Februarska revolucija

Februarska revolucija, poznata i kao Februarska buržoaska revolucija, bila je politička revolucija koja se dogodila u Rusiji u februaru 1917. godine prema julijanskom kalendaru (martu prema gregorijanskom kalendaru). Revolucija je dovela do rušenja carske monarhije i stvaranja privremene vlade.

U vrijeme Februarske revolucije, Rusija se nalazila u teškom položaju zbog uključenosti u Prvi svjetski rat, ekonomskih problema i nezadovoljstva građana s autokratskim režimom cara Nikolaja II. Protesti i demonstracije izbili su u Petrogradu (sada Sankt Peterburg), tadašnjem političkom i ekonomskom središtu Rusije.

Mase radnika, vojnika i drugih građana okupile su se na ulicama, tražeći kraj rata, bolje uvjete rada i političke reforme. Vojska, koja je bila ključni faktor u održavanju vlasti, pridružila se revoluciji i odbila poslušnost prema carskoj vladi.

Kao rezultat toga, car Nikolaj II. je prisiljen abdicirati 2. marta 1917. godine, čime je okončana 300-godišnja vladavina Romanovih. Privremena vlada, koju su formirali liberalni političari, preuzela je vlast i obećala provedbu političkih reformi, uključujući slobodu govora, formiranje ustavotvorne skupštine i opća izborna prava.

Međutim, privremena vlada nije uspjela ispuniti očekivanja naroda, što je kasnije dovelo do Oktobarske revolucije u kojoj su boljševici pod vodstvom Vladimira Lenjina preuzeli vlast. Februarska revolucija smatra se prekretnicom u ruskoj historiji i jednim od ključnih događaja koji su doveli do uspostave komunističke vlasti u Rusiji.

Slika sa protesta u Petrogradu 1917. godine

Narodno nezadovoljstvo

Suprotno popularnom mišljenju kako Februarska i Oktobarska revolucija nastaju kao posljedica Prvog svjetskog rata službeni dokumenti Ruskog Carstva nam pričaju drugačiju priču. Nakon gušenja revolucije 1905. godine pod pritiskom državne represije dolazi do samo kratkotrajnog smirivanja situacije koja se ubrzo počinje pogoršavati za vladajuću elitu. Tokom 1910. godine Rusiju potresaju samo 222 štrajka i od kojih je 8 bilo političkih. Već 1913. godine broj štrajkova se naglo povećao. Te godine izbija 2404 štrajka od kojih policija kao političke ocjenjuje njih 1034, a samo u prvom dijelu 1914. godine (do augusta) izbija 3534 štrajka od kojih je 2565 političkih. Rusija se u trenutku izbijanja rata nalazi u predrevolucionarnom razdoblju, ali čak niti car toga nije svjestan jer mu policija u izvještaju iz 1913. godine javlja da se broj nemira smanjuje i kako nema opasnosti od revolucije pošto se svi problemi mogu rješiti bez pomoći vojske.

Car i Duma

Car Nikola II. je od ljeta 1915. preuzeo vrhovnu vlast nad ruskim snagama u ratu, a državne poslove je prepustio svojoj supruzi, carici Aleksandri i Raspućinu, sumnjivom i nesposobnom dvorskom svećeniku koji je uživao njihovo veliko povjerenje i koji je, među ostalim, doveo korupciju i na sam dvor. Zbog Nikolajevog apsolutističkog vladanja zemljom, Duma i vlada nisu imale nikakvog političkog utjecaja.

Duma je bila formirana od Naprednog bloka kojeg su činili liberali i parlamentarna većina, a okupljao je 2/3 Dume. Oni traže amnestiju za političke zatvorenike i sastavljanje vlade od njezinih članova (jer žele participirati u vlasti) što car odbija i raspušta Dumu 1916. godine. Nakon što je parlament ponovno sazvan, car nije napravio reforme koje je tražio Napredni blok pa se kriza produbljuje. Duma ga optužuje za veleizdaju. Dolazi do pada vlade zbog ostavke ministra vanjskih poslova Sazonova, pa Nikolaj II, za premijera postavlja Stürmera, a za ministra unutarnjih poslova Protopopova, koji su obojica Rasputinovi ljudi. Zbog samovolje u izboru članova vlade i vođenju rata krajem decembra 1916. nezadovoljstvo biva sve veće.

Car i carica gube potporu radništva i seljaka (zbog vojne mobilizacije bez kriterija i zbog zaustavljanja proizvodnje), aristokracije (koja traži smjenu Rasputina) i generala (nisu odani zbog neslaganja oko rata).

Vladajući su očekivali nemire građana no ne u većoj mjeri pa je pokret masa iznenadio vlast koja nije smatrala da treba pripremiti vojsku.

Tok Revolucije

8. marta 1917. u Petrogradu izbijaju nemiri zbog krize u snabdevanju hlebom koja je nastala zbog diverzije na željeznici. Nakon što su se dva dana okupljale po fabrikama i ulicama, mase kreću prema centru uzvikujući „Dole apsolutizam!".

Napredni blok u Dumi pokušava iskoristiti događaje izazivajući ostavku Vlade koja pada nakon jedva 48 sati. Revolucionari zauzimaju Finski kolodvor i oslobađaju političke zatvorenike (menjševike) iz Petropavlovske tvrđave.

Nakon što je nestala službena vlast, formirala se nova podeljena vlast između Izvršnog komiteta Dume kojeg čini liberalna buržoazija (ima više uticaja u vladanju pa premijer postaje knez Lavov, a ministar spoljnih poslova Miljukov) te Sovjeta radnika i vojnika - socijalisti. Oni se razilaze u stajalištima. Sovjet traži trenutnu abdikaciju cara, a odbor Dume traži nametanje caru nove vlade po vlastitom izboru, ali ne i abdikaciju.

Zajedničko rešenje pronađeno je podjelom ministarstva između obje strane, a odbor Dume pristao je tražiti abdikaciju cara u korist nekog drugog člana carske porodice. Dana 16. marta Nikolaj II se odrekao prijestola u korist svoga brata, kneza Mihaila. Međutim, Mihajlo sledeći dan u Dumi nije dobio podršku cijele vlasti, već samo buržoaskih liberala. Mihajlo shvata da carstvo nema budućnost te sam potpisuje abdikaciju. Dana 17. marta, Rusija je postala republika.