Wikipedia

Mongolska osvajanja

Mongolska osvajanja predstavljaju niz invazija i ratova koji su se tokom 13. vijeka vodila na području Evroazije što je rezultiralo stvaranjem ogromnog Mongolskog carstva koje je do 1300. godine obuhvatalo velike dijelove Evroazije. Historičari Mongolska pustošenja smatraju kao jednom od najsmrtonosnijih epizoda u ljudskoj historiji.[1][2] Osim toga, također se smatra da su ove invazije Mongola vjerovatno doprinjele širenju bubonske kuge po većem dijelu Azije i Evrope, pomažući u poticanju crne smrti koja je harala 14. vijekom odnijevši nekoliko desetina miliona ljudskih života. Mongolsko carstvo razvilo se tokom 13. vijeka nizom pobjedničkih kampanja vođenih širom Azije, dosegnuvši teritorije Istočne Evrope do 1240-ih. Nasuprot kasnijim pomorskim carstvima, poput Britanskog Carstva, Mongolsko carstvo je bilo izrazito kopnena sila,[3] čijem su širenju u velikoj mjeri doprinjela mongolska konjica. Tako se većina osvajanja i pljačkanja Mongola odvijala tokom toplijih godišnjih doba, kada je bilo dovoljno ispaše za konjicu i stoku koja je pratila invazivne snage.[4] Usponu Mongola prethodilo je 15 godina vlažnih i toplih vremenskih prilika u periodu od 1211. do 1225. godine što je omogućilo povoljnije uslove za uzgoj konja, što je uveliko pomoglo njihovoj ekspanziji.[5]

Mongolska osvajanja
Mongol_Empire_map.gif
Datum1206. – 1405.
LokacijaEvroazija
IshodMongoli osvajaju veći dio Evroazije
Osnivanje Mongolskog carstva
Dovođenje u bazalni odnos mnogih područja
Razaranja širom Istočne i Srednje Evrope, uključujući Poljsku, Mađarsku i Trakiju
Neuspjeh u osvajanju indijskog potkontinenta, jugoistočne Azije, Memlučkog sultanata i nekih drugih područja
Sukobljene strane

Kako se mongolsko carstvo počelo raspadati od 1260. godine, sukobi između turko-mongolskih i istočnoevropskih država nastavljeni su u kasnijim vijekovima. Mongoli su nastavili vladati Kinom tokom 14. vijeka, za vrijeme dinastije Yuan, dok se mongolska vladavina u Perziji održala do 15. vijeka pod Timuridskim carstvom. U Indiji je kasnije Mogulsko carstvo preživjelo i opstalo do 19. vijeka.

Srednja Azija uredi

Glavni članak: Mongolska invazija Srednje Azije

Džingis-kan je prvobitno forsirao stvaranje mongolskog carstva na prostoru Srednje Azije, počevši od ujedinjenja mongolskih i turkijskih konfederacija poput Merkita, Tatara i Mongola. Ujgursko budističko kraljevstvo Qocho predalo se i pridružilo carstvu. Zatim je nastavio širenje carstva osvajanjem Qara Khitajia[6] i Horemske dinastije.

Velika područja islamske centralne Azije i sjeveroistočnog Irana bila su ozbiljno depopulirana,[7] tj. raseljena pošto je uništen svaki grad koji je osvojen ili koji je odolijevao Mongolima.

Kod osvajanja Mongoli su koristili različite taktike. Na primjer protiv Alana i Kumana Mongoli su koristili taktiku razdvajanja i osvajanja prvo upozoravajući Kumane da prekinu podršku Alanima koje su onda lakše porazili[8] a poslije toga su porazili i Kumane.[9] Alani su regrutovani u mongolske snage s jednom zasebnom jedinicom koja je bila u kombinaciji s nedavno zarobljenim vojnicima. Mongoli i kineski vojnici stacionirani na području bivšeg Kraljevstva Qocho i u Beš Baliku osnovali su kinesku vojnu koloniju koju je vodio kineski general Qi Kongzhi.[10]

Za vrijeme napada Mongola na Memluke na Bliskom Istoku, veći dio memlučke vojske činili su Kipčaci, a opskrba Kipčakovih boraca koju je vršila Zlatna Horda pojačala je memlučku vojska i pomogla im u borbi protiv Mongola.[11] Teritorija današnje Mađarske postala je utočište za mnogo stanovništvu u bijegu pred pred Kumanima.[12] Decentralizovani i bez domovine, Kipčaci su prešli na islam tek nakon mongolskih osvajanja, za razliku od centraliziranih karahanidskih plemena poput Jaghme, Karluka i Oguza koji su prihvatili islam prije toga.[13]

Mongolsko osvajanje Kipčaka dovelo je do spajanja tog društva sa stanovništvom koje je govorilo Kipčačkim jezikom i koje je bilo pod kontrolom mongolske vladajuće klase poznato pod nazivom Tatari. To društvo je poslije apsorbovalo i dijelove drugih naroda kao što su Armeni, Talijani, Grki i Goti koji su naseljavali poluostrvo Krim da bi postali današnji Krimski Tatari.[14]

Reference uredi

  1. ^ "What Was the Deadliest War in History?". WorldAtlas (jezik: engleski). Pristupljeno 2. 11. 2019.
  2. ^ White, M. (2011). Atrocities: The 100 deadliest episodes in human history. WW Norton & Company. p270.
  3. ^ Dugin, Alexander (2012). "1: Toward a Geopolitics of Russia's Future". Last War of the World-Island: The Geopolitics of Contemporary Russia. London: Arktos (objavljeno 2015). str. 4. ISBN 9781910524374. Historically, Russians did not immediately realize the significance of their location and only accepted the baton of tellurocracy after the Mongolian conquests of Ghengis Khan, whose empire was a model of tellurocracy.
  4. ^ |Invaders|The New Yorker "Of necessity, the Mongols did most of their conquering and plundering during the warmer seasons, when there was sufficient grass for their herds. [...] Fuelled by grass, the Mongol empire could be described as solar-powered; it was an empire of the land. Later empires, such as the British, moved by ship and were wind-powered, empires of the sea. The American empire, if it is an empire, runs on oil and is an empire of the air.
  5. ^ Neil Pederson; et al. (2014). "Pluvials, droughts, the Mongol Empire, and modern Mongolia". Proceedings of the National Academy of Sciences. 111: 4375–9. Eksplicitna upotreba et al. u: |last1= (pomoć)
  6. ^ Sinor, Denis. 1995. “Western Information on the Kitans and Some Related Questions”. Journal of the American Oriental Society 115 (2). American Oriental Society: 262–69. doi:10.2307/604669.
  7. ^ World Timelines – Western Asia – AD 1250–1500 Later Islamic Arhivirano 2. 12. 2010. na Wayback Machine
  8. ^ Halperin, Charles J.. 2000. “The Kipchak Connection: The Ilkhans, the Mamluks and Ayn Jalut”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 63 (2). Cambridge University Press: [1]Arhivirano 27. 3. 2017. na Wayback Machine p. 235.
  9. ^ Sinor, Denis. 1999. “The Mongols in the West”. Journal of Asian History 33 (1). Harrassowitz Verlag: 1–44. https://www.jstor.org/stable/41933117 Arhivirano 27. 3. 2017. na Wayback Machine.
  10. ^ Morris Rossabi (1983). China Among Equals: The Middle Kingdom and Its Neighbors, 10th–14th Centuries. University of California Press. str. 255–. ISBN 978-0-520-04562-0.
  11. ^ Halperin, Charles J.. 2000. “The Kipchak Connection: The Ilkhans, the Mamluks and Ayn Jalut”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 63 (2). Cambridge University Press: 229–45. https://www.jstor.org/stable/1559539 Arhivirano 27. 3. 2017. na Wayback Machine.
  12. ^ Howorth, H. H.. 1870. “On the Westerly Drifting of Nomades, from the Fifth to the Nineteenth Century. Part III. The Comans and Petchenegs”. The Journal of the Ethnological Society of London (1869–1870) 2 (1). [Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Wiley]: 83–95. https://www.jstor.org/stable/3014440.
  13. ^ Golden, Peter B.. 1998. “Religion Among the Q1pčaqs of Medieval Eurasia”. Central Asiatic Journal 42 (2). Harrassowitz Verlag: 180–237. https://www.jstor.org/stable/41928154.
  14. ^ Williams, Brian Glyn. 2001. “The Ethnogenesis of the Crimean Tatars. An Historical Reinterpretation”. Journal of the Royal Asiatic Society 11 (3). Cambridge University Press: 329–48. https://www.jstor.org/stable/25188176 Arhivirano 27. 12. 2016. na Wayback Machine.

Također pogledaj uredi

Vanjski linkovi uredi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Mongolska_osvajanja&oldid=3542956"