Spužve
Porifera – spužve ili sunđeri – su vodeni organizni dimenzija od 1 cm do 1m. Žive u moru osim jedne porodice (Spongilidae) koja živi u vodama na kopnu. Ovo su najjednostavnije metazoea. Ćelije im ne mogu funkcionisati samostalno već samo usaglašeno iako se mogu iskidati i da od svakog iskidanog dijela nastane nova jedinka. Zbog ove osobine smatraju se jednostavnim metazoama. Tijelo im je specifično građeno. Pričvršćeni su za podlogu i hrane se pasivno. Mlade jedinke žive samostalno, pupaju i tako nastaju kolonije. Najprimitivnije vrste su i najsitnije vrste Rast i oblik spužve uslovljeni su prirodnom podloge za koju se spužva prihvata i brzinom strujanja vode i talasima.[1][2]
| Spužve Porifera | |
|---|---|
| Varijabilno ugrožene | |
.jpg) | |
| Sistematika | |
| Carstvo | Animalia |
| Koljeno | Porifera |
| (nesvrstani) | Klasa: |
Pregled
uredi| Osobenost | Spužve | Knidarije i Ktenofore |
|---|---|---|
| Nervni sistem | Ne | Da: jednostavan |
| Ćelije svih slojeva povezane | Ne, izuzev Homoscleromorpha, sve imaju bazne membrane | Da: međućelijske veze; bazne membrane |
| Broj ćelija u srednjem želatinoznom sloju | Mnogo | Nekolicina |
| Ćelije vanjskog sloja mogu se kretati prema unutra i mijenjati funkciju | Da | Ne |
- Na osnovu prirode skeleta, spužve se dijele na klase:
| Klasa | Tip ćelija[3] | Spikule (bodlje/igle)[3] |
Sponginske niti[3] | Masivni egzoskelet | Oblik tijela |
|---|---|---|---|---|---|
| Calcarea | Jednostavno jedro, jednostruka vanjska membrana | Kalcit Mogu biti individualno varijabilne ili velike mase |
Nikad | Uobičajeno. Građen od kalcita, ako postoji |
Askonoidan, sikonoidan, leukonoidan ili solenoidan[4] |
| Hexactinellida | Većinom sincicij kod svih vrsta | Silicij-dioksid Mogu biti individualno spojene |
Nikad | Nikad | Leukonoidan |
| Demospongiae | Jdnostavn jedro, jednostruka vanjska membrana | Silicij-dioksid | Kod mnogih vrsta | Kod nekih vrsta | Leukonoidan |
| Homoscleromorpha | Jednostavno jedro, jednostruka vanjska membrana | Silicij-dioksid | Kod mnogih vrsta | Nikad | Sileibidan ili leukonoidan |
Protok vode
uredi
Dok je živa, običma „kuhinjska spužva“ je tamno-siva
U spužvu voda ulazi kroz pore koje su raspoređene od spoljašnje do unutrašnje površine. Protok vode održavaju pokreti bičeva ćelija hoanocita. One propuštaju hranljive materije iz vode do ameboidnih ćelija koje ih sprovode do svih dijelova spužve. Hrane se živim i mrtvim organizmima suspendovanim u vodi. To su sitni planktonski organizmi, dijatomeje, bakterije, rastvorene organske materije, tjelešca simbiotskih organizama ili produkti njihove aktivnosti. Mnogi raci, kolutičavci, larve insekata i druge životinje služe spužvama kao zaklon. Strujanje vode snabdjeva spužvu kiseonikom i uklanja otpatke i ugljen dioksid
Većina spužvi je amoniotelična. Stvara razgradnjom azotne spojeve u obliku amonijaka, kao produkt ekskretorne djelatnosti. Osim amonijaka mogu se u malim količinama ustanoviti i mokrača i mokraćna kiselina.
Razmnožavanje
urediDjelomično su dvopolni, a djelomično razdvojenih polova (gonohoristi).
Spolno
urediPolne ćelije nastaju od posebno ameboidnih ćelija. Jedinka stvara jajne ćelije i spermatozoide, tj. oni su hermafroditi. Zrele spermatozoide izbacuju napolje kroz oskulum, voda ih prenosi i unosi u druge jedinke gdje se spajaju sa jajnim ćelijama. Iz zigota nastaje larva koja pliva, pada na dno i formira spužvu.
Bespolno
urediOdvija se pupljenjem,rijetko kad se odvajaju pupoljci. Oni ostaju uz majku i grade koloniju. Slatkovodni u jesen stvaraju gemule, koje su građene od embrionalne ćelije. Obavijene su sa dvije membrane. Spužva ugiba, a u proljeće iz pupoljaka nastaju nove jedinke.
Evolucija
urediArheociatide, od kojih su neke klasificirane kao koralne spužve, bile su uobičajena pojava u kambrijskom periodu prije oko 530 miliona godina, ali su izumrne na njegovom kraju, prije oko 490 miliona godina.
Pojednostavljeno porodično stablo prikazuje krečnjačke spužve kao najbliže kompleksnijim životinjama. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
kao najsrodnije kompleksnijim životinjama. |
U 1990.-im, spužve su naširoko smatrane monofiletiskom grupom; drugim riječima, da su sve potekle od zajedničkog pretka koji je sam po sebi spužva, i kao "sestrinska-grupa" za sve ostale metazoa (multi-jednoćelijska životinje), koje i same formiraju monofiletsku grupu. S druge strane, neke analize iz 1990-ih i oživjele su ideju da su višećelijskim životinjama najbliži evolucijski rođaci hoanoflagelate, jednoćelijski organizmi vrlo slična spužvama "hoanocite - što bi značilo da je većina Metazoa evoluirala od samih spužvi - i zato spužve možda neće biti monofiletska skupina. Spužvoliki preci možda su doveli i do modernih spužvi i spužve nisu članovi Metazoa.
Analize od 2001. godine su zaključile da su Eumetazoa (složeniji od spužvi) uže vezane za pojedine grupe spužvi nego za ostale. Takvp zaključci znače da spužve nisu monofiletske, jer bi posljednji zajednički predak svih spužvi bio direktni predak Eumetazoa, koje nisu spužve. Studija je 2001., na osnovu usporedbe ribosoma i DNK, ustanovila da je većina spužvi podjeljena između staklastih spužvi i ostalih i da su Eumetazoa uže povezane sa krečnjačkim spužvama sa kalcij karbonatnim spikulama, nego sa drugim vrstama spužvi. U 2007., jedna analiza, na osnovu usporedbe RNK, a uglavnom bazirana na poređenju spikula je pokazača da su demospongoje i staklaste spužve uže međusobno povezane nego sa krečnjačkim spužvama, koje su usko povezane sa Eumetazoa.
Ostali anatomskih i biohemijski dokazi povezuju Eumetazoa sa Homoscleromorpha, pod-grupom demospongija. Poređenje u 2007. godini nuklearne DNK, isključujući staklaste spužve i češljaste meduze, zaključuje da su:
- Homoscleromorpha najuže povezane sa Eumetazoa;
- krečnjačke spužve su sljedeće najbliže;
- s druge demospongije su evolucijske "tetke" ovih grupa; i
Chancelloriidae, torbaste životinje čiji su fosili nađeni u kambrijskim stijenama, mogu biti spužve.
Analize gore opisanih podatak pokazuje da spužve su najbliži preci svih Metazoa, drugim riječima svih multi-jednoćelijskih životinja, uključujući i spužve i složenije grupae. Međutim, još jedan poređenje u 2008. godini sa 150 gena u svakom od 21 roda, u rasponu od gljiva do ljudi, ali uključujući i samo dvije vrste spužvi, sugerira da suCtenophora najviše bazne loze Metazoa, koje su uključene u uzorak. Ako je to tačno, ili su se moderne češljaste meduze razvili svoje složene strukture nezavisno od drugih Metazoa, ili su preci spužvi bili složeniji, a sve poznate spužve su drastično pojednostavljeni oblici. Studija dalje preporučuje analize koristeći širi spektar spužvi i druge jednostavne Metazoa kao što su Placozoa. Rezultati takve analize, objavljeni 2009. godine, ukazuju na to da se može opravdano uvažiti prethodni prikaz. 'Porodično stablo' koje je izgrađeno kombinacijom svih raspoloživih podataka - morfoloških, razvojnih i molekulskih - zsugerira da su spužve zapravo monofiletska grupa, a sa cnidariama čine sestrinsku grupa bilateralnih organizama.
Klasifikacija
urediPodjela se vrši uglavnom prema gradi skeleta.
Krečnjački: Calcarea
urediSkelet im je od kalcijum karbonata. Uglavnom su malih dimenzija do 10 cm. Žive u moru i to u plićaku.
Staklasto-silikatni: Hexactinellida
urediTijelo im je prožeto silikatskim iglicama koje liče na staklene niti. Srastaju u neprekidnu rešetku. Žive na dubini od 100– 5000 m. Ovoj grupi pripada Venerina korpica ( Eupactella aspergillum), Hyalonema sieboldi nađena je u moru blizu Japana.
Silikatsko rožast: Demospongia
urediImaju skelet od silkatskih iglica ili rožnaste materije, nekad i od obje. Među njima je obična spužva Spongia officinalis, Neptunov pehar – Poterion Neptuni, veličine do 2 m u prečniku. Slatkovodna spužva Spongilla lacustiv je zelena zbog prisustva algi koje nastanjuju njeno tijelo.
Ekologija
urediSpužve pripadaju višećelijskim beskičmenjačkim životinjama, ali nisu pravi višećelijski organizmi jer nemaju tkiva i organe. Sastoje se od ćelija koje su u visokom stepenu nezavisne što se može dokazati vrlo jednostavnim eksperimentom. Tijelo spužvi se propusti kroz najfinije sito od svile čime se doslovno razdvoji na pojedinačne ćelije. Ako se tako isjeckana spužva vrati u prirodnu sredinu, pojedinačne ćelije će se nakon oko tri sedmice ponovo udružiti u cjelovitu jedinku. Upravo je dokazano da ćelije mogu opstati potpuno neovisno jedna od druge. Ni jedna druga životinja ne bi preživjela ovakavo surovo komadanje.
Veoma dugo su spužve, zbog svog sesilnog načina života, smatrani biljkama. Dodatnu zabunu unosi i njihova jarka obojenost, sa crvenom, narandžastom i žutom kao preovlađujućim bojama. Neke spužve (npr. u Bajkalskom jezeru) su čak i zeleno obojeni, samo što ta boja ne potiče od njihovog pigmenta već od pigmenta jednoćelijskih algi koje žive sa njima u simbiozi. Savremeni biolozi su i danas zbunjeni prisustvom pigmenata u tijelu spužvi koji žive uglavnom u uslovima tame, a poznato je da se funkcija pigmenata vezuje za svjetlost.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Ruppert E. E., Fox R. S., Barnes R. D. (2004). Invertebrate zoology, 7th ed. Brooks/COLE Publishing, ISBN 0-03-025982-7.
- ^ Anderson D.T. (1998): Invertebrate zoology. Oxford University Press, ISBN 0-19-551368-1.
- ^ a b c Bergquist, P. R., (1998). "Porifera". u Anderson, D.T., (ured.). Invertebrate Zoology. Oxford University Press. str. 10–27. ISBN 0-19-551368-1.CS1 održavanje: dodatna interpunkcija (link) CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ Cavalcanti, F. F.; Klautau, M. (2011). "Solenoid: a new aquiferous system to Porifera". Zoomorphology. 130: 255–260. doi:10.1007/s00435-011-0139-7.
