Nekropola u Donjim Močiocima

Nekropola u Donjim Močiocima, ili nekropola sa stećcima i nišanima Grčko groblje/Svatovsko groblje (Greblje), u selu Donji Močioci, općina Stari Grad, Sarajevo, sadrži nadgrobnike iz dužeg perioda historije Bosne i Hercegovine. Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik čine nekropola sa 61 stećkom, 15 nišana i jedan osamljeni stećak koji se nalazi izvan nekropole.

Stećci

Stećci na lokalitetu u Donjim Močiocima su iz perioda XIV stoljeća i na teritoriji srednjovjekovne župe Vrhbosna, koja je kasnije podijeljena na nekoliko manjih oblasti. Nakon te podjele prostor današnjeg sela Močioci bio je sastavni dio zemlje Pavlovića.

Svi stećci na ovoj nekropoli pripadaju vrsti položenih monolita, koji se pojavljuju u dvije forme: sanduk i sljemenjak. Na ovoj nekropoli postignut je visoki nivo estetske vrijednosti forme: stećci imaju duplo postolje, a pojavljuje se i oblik dvojnog groba. Ukrasi su izvedeni tehnikom ispupčenog reljefa, udubljivanja, kao i jedan gravirani klesarski crtež. Za ovu nekropolu karakteristična je i predstava drveća (stabla), što nije rijetka pojava na stećcima.

Mezarje sa nišanima

U neposrednoj blizini ove nekropole, u pravcu zapada na udaljenosti oko 300 metara, nalazi se muslimansko groblje sa nišanima koji predstavljaju prelazni oblik sa srednjovjekovnih nadgrobnika, što indicira kontinuitet življenja na navedenom prostoru.

Po analogiji datiranja nišana, smještaju se u drugu polovinu XV vijeka. Njihova karakteristika je što su pojedini nišani visoki, grube obrade bez turbana i natpisa. Spomenici su rađeni u formi široke stele i obeliska sa piramidalnim završetkom.

Nišani na ovom lokalitetu sadrže ukrasne motive. Isklesan je luk i polulopta (jabučica), pravougaonik predstava sablje i čomage (štapa). Prilikom izrade nišana korištena je kombinacija tehnike udubljivanja (pravougaonik) i tehnika reljefnog ispupčenja.

Termin „Svatovska groblja“ označava zapuštena, nepoznata stara groblja ili pojedine nadgrobne spomenike, uglavnom kamene, za koje narod ne pamti vrijeme nastanka i umrle koji su u njima sahranjeni.

Nema naučnog objašnjenja o Svatovskim grobljima. Zabilježena usmena predanja kazuju da su to grobovi svatova koji su se nekada davno susreli, međusobno sukobili i izginuli i o kojima među živima nema svjedoka. Hronološki su to najčešće srednjovjekovne nekropole XIV – XV vijeka ili manja muslimanska groblja iz raznih perioda osmanske vladavine na prostoru Balkanskog poluostrva. Izvjestan broj podataka o “Svatovskim grobljima“ i sukobima svatova sa tragičnim ishodom zabilježen je i u epskim pjesmama, posebno muslimanskim.

Literatura

• Dimitrije Sergejevski, “Arheološki nalazi u Sarajevu i okolini”, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, nova serija br. II. Sarajevo: 1947, 13-50.
• Šefik Bešlagić, Sarajevo: “Veselin Masleša“, 1982. STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST
• Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika u Bosni i Hercegovini, knjiga I, Sarajevo, 1974, 10-11.
• Vladislav Skarić, Sarajevo i njegova okolina od najstarijih vremena do austrougarske okupacije. Sarajevo: Izabrana djela, knj. I, 1985, 37-42.
• Vesna Mušeta-Aščerić, „Srednjovjekovna naselja na mjestu današnjeg Sarajeva“, u Prilozima istoriji Sarajeva. Sarajevo: Radovi sa naučnog simpozijuma «Pola milenija Sarajeva» održanog od 19. do 21. marta 1993. Godine, Institut za istoriju i Orijentalni institut, 1997, 36.
• Vesna Mušeta-Aščerić, Sarajevo i njegova okolina u XV stoljeću, između zapad i istoka. Sarajevo: Sarajevo Publishing, 2005, 16–19, + Karta – Župe sarajevskog područja u prvoj polovini XV stoljeća.
• Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima, Sarajevo, 1965.
• Vlajko Palavestra, “Svatovska groblja“- problemi istraživanja, u: Godišnjak XXX, Centar za balkanološka ispitivanja, knj. 28, ANUBiH, Sarajevo, 1992-1997.

Vanjski linkovi

• Zvanični sajt komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine