Franjo Kluz
Franjo Kluz (Jošik, Bosanska Dubica, 18. septembar 1913. – Omiš, 14. septembar 1944.), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, Narodni heroj Jugoslavije. Uz Rudija Čajaveca jedan je od pionira ratnog vazduhoplovstva NOV i POJ.[1]
| Franjo Kluz | |
|---|---|
 Bista Franje Kluza u Bosanskoj Dubici | |
| Rođenje | 18. septembar 1913 Jošik, Bosanska Dubica |
| Smrt | 14. septembar 1944. Omiš |
| Nacionalnost | Hrvat |
| Služba | 1939 - 1944 |
| Čin | major |
| Ratovi | Drugi svjetski rat |
| Vojska | Vojska Kraljevine Jugoslavije, Domobranstvo NDH. Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije |
| Rod vojske | vazduhoplovstvo |
| Jedinice | Prva eskadrila NOVJ |
| Komandovao | politički komesar Prve eskadrile NOVJ, |
| Odlikovanja | Orden narodnog heroja |
Biografija
urediOsnovnu i građansku školu je završio u Bosanskoj Dubici. Potom je jedno kraće vreme radio kao pisar u advokatskoj kancelariji, a onda je stupio u Vojno vazduhoplovstvo. Najpre je završio mehaničarsku, a potom i pilotsku podoficirsku školu 1939. godine. Početak Aprilskog rata, 1941. godine, zatekao ga je kao pilota izviđačke eskadrile na aerodromu Rajlovac, kod Sarajeva.
Poslije kapitulacije Jugoslavije, stupio je u Zrakoplovstvo Nezavisne Države Hrvatske, ali se ubrzo povezuje s narodnooslobodilačkim pokretom u Banjoj Luci; pokretu je davao pomoć u novcu, oružju i drugom materijalu, čekajući priliku za prelet na oslobođenu teritoriju.
Poslije oslobođenja Prijedora i Ljubije, maja 1942. godine, stekli su se uslovi za prelazak Franje Kluza i Rudija Čajaveca u Narodnooslobodilačku vojsku. Franjo Kluz je dobio priliku 23. maja 1942. godine, kada je iz Banja Luke dvokrilcem Potez 25 trebao prevesti lijekove ustaškom garnizonu u Sanskom Mostu. Umjesto u Sanski Most sletio je u Urije kod Prijedora na područje pod kontrolom partizana.
Istog dana, u Prijedor se spustio i pilot Rudi Čajavec s mehaničarom Milovanom Jazbecom. sa avionom “brege 19”. To je bio početak stvaranja partizanske avijacije, i jedan od prvih primera u Drugom svetskom ratu da pokreti otpora raspolažu vlastitim vazduhoplovstvom. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije, Franjo je primljen, ubrzo po dolasku u partizane, 14. jula 1942. godine.
Sa ranije pripremljenog aerodroma kod sela Međuvođe, Franjo Kluz je, s mehaničarom strelcem Ivicom Mitračićem, izvršio dva borbena leta. Prvi let 4. juna kada su bombama i mitraljeskom vatrom napali zloglasnu ustašku crnu legiju, kod Međeđe, a drugi 7. juna kada su bombardovali Bosanski Novi i Dvor i bacali letke nad Dubicom i Bosanskom Kostajnicom.[2] Zbog neprijateljske ofanzive na Kozaru, Kluz i Mitračić su se 14. juna prebacili na novi aerodrom kod Lušci Palanke, napadajući uz put neprijateljske kolone.
Odatle izveli su 11 letova u nevjerovatnim okolnostima potpune dominacije neprijatelja i gotovo stalnog prisustva neprijateljskih aviona u vazduhu. Konačno, nakon 45 dana, njemački Foke-Vulf 6. jula je otkrio njihov avion na uzletištu kod Lušci Palanke, gdje je bio maskiran, i zapalio ga mitraljeskom vatrom. General Štal, komandant 714. njemačke divizije, koji je ujedno bio i komandant Kampfgruppe Westbosnien, odmah je poručnika Pumba odlikovao Željeznim trolistom IV stepena pilota.
Ostavši bez aviona, Franjo Kluz je ušao u sastav Operativnog štaba NOP odreda Bosanske krajine, gde je ostao sve do novembra 1943. godine, kada se priključio Prvoj vazduhoplovnoj bazi u Livnu. Zajedno s ostalim vazduhoplovcima koji su se tu prikupili na poziv Vrhovnog štaba NOV i POJ, prešao je u Italiju, pa u sjevernu Afriku, gde je ušao u sastav Prve eskadrile NOVJ, koju su, poslije intenzivne obuke, Saveznici naoružali lovcima marke „Spitfajer“. U činu kapetana Franjo Kluz je u ovoj eskadrili, pored letačke dužnosti, obavljao i funkciju političkog komesara.
Počevši od 18. avgusta 1944. godine s aerodroma Kana u Italiji, Kluz je izvršio više borbenih letova, napadajući neprijatelja u Dalmaciji i dijelovima Bosne i Hercegovine, i obezbeđujući lovačku zaštitu partizanskim i savezničkim avionima.
Poginuo je 14. septembra 1944. godine, kada je, kao vođa četvorke „Spitfajera“, oboren od neprijateljske protivavionske artiljerije, prilikom napada luke u Omišu.
Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine federativne Narodne Republike Jugolsavije, 18. maja 1948. godine proglašen je za narodnog heroja.
Literatura
uredi- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
Reference
uredi- ^ "Narodni heroji Jugoslavije – Franjo Kluz". Arhivirano s originala, 8. 9. 2016. Pristupljeno 8. 12. 2015.
- ^ Franjo Kluz
