Gradska džamija u Prijedoru

Gradska džamija (sultan Ahmedova đžamija ili sultan Mahmudija) nalazila se u dijelu grada Prijedora koji se naziva Stari grad. Za vrijeme vladavine sultana Mahmuda I (1730-1754), na ostrvu je, 1747. godine, sagrađena tvrđava i unutar nje džamija. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 10. novembra 2008. godine je donijela odluku da se mjesto Gradske (Sultan Ahmedove) džamije sa haremom i nišanima u Prijedoru proglase za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Gradska (Sultan Ahmedov) džamija u Prijedoru
Osnovne informacije
Lokacija	Prijedor
Država	Bosna i Hercegovina
Oznaka baštine	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Specifikacije
Dužina	17,00 m.
Širina	10,30 m.
Munare	1
Materijali	Kamen

Historija

Grad Prijedor je osnovan u vrijeme Bečkog rata (1683-1699), a nastao je doseljavanjem muslimanskog stanovništva iz Like u Hrvatskoj. Jezgro grada je bilo izgrađeno na jednom ostrvu kojeg su opasavale rijeka Sana i Jendek (Berek-Žabljak). Na ostrvcetu je, za vrijeme vladavine sultana Mahmuda I (1730-1754), sagrađena tvrđava. Oko nje se formiralo podgrađe Pridor, iz dva dijela: Turska varoš i Srpska varoš. Pridor je vremenom postao Prijedor sa mahalama Grad, Zagrad, Ograde, Čaršija, Majkovaca, Urije i Puharska.

O vremenu gradnje Gradske džamije u Prijedoru svjedočio je natpis na kamenoj ploči veličine 27 x 34 cm smještenoj nad ulazom u džamiju. Natpis je bio uklesan na arapskom jeziku, u dva reda krupnim neshi pismom i godinom 1747. kada je džamija izgrađena.

Gradska džamija u Prijedoru je zapaljena 30. maja 1992. godine, potom je do kraja srušena, a materijal je odvezen na različite lokacije van grada. Na lokalitetu džamije ostali su temelji i sedam polomljenih nišana.

Opis

Gradska džamija je pripadala tipu džamija sa četvorovodnim krovom i drvenom munarom. Vanjske dimenzije džamije su iznosile oko 17,0 x 10,3 m. Objekat džamije se sastojao od ulaznog prostora (zatvorene sofe) i centralnog molitvenog prostora. Ulazni dio je imao dimenzije oko 8,50 x 5,00 m. Sastojao se od prizemne i spratne etaže, sa međuspratnom konstrukcijom izrađenom od drveta. U sjevernom uglu prostorije nalazilo se drveno jednokrako stepenište kojim se dolazilo u prostoriju na spratu i mahfil.

Na sjeverozapadnom zidu se nalazio glavni ulaz u džamiju. Molitveni prostor džamije je imao pravougaonu osnovu dimenzija 10,35 x 8,5 m. U sjeverozapadnom dijelu molitvenog prostora nalazio se prednji unutrašnji mahfil čija dužina je iznosila oko 4 metra. Mihrab i mihrabska niša su bili izrađeni od kamena sa jednostavnom profilacijom.

Bila je prekrivena strmim četvorovodnim krovom. Krovna konstrukcija je bila izrađena od drveta sa pokrovom od crijepa (nema podataka o izvornom krovnom pokrivaču). Na fasadi objekta je bilo smješteno deset zasvođenih prozora raspoređenih u dva horizontalna reda.

Munara džamije, iako izgrađena od drveta po svom izgledu-dimenzijama, odnosno proporcijama, vrlo je slična kamenim munarama. Munara spada u tip drvenih munara sa otvorenom galerijom.

Debljina kamenih zidova je iznosila cca 90 cm. Unutrašnja i vanjska strana zidova je bila malterisana i krečena.

Nova Gradska džamija

Godine 2007. započela je izgradnja nove džamije. Džamija koja je izgrađena se gradi na mjestu Gradske džamije porušene 1992. godine ne uživa režim zaštite utvrđen odlukom Komisije za nacionalne spomenike, jer nije izvedena u skladu sa stanjem džamije prije njenog rušenja i nije rehabilitiran u skladu sa Zakonom o provedbi odluka Komisije, pa ne ispunjava kriterije za donošenje odluka o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom