Bitka kod Nezakcija

Bitka kod Nezakcija (u narodu poznat pod imenom Vizače), vodila se 177. god. pne, između plemena Histri koje je predvodio kralj Epulon i rimske vojske koju su vodili Aulo Manlije Vulzon, Marko Junije Brut i Marko Klaudije Pulcher Nezakcij se nalazi na jugoistočnoj obali Istre, dva kilometra sjeveroistočno od Valture i dvanaest kilometara od Pule, iznad doline Budava.

Prikaz histarskog grada Nezakcijuma u Arheološkom muzeju u Puli

Ostaci antičkog Nezakcija, podignutom na mjestu gardine iz vremena Histra

Na prelazu III/II st. pne istočna obala Jadrana postaje sve zanimljivija Rimljanima te oni usredsređuju političke i ekonomske interese na ovo područje. Kao uporište za vojne akcije protiv Histra i daljnjih planova da potuku Liburne i ostale Ilire, Rimljani su sagradili ratnu bazu Akvileju, na desetak kilometara od Jadrana, blizu današnje granice Italije i Slovenije. Od tada počinju stalne čarke Rimljana i Histra. U tim prvim sukobima uspjeh je bio relativan na obe strane. Istovremenu su Histri oblikovali vlastitu državu s osnovnim karakteristikama državnosti, postali vojna sila, na čelu s nasljednim vođom (kralj).

Ovaj samostalni razvitak Histra nasilno je prekinut 177. god. pne, vojnim pohodom ekspanzionističkog Rima. Tada su zauzeta i porušena utvrđena gradinska naselja Mutila, Faverija i Nezakcij, što je predstavljalo kraj histarske autonomije i početak rimske prevlasti na istarskom poluostrvu.

Tok borbe

Pored bavljenja trgovinom, Histri su povremeno vršili i piratske napade na brodove Rimljana. Senat je donio odluku o slanju vojske i osvajanja Istre. Rimski pisac i historičar Tit Livije u knjizi „Ab urbe condita“ opisao je tok borbe.

U prvim borbama rimske trupe, koje su predvodili Aulo Manlije Vulzon, Marko Junije Brut, pustošile su cijelim putem kretanja. Livije pominje i da su Histri izvršili jedan uspješan napad na rimski logor, tokom kojeg su se legionari u panici razbježali, a Histri uzeli veliki ratni plijen: dragocjenosti, opremu, hranu i vino. Rimska vojska se brzo pregrupisala te je stigla ilirske ratnike opterećene plijenom, opijene pobjedom i vinom i lako povratila izgubljeno. Nadmoćna rimska vojska primorala je Histre da se povuku u svoju tvrđavu Nezakcij, predvođene kraljem Epulonom i ostalim vođama. Treći rimski vojskovođa Klaudije je doveo dvije nove legije i blokirao tvrđavu. Predhodnu vojsku sa svojim generalima pustio je da ode. Pored Nezakcija protjecala je rijeka kojom su branitelji punili svoje rezervoare i tako se snabdjevali vodom za piće. Istovremeno rijeka je bila i prirodna prepreka za napadače.

Klaudije je dugo i bezuspješno napadao. Nakon toga naredio je svojim vojnicama da pregrade rijeku i da je usmjere mimo tvrđave, čime je naselje ostavio bez neophodne vode. U odlučujućem napadu preko presušenog korita rijeke, na neprijatelja koji je bio bez vode, rimska vojska je preko zidina prodrla u grad. Da ne bi živi pali u rimske ruke, Histrani su ubijali žene i djecu i sami ginuli u borbi. Kralj Epulon je izvršio samoubistvo. Samo mali dio njegovih boraca je preživio, dok su pohvatane vođe pobijene. Još su dva grada zauzeta na juriš i razorena – Mutila i Faverija. Histri su poraženi i priznali rimsku vlast.

Poslije

Rimljani su sklopili sporazuma s pojedinim histarskim zajednicama. Jedna trećina zemljišta, s obalnim pojasom i plodnim ravnicama u neposrednom zaleđu naselja, postala je državno vlasništvo – res publicus populi romani. Zemlja je ustupljena novopridošlim rimskim porodicama. Ostatak zemljišta, koje Rimljani nisu upotrebljavali, pripao je autohtonom histarskom stanovništvu. Oni su ga mogli koristiti uz određene uslove za sječu šuma, ispašu i lov.

Domaće stanovništvo je moralo uzdržavati službene predstavnike rimske vlasti s pratećom svitom, osiguravati smještaj i prehranu rimskim vojnim jedinicama i posadama ratnih brodova.

Histrima je zabranjena plovidba i trgovina, pristupanje rimskoj vojsci, a nisu smjeli nositi oružje. Nisu imali pravo pritužbi protiv postupaka vojne i administrativne uprave. Autohtono stanovništvo Istre je plaćalo lični danak – tributum capitis.

Literatura

• Alekandar Stipčević - Iliri: povijest, život, kultura, Zagreb, 1989,
• Bojanovski, Ivo (1988). BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA. ANUBiH, Sarajevo.