Jugoslavenska narodna armija
Jugoslavenska narodna armija (Jugoslovenska narodna armija, JNA) bila je dio oružanih snaga SFRJ do njenog raspada.
| Jugoslavenska narodna armija | |
|---|---|
 Grb JNA | |
| Podaci o brojnom stanju | |
| Broj raspoloživih za vojnu službu | 100.000 [1] |
| Rezervni sastav | 450.000 (1993.) [1] |
| Troškovi | |
| Vojni budžet | 14.8 biliona YUD (1989.)[2] |
| Procent BDP-a | 4.6% (1989.)[2] |
Svoje korijene JNA vuče iz narodnooslobodilačke borbe i Partizanskih odreda Jugoslavije (POJ). Uskoro se formira Dobrovoljačka vojska Jugoslavije koja ubrzo postaje Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije (NOVJ), a 1. marta 1945. NOVJ je preimenovana u Jugoslavensku armiju.Povodom proslave desetgodišnjice razvoja 22. decembra 1951. Jugoslavenska armija je preimenovana u Jugoslavensku narodnu armiju, čime je i formalno naglašen njen narodni, socijalistički i revolucionarni karakter.1969. dolazi do stvaranja Teritorijalne odbrane SFRJ.
Pred kraj 80-ih pojačava se srbizacija JNA te ona početkom 90-ih postaje oruđe politike Velike Srbije predsjednika Slobodana Miloševića i učestvuje u ratovima u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.[3]
JNA je službeno ukinuta krajem maja 1992. kada iz njeznih ostataka nastaju Vojska Jugoslavije i Vojska Republike Srpske.
Organizacija uredi
JNA se tokom svoga postojanja u jednom trenutku smatrala za četvrtu vojnu silu Evrope (po nekim naknadnim mišljenjima bila je osma, nakon SSSR-a, V.Britanije, Francuske, Njemačke, Turske, Španije i Italije), i sastojala se od kopnenih snaga, vazduhoplovstva i mornarice. Snage JNA su bile organizovane u četiri vojne regije. Regije su se dalje dijelile u distrikte koji su bili odgovorni za administrativne poslove kao što je regrutacija, te pravljenje i održavanje vojnih instalacija. Regije su bile: beogradska, zagrebačka, skopaljska i vojnopomorska oblast Split. Ukupna vojna sila iznosila je oko 180,000 vojnika, od čega su više od 100,000 bili regruti.[1]
Početkom 1990-ih godina, armija je gotovo završila sa opširnom reformom svoje strukture. Ukinute su stare pješačke divizije, a ustanovljena je brigada kao najveća operativna jedinica. Promjene u strukturi su omogućavale veću fleksibilnost i pokretljivost, kao i taktičku prednost pred napadačem, jer su ukinute velike i teško pokretljive jedinice.
Period 1968-1987 uredi
Do reorganizacije "Jedinstvo" JNA je bila podijeljena na 6 Armija (ili Vojnih oblasti) kopnene vojske čije su se zone odgovornosti poklapale, s izuzetkom SR Crne Gore, SAP Kosova, SAP Vojvodine koji su imali korpuse, s republičkim granicama.[4] Ovakvo objašnjenje daje Veljko Kadijević u svojoj knjizi Moje viđenje raspada koji je bio u funkciji posljednjeg Saveznog ministra odbrane. Prema Iliji Radakoviću, bivšem načelniku Generalštaba, raspored je bio sljedeći:[5]
- 1. Armija (Niš) i 2. Armija (Beograd) - SR Srbija, SAP Vojvodina i Kosovo (izuzev nekoliko garnizona na jugu Srbije koji su potpadali 3. Armiji)
- 3. Armija (Skoplje) - SR Makedonija
- 5. Armija (Zagreb) - SR Slovenija u pravcu Trst-Rijeka,
- 7. Armija (Sarajevo) - SR Bosna i Hercegovina, dio SR Hrvastke (Istočna Slavonija do linije Našice-Slavonski brod-vinkovačka depresija)
- 9. Armija (Ljubljana) - SR Slovenija
- Vojnopomorska oblast - Cijelu akvatoriju i dio kopnene teritorije četiri savezne republike.
- Ratnovazduhoplovstvo i Protiv-vazdušna odbrana (RV i VPO) pokrivale su cijelu teritoriju SFRJ
Period 1987-1991 uredi
U periodu od 1987-1991 sprovodena je reorganizacija "Jedinstvo" čiji je glavni pokretač admiral Branko Mamula. Nakon vježbe "Sloga-83" Mamula će u jednom referatu iznijeti nedostatke tadašnje odganizacije.[6] Prema historičaru Davoru Marijanu reorganizacija nije izvedena do kraja, a samom njom, bi se vratila centralizacija na nivo iz 1960-tih.[7] Ovo je izazvalo određeni otpor kod republičkih rukovodstava, prije svega iz SR Slovenije.[8]
Od šest armija nastaju četiri vojišta:[5]
- Centralno (Beograd) - spajanje 1. i 7. Armije
- Sjeverozapadno (Zagreb) - spajanje 5. i 9. Armije
- Jugoistočno (Skoplje) - spajanje 2. i 3. Armije
- Jadransko-pomorska (Split) - Ratna mornarica
Kopnene snage uredi
Pješadija uredi
JNA je 1990. raspolagala sa oko 180.000 vojnika (100.000 regruta) redovnog sastava. Broj rezervista je do 1993. porastao na 450.000.[1]
Oklopno-mehanizovane snage uredi
JNA je 1992. raspolagala s oko 800-900 tenkova.[9]
Artiljerija uredi
Od teških oružja JNA je raspolagala sa oko 1400 topova i haubica.
Vazdušne snage uredi
JNA je 1990. raspolagala sa oko 400-750 borbenih aviona i 200 helikoptera. U sastavu vazdušnih snaga bilo je oko 32.000 vojnika.[1][9]
Mornarica uredi
U sastavu pomorskih snaga bilo je oko 10.000 vojnika.[1]
Činovi u JNA uredi
U JNA su postojali sljedeći činovi [10]:
| Jugoslovenska armija, Vojna policija | Jugoslovensko vazduhoplovstvo i protiv vazdušna odbrana |
Jugoslovenska mornarica | |
|---|---|---|---|
I prije raspada Jugoslavije neki činovi su se nalazili van upotrebe:
- Maršal Jugoslavije (Josip Broz Tito, čin ukinut 1980)
- General J.N.A. (ukinut 1974., predviđen za saveznog sekretara nacionalne odbrane)
Naoružanje uredi
Zanimljivosti uredi
- U JNA je korišten srpskohrvatski jezik (ekavica za naredbe) i latinica, tako da su se svi građani SFRJ stariji od 18 godina sposobni za služenje vojnog roka služili tim jezikom.[11][12]
- Osim Pravila službe, Glavni akt u JNA je bio Zakon o službi u oružanim snagama koji je regulirao sva pitanja odnosa unutar OS, prava i dužnosti, napredovanja, zdravstvenog i penzijskog osiguranja itd.
- Korespodencija između ustanova i jedinica JNA sa ustanovama van JNA kao i sa građanima vođena je na jeziku na kojem je dopis došao u jedinicu ili ustanovu JNA.
Također pogledajte uredi
Literatura uredi
- Šadinlija, Mesud (2012). Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine 1986-1992. Sarajevo: Univerzitet u Sarajevu, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti. ISBN 978-9958-740-89-3.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Kadijević, Veljko (1993). Moje viđenje raspada. Beograd: Politika. ISBN 86-7607-047-4. Referenca sadrži prazan nepoznati parametar:
|1=(pomoć)CS1 održavanje: ref=harv (link)
Reference uredi
- ^ a b c d e f Ministry of Defenseglobalsecurity.org,pristupljeno 21.11.2014 (en)
- ^ a b Yugoslavia Defense Forces - 1990theodora.com,pristupljeno 21.11.2014 (en)
- ^ Timothy L. Sanz, The Yugoslav Peoples's Army: Between Civil War and Disintegration Arhivirano 17. 2. 2006. na Wayback Machinefmso.leavenworth.army.mil;objavljeno decembar 1991,pristupljeno 21.11.2014 (en)
- ^ (Kadijević i str. 60-77)
- ^ a b Radaković, Ilija. "SUŠTINA I SMISAO NAPADA NA KONCEPCIJU OPŠTENARODNE ODBRANE". Pristupljeno 2. 8. 2019.
- ^ (Šadinlija i str. 51)
- ^ Marijan, Davor (2003.). ""Jedinstvo" - Posljednji ustroj JNA". Polemos 6 (jezik: hrvatski). ISSN 1331-5595. Pristupljeno 2. 8. 2019. Provjerite vrijednost datuma u parametru:
|date=(pomoć) - ^ (Kadijević i str. 62)
- ^ a b A Soldier’s Guide Bosnia-Herzegovina Arhivirano 30. 3. 2014. na Wayback Machinehistory.navy.mil,pristupljeno 21.11.2014 (en)
- ^ Jugoslovenska Narodna Armija – JNA (1941-1991) Arhivirano 5. 7. 2014. na Wayback Machine, objavljeno 4. 1.2014; pristupljeno:15.11.2014
- ^ Snježana Kordić: Srpsko-hrvatski jezik nema veze s Jugoslavijomvecernji.hr;objavljeno 25. 5.2014,pristupljeno 21.11.2014 (hr)
- ^ Dejan Novačić, Gde je nestao srpskohrvatski jezikdanas.rs;objavljeno 25. 5.2014,pristupljeno 21.11.2014 (sr)
Vanjski linkovi uredi
| Commons ima datoteke na temu: Jugoslavenska narodna armija |