije su koordinate N 43.877781 E 18.071252. Nišani su većih dimenzija, u narodu poznati kao šehidski nišani. Na nišanima se nalaze ukrasi u vidu polujabuka (3 primjerka), štap (čomaga ili kijača) i sablja. Ukrasi su rađeni tehnikom urezivanja i reljefnog ispupčenja. Prema obliku izrade te ukrasima nišani pripadaju ranom periodu osmanske uprave na ovim prostorima (XV ili XVI stoljeće).

* Nekropola sa 1 stećkom, 8 starih muslimanskih nišana i spomenik iz [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|NOB-a]] na lokalitetu Trzanju u naselju [[Bukva (Kreševo)|Bukva]], na 689 m nv čije su koordinate N 43.899726 E 18.101414. Naselje je od centra Kreševa udaljeno 6,2 &nbsp;km zračne linije u pravcu sjeveroistoka. Na lokalitetu se nalazi jedan srednjovjekovni stećak smješten na ravnom neograđenom prostoru. U ograđenom dijelu nalaze se muslimanski nišani u formi stele i nišani sa turbanom u gužve. Na njima su motivi; sablja, polumjesec, jabuka, štap (buzdovan ili kijača), dvostruki kvadratni ornament i traka u vidu cik-cak linija. Na nišanima nema natpisa. Prema obliku izrade i načinu ornamentiranja njihov nastanak se datira u XVI stoljeće. U jugoistočnom dijelu lokaliteta na uređenoj manjoj glavici, okruženoj borovom šumom, nalazi se spomenik na kojem je 1944. godine, u [[Drugi svjetski rat|II svjetskom ratu]], poginuo [[Narodni heroj Jugoslavije|narodni heroj]] [[Gliša Janković]], komadant Visočko-fojničkog partizanskog odreda. Iako je izvan historijskog vremenskog konteksta srednjeg vijeka i osmanskog perioda, ovaj spomenik ukazuje na kulturnu slojevitost ovog prostora.

* Nekropola sa 5 stećaka i 3 stara muslimanska nišana na lokalitetu Lopata u zaseoku Tomića-Han, dijelu naselja [[Rakova Noga]], udaljenog 4 &nbsp;km zračne linije u pravcu sjeveroistoka od centra Kreševa. Na lokalitetu se nalazi 5 stećaka u formi sanduka, dok se u muslimanskom groblju nalaze 3 nišana, koji se datiraju u kraj XVIII i početak XIX stoljeća. Spomenici su bez ukrasa i natpisa.