Boljševizam

Boljševizam je politička ideologija i sistem vlasti koji je nastao iz socijalističkih ideja u Rusiji. Glavna figura u razvoju boljševizma bio je Vladimir Lenjin, vođa Oktobarske revolucije 1917. godine i osnivač Sovjetskog Saveza.

Boljševik, Boris Kustodijew, ulje na platnu, 1920. godina

Boljševici su bili frakcija ruske socijaldemokratske partije koja je zagovarala revolucionarnu promjenu društva putem nasilne revolucije. Njihova ideologija je bila zasnovana na marksizmu, teoriji koju je razvio Karl Marx. Boljševici su se zalagali za rušenje kapitalističkog poretka, nacionalizaciju sredstava za proizvodnju i uspostavljanje diktature proletarijata.

Porijeklo pojma

Kongres partije Boljševika, s Leninom s desne strane. Ostali učesnici (s lijeva): Jenukidze, Kalinin, Buharin, Tomski, Laševič, Kamenev, Preobraženski, Serebrjakov i ispred Rikov.

Izraz "boljševici" (ruski: большевики - većina, većinski) ne odražava općeniti odnos glasova unutar Socijaldemokratske radničke partije Rusije (SDAPR). Samo na 2. partijskom kongresu u Bruxellesu i Londonu 1903. godine, na kojem je Lenjin zatražio svrgavanje carske vlasti u Rusiji i predložio transformaciju SDAPR u revolucionarnu kadrovsku partiju, njegova frakcija je uspjela osvojiti tijesnu većinu, djelomice i zato što su delegati Opće židovske radničke federacije prethodno napustili sjednicu zbog nesuglasica oko statusa organizacije. Tako je izraz "boljševici" (rus. "većinski") postao samoimenovanje za radikalno krilo stranke oko Lenjina, ali do konačnog faktičkog raspada stranke nakon 6. partijske konferencije u Pragu 1912. godine, stvarnu većinu su imali umjereni Menševici (rus. "manjinski"), koje je 1903. godine vodio Julij Martov. Prema tome, u Pragu se formirala Socijaldemokratska radnička partija Rusije (Boljševici) kao samostalna stranka.

Prvi svjetski rat i Oktobarska revolucija

Prilikom izbijanja Prvog svjetskog rata, boljševici su osudili učešće Rusije kao imperijalističku agresiju. Kako je carska vojska tokom rata pretrpjela sve više neuspjeha, stranka je dobivala sve veću podršku. Nakon završetka vladavine cara, kao rezultat Februarske revolucije 1917. godine, Privremena vlada koju je vodio socijalrevolucionar Aleksandar Kerenski također nije prekinula ratno učešće, što je dovelo do sve većeg uticaja boljševika u Petrogradskom sovjetu od ljeta iste godine. Konačno, postali su najjača frakcija i nakon nekog vremena preuzeli vodstvo (Lav Trocki). Također su stekli većinu u Revolucionarnom vojnom komitetu, koji je kasnije organizovao Oktobarsku revoluciju. Raspuštanjem Privremene vlade od strane Crvene garde 25. oktobra, odnosno po gregorijanskom kalendaru 7. novembra 1917. i uskoro nakon toga raspuštanjem Ustavotvorne skupštine, boljševici su faktički postali apsolutna vlast u cijeloj Rusiji.

Ruski građanski rat

Tokom Ruskog građanskog rata, socijalistička Crvena armija je vodila borbu protiv reakcionarne Bijele armije koju su podržavale strane sile. Bijela armija se sastojala od dijelova stare carske vojske, dobrovoljaca, Čehoslovačke legije, intervencijskih snaga Zapadnih sila, Japana i Poljske. U tom periodu, boljševici su sklopili saveze, između ostalog, s Mašnovščinom, narodnim pokretom u Ukrajini koji je vođen od strane Nestora Mašna, a koji je značajno doprinio porazu trupa generala Vrangela. Kada je Mašnovščina odbila da se konačno potčini boljševicima, pokret je u ljeto 1921. godine razbijen od strane Crvene armije.

Pomoću Crvene armije, koja je bila formirana prema modelu zapadne vojske uz otpor, uz pomoć bivših carskih oficira, novo boljševičko režim je uspješno suzbijao kontrarevolucionarne snage. Do 1922. godine, Boljševicima je uspjelo kontrolisati gotovo cijeli istočni dio ogromnog Ruskog carstva.

Također, građanski rat je bio praćen velikim terorom iza frontova i na frontovima, kao i tzv. ratnim komunizmom, ekonomskom politikom koja je stavljala sve kompanije pod državnu kontrolu. Dodatne represivne mjere dovele su do ekstremnih nestašica hrane i time do pobuna unutar stanovništva. Godine 1921, Novom ekonomskom politikom zamijenjen je ratni komunizam.

Od svog VII. partijskog kongresa koji je održan od 6. do 8. marta 1918. godine, Boljševici su se nazivali Komunistička partija Rusije (Boljševici) (KPR (B)), a iz te partije, nakon ujedinjenja s boljševičko-komunističkim partijama Ukrajine, Bjelorusije i Zakavkazja 1925. godine, proizašla je Komunistička sveunionska partija (Boljševici) - VKP (B).

SSSR

U vlastitoj zemlji, posebno u vrijeme Staljina, postojale su represije protiv sovjetskog stanovništva. Tajna policija (Čeka, GPU) gušila je svaku opoziciju, uhapsila mnoge kritičare i potencijalne neprijatelje te ih pogubila. Na taj način, Komunistička partija je dugo vladala zemljom.

1952. godine, stranka je preimenovana u Komunističku partiju Sovjetskog Saveza, čime je izraz "boljševici" bio ukinut u službenom jeziku Sovjetskog Saveza.