Đorđe I, kralj Velike Britanije

George I (Džordž Prvi; 28. maj 1660 - 11. juni 1727) je bio kralj Velike Britanije i Irske od 1714. do 1727. godine i knez izbornik Braunschweig-Lüneburga od 1698. do 1727. godine. Prvi je britanski vladar iz dinastije Hanover.

George I
Kralj Velike Britanije i Irske
Vladavina	1. august 1714 - 11. juni 1727
Prethodnik	Ana
Nasljednik	George II
Krunidba	20. oktobar 1714.
Supružnik	Sofija Doroteja od Cellea
Djeca	George II, kralj Velike Britanije Sofija Doroteja od Velike Britanije
Dinastija	Hanover
Otac	Ernest Avgust, vojvoda Braunschweig-Lüneburga
Majka	Sofija Palatinska
Rođenje	28. maj 1660.
Smrt	11. juni 1727.

Porijeklo i djetinjstvo

George je rođen 28. maja 1660. godine u Osnabrücku, kao najstariji sin Ernesta Augusta, hanoverskog kneza izbornika, i Sofije Palatinske, kćerke češkog kralja palatinskog grofa Fridrika V i Elizabete Stuart, koja je bila kćerka englesko-irskog i škotskog Jakova I i VI.

Prvih nekoliko godina svoga života bio je jedini nasljednik posjeda svoga oca i posjeda svojih amidža. Godine 1661. dobio je brata, Fridrika Augusta, sa kojim je zajedno odgajan. Njihova majka je bila odsutna skoro godinu dana, od 1664. do 1665. godine, tokom svog boravka u Italiji. Nakon povratka kući Sofija je se više zainteresirala za odgoj i obrazovanje svojih sinova, te rodila još četiri sina i kćer. U svojim pismima Sofija je Georgea opisivala kao odgovorno i savjesno dijete koje pruža dobar primjer mlađoj braći.

Do 1675. godine Georgeov najstariji amidža je umro ne ostavivši iza sebe djece, ali ostale njegove amidže su se oženile, čime je Georgeova pozicija eventualnog nasljednika njihovih posjeda bila ugrožena. George je sa ocem išao u lov i jahanje. Ernest August je želio da njegov petnaestgodišnji sin uči i vježba u pravim bitkama, te ga je vodio na bojišta tokom rata između Francuske i Holandije.

Godine 1679. još jedan Georgeov amidža umro je bez potomstva, pa je njegove posjede naslijedio Georgeov otac. Georgeov preživjeli amidža, Georg Vilim od Cellea, oženio je svoju ljubavnicu kako bi ozakonio Sofiju Doroteju, kćerku koju je imao sa njom, ali vjerovatnost da sa njom ima još djece bila je mala. Kako su njemačke teritorije priznavale salijski zakonik, koji je samo muškarcima omogućivao nasljeđivanje posjeda, bilo je sve vjerovatnije da će George i njegova braća naslijediti teritorije njihovog oca i amidže. Godine 1682. dogovoreno je da će se kao princip nasljeđivanja usvojiti primogenitura, što je značilo da će svu teritoriju naslijediti George, a njegova braća neće dobiti ništa.

Brak

Godine 1682. George je oženio svoju prvu rodicu, Sofiju Doroteju, tako osiguravši da sav prihod, koji salijski zakonik nije pokrivao i koji bi išao Sofiji Doroteji kao očevoj nasljednici, ostane u porodici. Brak je bio čisto politički i služio je kao mogućnost da se ujedine Hanover i Celje. Georgeova majka je u početku bila protiv ovoga braka jer nije podnosila Sofijinu Dorotejinu majku, koja nije bila kraljevske krvi, a brinulo ju je i to što Sofija Dorotea nije bila rođena unutar bračne zajednice, što bi, uz njen ženski spol, moglo biti iskorišteno kao razlog da joj se oduzme pravo na novčane prihode koje joj je ostavio otac.

Godine 1683. George i Fridrik August učestvovali su u Velikom turskom ratu u bici kod Beča. Za vrijeme njihovog odsustva Georgeova supruga rodila je sina, Georga Augusta. Sljedeće godine Fridrik August je obavješten o prihvaćanju primogeniture koja mu je oduzimala pravo na nasljeđivanje dijela očevog teritorija. Ovo je dovelo do razmirica između oca i sinova, te između braće. Razdor u porodici trajao je sve do Fridrikove Augustove pogibije u bici 1690. godine. Kako je država Hanover sve više rasla, a uz nju i učešće hanoverske vojske u bitkama na strani cara Svetog Rimskog Carstva, Ernest August je 1692. godine proglašen jednim od kneževa izbornika - prinčeva koji su imali pravo da biraju cara Svetog Rimskog Carstva. George je sada bio jedini nasljednik očevog elektorata i amidžinog vojvodstva.

Sofija Dorotea je 1687. godine Georgeu rodila još jedno dijete, kćerku nazvanu po njoj, ali to joj je bila posljednja trudnoća. Par se sve više udaljavao, a George je sve više vremena provodio sa ljubavnicom Melusine von der Schulenburg, sa kojom je imao dvije kćerke. Za to vrijeme Sofija Dorotea je imala aferu sa švedskim plemićem, grofom Philipom Christophom von Königsmarckom. Osjetivši skandal na pomolu, hanoverski dvor, uključujući Georgeovu majku i braću, vršio je pritisak na Georgea i Sofiju Doroteu da prekinu svoje afere, ali bez uspjeha. Izvori koji potiču iz država koje su bile Hanoverove suparnice kažu da je grof ubijen po narudžbi Georgea i bačen u rijeku Leine. Izvori iz Hanovera, uključujući tu i Sofiju Doroteu, ne spominju kako je završila njena afera sa grofom.

George se razveo od Sofije Doroteje 1694. godine, ne na osnovu toga što su oboje imali vanbračne afere, već zato što je Sofija Dorotea napustila svoga muža. Uz očevu pomoć, George je zatvorio Sofiju Doroteu u zamak u Ahldenu u njenoj domovini. Bile su joj zabranjene posjete djeci i ocu, a bilo joj je zabranjeno i preudati se, a bez nadzora je smjela hodati samo u dvorištu zamka. Bila je, međutim, opskrbljivana novcem i slugama, te joj je bilo dozvoljeno napuštati dvorište zamka uz pratnju.

Vladavina u Hanoveru

Georg sa Georgom Friedrichom Händelom

Georgeov otac je umro 23. januara 1698. godine, ostavljajući svu svoju teritoriju, osim Osnabrücka, Georgeu. George je tako postao vojvoda Braunschweig-Lüneburga i knez izbornik od Svetog Rimskog Carstva. Njegov dvor je bio okupljalište velikog broja ličnosti kulture i umjetnosti toga vremena, a među njima je bio i kompozitor Georg Friedrich Händel i matematičar Gottfried Wilhelm Leibniz.

Nedugo nakon Georgovog naslijeđivanja očevih posjeda umro je Vilim od Gloucestera, drugi u nasljednom nizu za engleski i škotski tron. Kako su njegovi roditelji, princ i princeza George od Danske, već sahranili petero djece i doživjeli trinaest pobačaja, engleski parlament je izglasao Zakon o nasljeđivanju iz 1701. godine, kojim je Georgeova majka proglašena nasljednicom u slučaju da ni Ana ni tadašnji monarh, Vilim III, ne dobiju dijete, budući da je bila seniorni protestantski potomak Elizabete Stuart.

Godine 1701. umro je najbliži katolički pretendent za engleski i škotski tron, protjerani kralj Jakov II i VII. Vilim III umro je sljedećeg marta, i tron je naslijedila njegova prva rodica Ana. Georgova 71-godišnja majka, 35 godina starija od kraljice Ane, ali mnogo boljeg zdravlja, je tako postala presumirana nasljednica engleskog i škostkog trona. Ubrzo umire i Georgov amidža i George tako naslijeđuje Lüneberg-Grubenhagen.

Ubrzo nakon što je George naslijedio ove teritorije izbio Rat za špansko naslijeđe. sporno je bilo pravo Filipa Burbonskog, unuka kralja Luja XIV Francuskog i tada već umrle princeze Marije Terezije Španske, da naslijedi španski tron po oporuci polubrata njegove nane, Karla II Španskog. Sveto Rimsko Carstvo, Engleska i mnoge njemačke zemlje protivile su se Filipovom pravu na nasljeđivanje španskog trona jer nisu željele da već premoćna Francuska dobije kontrolu nad Španijom. George je iskoristi priliku i osvojio pro-francuski Braunschweig-Wolfenbüttel uz vrlo malo izgubljenih vojnika. Kao nagradu za njegov trud, Britanci i Holanđani su ga priznali za vladara Saksonije-Lauenburga, koje je Georgov amidža prethodno osvojio.

Godine 1706. knezu izborniku Bavarske su bile oduzete titule i počasti zbog pomaganja Francuske na štetu Carstva. Sljedeće godine George je preuzeo njegove dužnosti i postao predvodnik carske vojske. Njegova uprava nad vojskom nije bila veoma uspješna, a među razlozima za to je i činjenica da je Josip II, car Svetog Rimskog Carstva, novac potreban za vojsku trošio na sebe. Godine 1709. George se odrekao čina maršala, a dvije godina kasnije umro je car Josip II. Godine 1713. okončan je rat i Filip Burbonski je bio priznat za kralja Španije pod uslovom da se odrekne nasljenih prava za francuski tron, kako Francuska i Španija nikada ne bi bile uejdinjene u personalnu uniju.

Vladavina u Velikoj Britaniji

Zlatni novčić sa likom kralja Georgea I

Iako su i Engleska i Škotska priznavale Anu za svoju kraljicu, samo se engleski parlament složio da prizna Georgovu majku Sofiju za nasljednicu, dok se Škoti još nisu bili odlučili. Godine 1703. objavili su da neće izabrati Sofiju i tako prekinuti personalnu uniju sa Engleskom ukoliko Englezi ne dozvole škotskim trgovcima da slobodno trguju sa engleskim trgovcima i trgovcima iz engleskih kolonija. Englezi su prvo odbili škotsku ponudu, ali sljedeće godine kraljica Ana je pristala na uslove koje su postavili Škoti. Englezi su zatim zahtjevali da Škoti priznaju Sofiju na Aninu buduću nasljednicu, a u protvnom bi prekinuli svaki trgovački odnos sa njima i tako im u potpunosti uništili ekonomiju. Na kraju je izglasan Akt o uniji iz 1707. godine kojim su Engleska i Škotska ujedinjene u kraljevinu Veliku Britaniju, najveću tadašnju trgovačku silu, koja je priznavala Sofiju za svoju buduću vladaricu.

Međutim, Georgeova 83-godišnja majka je umrla 28. maja 1714. godine i njena nasljedna pava su prešla Georgeu. Sofija se pokušala skloniti od pljuska kada se okliznula i pala, što je zbog njenih godina bilo dovoljno da uzrokuje smrt. Ana je doživjela moždani udar koji ju je ostavio nesposobnom da govori i umrla samo tri dana nakon Sofije, a George je proglašen novim britanskim i irskim kraljem. George je u svoje kraljevstvo uspio stići tek 18. septembra i bio okrunjen 20. oktobra. Zvaničan razlog za odgodu krunidbe bilo je tugovanje za prethodnom vladaricom, a zapravo je uštedilo vrijeme za pripremu veličanstvene ceremonije, te su svi naredni vladari čekali određeno vrijeme prije krunidbe.

Od nasljeđivanja britanske krune, George je vrijeme uglavnom provodio u Velikoj Britaniji, ali je posjećivao i Hanover. Poništena je klauza iz Zakona o nasljeđivanju kojom se britanskom monarhu zabranjujue napuštanje kraljevstva bez pristanka parlamenta. Tokom njegovih izbivanja moć je bila u rukama regentskog vijeća, a ne njegovog sina, Georgea Augusta, princa od Velsa. George se ubrzo morao suočavati sa jakobističkim pobunama čiji je cilj bio postaviti Aninog katoličkog polubrata, Jakova Franju Edvarda, na tron.

Odnos sa sinom i pobune

Nakon nasljeđivanja britanske krune, Georgeov već loš odnos sa sinom se pogoršao. George August je podržavao očeve oponente, i podržavao inicijativu kraljevih oponenata za dodjeljivanje većih vjerskihe sloboda i proširivanje njemačkih teritorija na račun Švedske. Popravljanju odnosa između oca i sina nije pridonosila ni Georgeova nevjesta, Karolina od Ansbacha. Godine 1717. krštenje unuka dovelo je do velike svađe kralja Georgea, koji je želio sam izabrati krsnog kuma za unuka, i princa Georgea Augusta, koji nije želio da prijatelj njegovog oca bude kum njegovom sinu. Nakon svađe princ od Velsa je bio istjeran iz palače, a njegova nova rezidencija, kuća Leicester, postala je okupljalište kraljevih oponenata. George se kasnije pomirio sa sinom, na insistiranje svoga premijera i snahe, kojoj su nedostajala njena djeca koja su bila ostala kod kralja.

George je bio aktivan i u vođenju vanjske politike pri početku svoje vladavine. Godine 1717. osnovao je anti-Špansku udrugu koja se sastojala od Velike Britanije, Ujedinjenih Provincija i Francuske. Godine 1718. alijansi se pridružilo i Sveto Rimsko Carstvo. Ubrzo će se, međutim, alijansa razoriti, kada Filip V Španski zatraži francuski tron nakon smrti svoga dede iako se sporazumom odrekao nasljednih prava. Pošto su se čak i Francuzi opirali Filipu, Francuska i Španija nikada nisu bile ujedinjene.

Španija je podržavala jakobitsku invaziju Škotske 1719. godine, ali nemirno more je dozvolilo da se samo tri hiljade španskih vojnika iskrca u Škotsku. Uspostavili su bazu na škotskoj obali, ali britanski vojnici su je uništili mjesec dana kasnije. Jakobiti su uspjeli okupiti oko hiljadu Škota, ali su bili slabo opremljeni i stoga lahko pobijeđeni od strane kraljevske vojske. Sama invazija nikada nije predstavljala opasnost za Georgea.

Posljednje godine i smrt

Georgeov premijer, Robert Walpole, je pri kraju njegove vladavine postao vrlo moćan. Za razliku od svoje prethodnice, George je rijetko prisustvovao sastancima svoga kabineta. Iako je George bio sve više ovisan o Walpoleu, i dalje je mogao mijenjati ministre onako kako je on želio. Walpole se ustvari bojao da bi ga George mogao smijeniti, ali njegove strahove okončala je Geoergova smrt nakon moždanog udara pretrpljenog tokom putovanja u rodni Hanover. George je prvobitno bio sahranjen u zamku Leine, ali su nakon Drugog svjetskog rata njegovi posmrtni ostaci prebačeni u kapelu u Herrenhausenu. Počevši od Georgea I, nijedan naredni britanski monarh nije sahranjen na tradicionalnom groblju za engleske monarhe, Westminsterskoj opatiji.

George I je naslijedio sin koji je vladao kao kralj George II od Velike Britanije. George II je planirao smijeniti Walpolea, ali ga je u tome spriječila njegova uticajna supruga, kraljica Karolina.

Reference

Prethodi:	Kralj Velike Britanije i Irske	Slijedi:
Ana		George II