Kretski Emirat

Kretski Emirat Iqritish
824/827 – 961.
Glavni grad	Heraklion;
Službeni jezik	arapski; grčki
Državno uređenje	Monarhija
Zakonodavstvo
Nezavisnost	Nezavisni emirat, nominalno pod suverenitetom Abasidskog halifata

Kretski Emirat bila je nezavisna islamska država (emirat) koja je postojala na mediteranskom ostrvu Kreti od kasnih 820-ih do bizantijskog osvajanja ostrva 961. godine. Iako je bio suzerenski emirat u odnosu na Abasidski halifat a održavao je i bliske veze s Tulunidskim Egiptom, bio je de facto nezavisna država.

Grupa andaluzijskih prognanika pod vodstvom Ebu Hafs Omera el-Iqritishija osvojila je ostrvo Kretu 824. ili 827/828. godine nakon čega je na ostrvu uspostavljena nezavisna država. Bizantijci koji su do tada vladali ostrvom su pokrenuli kampanju koja je rezultirala time da su za vrijeme Теоktista, još 842. i 843. godine već povratili kontrolu nad većim dijelom ostrva. Međutim, ostrvo nije u potpunosti zauzeto te se od pokušaja vraćanja kontrole nad ostrvom odustalo. Kasniji pokušaji Bizantijskog carstva da zauzme ostrvo propali su a tokom sljedećih otprilike 135 godina svog postojanja, Kretski Emirat je bio jedan od glavnih Bizantijskih neprijatelja. Kreta je usljed svog značajnog strateškog položaja kontrolisala morske puteve istočnog Mediterana i funkcionisala je kao baza i za muslimanske flote koje su pustošile bizantijske obale Egejskog mora. Zbog nedostataka pisanih izvora, unutrašnja historija emirata je manje poznata, ali svi pokazatelji upućuju na značajan prosperitet koji potiče ne samo od piraterije, već i od ekstenzivne trgovine i poljoprivrede. Emirat je srušen za vrijeme bizantijskog cara Nikefora II. Foke koji je protiv Emirata pokrenuo veliku vojnu kampanju 960/961. godine što je okončano prestankom postojanja ove države.

Historija

Širenjem muslimanskog uticaja u Sjevernoj Africi, još za vrijeme Pravednog halifata izvršen je upad na Kretu kao i mnoge druge pogranične oblasti. Prvi pokušaj osvajanja ostrva Krete desio se 654. a potom i 674. na 675. godinu. Dijelovi ostrva su privremeno zauzeti za vrijeme vladavine emevijskog halife El-Velida I.^[1] Međutim, ostrvo u to vrijeme nije bio osvojeno i uprkos povremenim napadima koji su se dešavali u 8. vijeku, ostao je u sigurnim bizantijskim rukama, najviše zbog toga što su značajnije muslimanske baze u to doba bile na području Levanta i zbog udaljenosti vojne ekspedicije pokretane s Levanta nisu bile učinkovite u toj mjeri da bi se zagospodarilo ostrvom.^[2]

Osvajanje Krete

Saracenska flota na putu prema Kreti. Miniaturni prikaz iz rukopisa Madrid Skylitzes

Tokom druge polovine vladavine bizantijskog cara Mihaela II (820–829), grupa andaluanskih prognanika stigla je na Kretu i počela sa osvajanje ovog ostrva.^[3] Ovi prognanici su imali dugu nomadsku historiju i smatraju se onima koji su preživjeli neuspjele pobune protiv kordobskog emira El-Hakama I. 818. godine. Neki od njih su se nakon protjerivanja iz Cordobe naselili u marokanski Fes dok su ostali (njih preko 10.000 ljudi), započeli sa piratstvom, naselili se u Aleksandriju i preuzeli kontrolu nad gradom 827. godine.

Tačna hronologija iskrcavanja Andalužana na Kretu niju sasvim poznata. Prema muslimanskim izvorima, to se desilo 827. ili 828., nakon što su Andalužani protjerani iz Aleksandrije. Bizantijski izvori su međutim, proturječni muslimanskim i period dolaska Andalužana na Kretu datiraju ubrzo nakon potiskivanja velike pobune Tome Slava (821–823). Prema sporazumu sa Ibn Tahirom, Andalužani su sa svojim porodicama napustili Aleksandriju na 40 brodova. Hstoričar Warren Treadgold procjenjuje broj na oko 12.000 ljudi, od kojih je oko 3.000 bilo boraca. Prema bizantijskim historičarima, Andalužani su već bili upoznati sa ostrvom Kretom i njihov prvobitni dolazak na ovo ostrvo je bilo zamišljeno kao pljačka međutim situacija se preokrenula i dolazak se pretvorio u osvajanje ostrva nakon što je Abu Hafs sam zapalio njihove brodove. Isto tako ne postoji usaglašeno mišljenje gdje su Andalužani pristali kada su prvi put stigli na ostrvo.

Kada je bizantijski car Mihael II saznao za arapsko dolazak i osvajanje ostrva reagirao je tako što je poslao vojsku sa ciljem povratka kontrole nad Kretom.^[4] Gubici koji su pretrpjeli tokom pobune Tomasa Slavena ometali su sposobnost Bizantije da učinkovito odgovori na muslimansko osvajnje ostrva. Prva ekspedicija, pod vodstvom Photeinosa, poražena je u otvorenoj borbi.^[3]^[4]^[5] Sljedeća ekspedicija poslana je godinu dana kasnije i obuhvatila je 70 brodova pod vodstvom Kraterosa. U početku je kampanja bila uspješna ali su pretjerano samouvjereni Bizantijci pokušali noćni napad. Nakon neuspjeha Krateros je uspio da pobjegne na ostrvo Kos sjeverno od Krete ali je zarobljen i pogubljen od strane Arapa. Makrypoulias sugeriše da su se vojne kampanje morale desiti prije nego što su Andalužani završili izgradnju Herakliona gdje su prebacili glavni grad sa dotadašnje lokacije Gortyn.^[6]

Piratski Emirat

Bizantijski admiral Niketas Orifas kažnjava kretske Arape, prema opisu u rukopisu Madrid Skylitzes

Ebu Hafs je odbio rane pokušaje povratka ostrva pod bizantijsku vlast i pri tome konsolidovao kontrolu nad čitavim ostrvom. On je priznao suverenitet Abasidskog halifata nad ostrvom, ali je vladao kao de facto nezavisni vladar. Osvajanje ostrva bilo je od velikog značaja jer je transformisalo pomorsku ravnotežu u istočnom Mediteranu i otvorilo dosadašnje primorje Egejskog mora čestim i razornim napadima.

Andalužani su također okupirali nekoliko Kiklada tokom ranih godina vladanja Kretom, ali je Mihael II organizovao još jednu veliku vojnu ekspediciju, regrutujući čitav novi pomorski korpus, Tessarakontarioi i gradeći nove brodove. Pod vodstvom admirala Ooryphoma, ova flota je uspjela istjerati Arape s Egejskih ostrva ali nije uspjela ponovo zauzeti Kretu.^[7]^[8] Nasljednik Mihaela II, Teofil (829–842) poslao je izaslanstvo Abdurahmanu II u Kordobu predlažući zajedničku akciju protiv andalužanskih prognanika, ali pored pristanka na bilo koju bizantijsku akciju protiv Krete, bilo koja druga podrška je izostala. U oktobru 829, Arapi su uništili carsku flotu na Tasosu, otvarajući put ka pustošenju Egejskog mora i njegovih obala.^[9]^[10]^[11] Kasnije su napali Euboeu (oko 835–840), Lesbos (837) i obale Tračke Teme, gdje su uništili monaški centar Mount Latros. Međutim, teško su poraženi od strane lokalnog stratega, Konstantina Kontomita.

U narednom periodu da bi oslabili muslimanski uticaj u ovom dijelu Mediterana, bizantijski vladari su poduzimali mnoštvo kontra mjera. 843. uspostavljena je nova pomorska mjera a 853. godine, nekoliko bizantijskih flota je učestvovalo u koordiniranim operacijama u istočnom Mediteranu, napadajući egipatsku mornaričku bazu Damiette i presjecajući logističku podršku Kreti.

Uprkos nekim bizantijskim uspjesima protiv Arapa u narednim godinama, Arapi su nastavili napade početkom osamdesetih godina 9. vijeka, napadajući Peloponez, Kiklade i Atos. Godine 866. bizantijski car Bardas okupio je još jednu veliku ekspedicijsku silu s namjerom da pokori Kretu, ali njegovo ubistvo od strane Bazilija Makedonca samo dvije sedmice nakon što je flota isplovila iz glavnog grada označila je kraj tog neuspjelog poduhvata.

Reference

^ Canard (1971), p. 1082
^ Treadgold (1997), p. 378
^ ^a ^b Makrypoulias (2000), pp. 347–348
^ ^a ^b Christides (1981), p. 89
^ Treadgold (1988), pp. 253–254
^ Makrypoulias (2000), pp. 349–350
^ Makrypoulias (2000), pp. 348–349, 357
^ Treadgold (1988), pp. 255, 257
^ Miles (1964), p. 9
^ Christides (1981), p. 92
^ Treadgold (1988), p. 268

Vanjski linkovi

Kretski Emirat na Wikimedia Commonsu

[Canard1082-1] Canard (1971), p. 1082

[2] Treadgold (1997), p. 378

[Makrypoulias_2000,_pp._347–348-3] Makrypoulias (2000), pp. 347–348

[Raids89-4] Christides (1981), p. 89

[5] Treadgold (1988), pp. 253–254

[6] Makrypoulias (2000), pp. 349–350

[7] Makrypoulias (2000), pp. 348–349, 357

[8] Treadgold (1988), pp. 255, 257

[Miles9-9] Miles (1964), p. 9

[Raids92-10] Christides (1981), p. 92

[11] Treadgold (1988), p. 268

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]