Planinarski savez Bosne i Hercegovine

Planinarski savez Bosne i Hercegovine je krovna planinarska organizacija, osnovan Zajedničkim sporazumom članova Saveza, usvojenim na Osnivačkoj skupštini održanoj dana 6. 12. 2008. godine. To je dobrovoljna, interesna, nevladina, vanstranačka organizacija, koja po osnovi dobrovoljnosti okuplja udruženja – planinarska društva, planinarske specijalističke organizacije – stanice Gorske službe spašavanja i klubove na teritoriji Bosne i Hercegovine. Osnovni ciljevi Saveza je da stvara uslove za razvoj i unapređenje organiziranog rada u svim granama planinarstva: visokogorsko planinarenje, ekspedicionizam, alpinizam, spasavanje u planinama, sportsko penjanje, turno skijanje, planinski biciklizam, planinarska orijentacija, vodička služba, speleologija, planinarska rekreacija i druge grane u planinarstvu.

Planine Bosne i Hercegovine

U septembru 2015. na Trebeviću je održana ujediniteljska Skupština Planinarskog Saveza Bosne i Hercegovine. Čine ga sva tri postojeća planinarska saveza BiH, a koji su registrovani kod ministarstava pravde na entiteskim nivoima.

• Planinarski savez Federacije Bosne i Hercegovine
• Planinarski savez Herceg Bosne
• Planinarski savez Republike Srpske

PSBiH punopravna je članica međunarodnih planinarskih asocijacija:

• UIAA (engleski: International Mountaineering and Climbing Federation) Međunarodna planinarska i alpinistička federacija;
• IKAR/CISA (engleski: The International Commission for Alpine Rescue) Međunarodna komisija za alpsko spašavanje;
• ERA (engleski: Europion Ramblers Association) Europska pješačka asocijacija;
• BMU (engleski: Balkan Mountain Union) Balkanska planinarska unija;

Komisije

• Komisija za akcije i pohode
• Komisija za ekspedicije
• Komisija za turno i planinarsko skijanje
• Komisija za speleologiju
• Komisija za planinski biciklizam
• Komisija za rad sa omladinom
• Komisija za vodiče
• Komisija za alpinizam
• Komisija za planinarske staze
• Komisija za planinarske objekte
• Komisija za orijentaciju
• Komisija za priznanja
• Komisija za statutarnu i normativnu djelatnost
• Komisija za sportsko penjanje
• GSS (Gorska služba spasavanja)
• Komisija za propagandu i marketing
• Komisija za međunarodne veze

Planinarski objekti

Godine 1896. pod vrhom Trebevića na Sofama je podignuta prva planinarska kuća u BiH. Prva kuća na Prenju je bila "Maria Theresia – Hütte" podignuta u dolini Tisovice kod vrela Tvrda voda u blizini stočarskih koliba na Zagonu. Kasnije su izgrađene "Ida – Hütte" na Glogovu pod Velikim Prenjem i sklonište na Borcima u Papratinama. Postoje i fotografije ovih kuća i skloništa. Za kuću "Katharinen – Hütte" ne zna se tačna lokacija gdje je bila podignuta. Zna se samo da je bila udaljena od Konjica 7 sati hoda i isto toliko od "Maria Theresia – Hütte". Na Jahorini je kuća podignuta 1909, a na Dobrim vodama 1910. sklonište.

Prije Drugog svjetskog rata u Bosni i Hercegovini bilo je 38 planinarskih objekata. Tokom rata svi su uništeni osim dva doma na Trebeviću. Neposredno po svršetku rata, u periodu od 10 godina izgrađeno je 33 objekta sa 1.220 postelja.

• Planinarski domovi (stalno otvoreni): Hrasnički stan - Igman, Stanari - Bjelašnica, Bijele vode - Bjelašnica, Brezovača - Hadžići, Rujišta - Prenj, Zabrđe - Vitez, GSS stanica Travnik - Vlašić, Nedim Pilav Jogi - Goražde, Vilinac - Čvrsnica, Plasa - Čvrsnica, Jasenica - Gradačac, Nusret Džakmić Nuki - Olovo, Javorje - Konjuh, Ibrahim Fejzić Deda - Kraljevac, Ošve - Maglaj, Bočica - Kakanj, Rosinj - Vranica, Augustin Tvrtković - Lopata, Lipci - Srebrenik, Duboka - Bugojno, Ćusine - Jajce, Javorje - Vareš, Gorani - Visoko, Pogorelica, Njivice - Živinice, Ozren, Lisac - Zenica, Pepelari - Zenica, Smet - Smetovi Zenica, Muta - Smetovi Zenica Kruzi - Kruzi, Blidinje - Jezero Blidinje, Masna Luka - Blidinje, Mumika - Blidinje, Košare - Vlašić, Planinarski kutak - Čabulja, Zaselje - Zaselje Vitez, Bužićka Ravan - Bužićka Ravan, Kotlovača - Kozara
• Planinarske kuće (otvoreni prema potrebi): Podgradina - Bjelašnica, Prijatelj prirode - Malo polje Igman, Svatovac - Lukavac, Jezerce - Prenj, Vrutak - Prenj, Sveti Bernard - Kuk Novi Travnik, Gradina - Gradina Vitez, Marko Penava - Gornje Maglice,
• Planinarska skloništa (nezaključani objekti): Armin Gazić Mućak - Velež, Plava Ljepotica - Bijela,

Evropski pješački putevi E-6 i E-12

Na Evropskom nivou 1969. godine u Njemačkoj je osnovana Evropska pješačka asocijacija (ERA). Okuplja 58 organizacija iz 28 država sa više od 6 miliona članova. Bosna i Hercegovina se pridružila ovoj evropskoj asocijaciji kroz nacinalno članstvo PS BIH 2009. godine. Evropske pješačke puteve čini mreža 12 dugih planinarskih puteva koji prolaze kroz evropski kontinent sa sjevera, od vrha Skandinavije i Škotske do Italije, Grčke i Kipra na jugu, te od Pirinejskog poluostrva do istočnih granica Evrope, Balkana i Crnog mora.

Područjem BiH prolaze dva međunarodna evropska pješačka koridora, E-6 od sjeverozapada do jugoistoka BiH (kontinentalni pravac) i E-12 južni primorsko-priobalni pravac i Hercegovina. Trasiranje i izgradnja evropskih pješačkih puteva kroz BiH predstavlja i obavezno uvođenje zelenih klauzula u sve segmente ekonomskog i socijalnog života.

Historija

Organizirano planinarstvo u Bosni i Hercegovini javlja se nakon dolaska Austro-Ugarske monarhije u Bosnu i Hercegovinu. Planinarski savez Bosne i Hercegovine je osnovan 21. septembra 1892. godine na Osnivačkoj Skupštini "Bosnisch Herzegowinischer Touristenverein in Sarajevo" (Bosanskohercegovački turistički savez) u kancelariji šefa Zemaljske vlade (civilni adlatus), Barona Brune Kutschere u prisustvu dvadesetak visokih vladinih činovnika. Vladin savjetnik Lothar von Berks (plemeniti vitez Malteškog reda i vladin povjerenik za grad Sarajevo), pročitao je odobrena pravila, nakon čega je izabran za prvog predsjednika. Godina osnivanja je uklopljena u grb Planinarskog saveza Bosne i Hercegovine.

Iste godine je izašlo prvo izdanje Ilustrovanog vodiča kroz Bosnu i Hercegovinu na njemačkom jeziku ("Illustrierter Führer durch Bosnien und Herzegowina"). Autori vodiča bili su Julius Pojman, inspektor za turizam u Zemaljskoj vladi i direktor banje Ilidža i Dr C. A. Neufeld, savjetnik i referent za turizam u Zemaljskoj vladi. U vodiču su dati podaci o planinama u Bosni i Hercegovini, njihovom geografskom položaju, flori i fauni, sa opisom pješačkih pristupa na mnoge visoke vrhove uz motivirajuće ilustracije krajolika.

U prvim godinama članstvo su sačinjavali stranci, doseljeni činovnici, ali kratko vrijeme nakon toga članstvo se bitno mijenja u korist domaćeg stanovništva.

Bosanskohercegovački turistički klub (BHTK) 10. decembra 1921. je preimenovan u "Društvo planinara u Bosni i Hercegovini". Osnovali su ga: Ivan Rengjeo, Josip Leinert, Vejsil Ćurčić, Stipo Sukić, Suljo Suljagić, Jure Filipović, Josip Trojer, Lavoslav Steiner i Milan Maraković. Nakon toga počelo je i djelovanje planinarskih društava: "Đerzelez", "Romanija", "Prijatelj prirode", "Kosmos", "Slavija", "Bjelašnica".

Godine 1929. grupa planinara iz sarajevskog društva "Kosmosa" pod vodstvom Petra Šaina izveli su uspon kroz Sačmalj pod Tarašem na Prenju gdje su klinovima i sajlom uspostavili prvi osigurani planinarski put u bosanskohercegovačkim planinama. Put je bio najkraći pristup do kuće Jezerce, pravcem: konjička Bijela – Rakov laz – Sačmalj – Jezerce. Iste godine u decembru tri člana TD "Prijatelj prirode" Sarajevo izveli su prvi zimski pješački pristup na Prenj.

Drago Šefer i Vojo Ilić u novembru 1929. godine ispenjali su prvi alpinistički smjer (I stijena drugog tornja) u Bosni i Hercegovini i to u Djevojačkim stijenama (Đevi) na Romaniji. Penjanje su ostvarili improviziranom opremom, a prvi put su malo kvalitetniju opremu dobili 1932.

Godine 1935. objavljen je na našem jeziku prvi Vodič kroz planine Bosne i Hercegovine autora Jove Popovića, kustosa Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, a izdavač su planinarska društva iz Sarajeva. Opis Prenja je ilustrovan fotografijama i mapom sa ucrtanim planinarskim putevima.

Tokom Drugog svjetskog rata planinarska organizacija je prestala djelovati, a domovi jedan za drugim izgubljeni kao žrtve pljačke i paljevine. Nekoliko kuća koje su preživjele rat, obnovljeno je poslije rata. Od 1945-1948. planinari su se u novoj državi Jugoslaviji okupljali u planinarskim sekcijama fiskulturnih društava, a od 1948. dozvoljeno je samostalno organizovanje.