Arheološko nalazište u Vionici

Arheološko nalazište u Vionici nalazi se na području općine Čitluk, Bosna i Hercegovina. Kao predpostavljeno arheološko područje proglašeno je za Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Mjesto Vionica se nalazi na nadmorskoj visini od oko 200 m. oko 4 km jugozapadno od Čitluka, u srednjem dijelu Brotnja, u zapadnoj Hercegovini. Brotnjo je predio koji se, prostire na plodnoj kraškoj visoravni na području između Mostara, Čapljine i Grljevića. Oko 4 km istočno od Vionice nalazi se veliko arheološko područje u Krehinom Gradcu. Na cijelom području oko Čitluka evidentovani su mnogobrojni razasuti ostaci tragova života od praistorije do kasnog srednjeg vijeka, ali su do danas ostali neistraženi. Direktnih historijskih podataka o mjestu Vionici nema, kao ni o širem području Brotnja sve do srednjeg vijeka.

Kao potencijalni arheološki lokaliteti evidentirani su Lokalitet Bedro i staro vioničko groblje Mainovac. Na ova dva lokaliteta postoje više naslaganih kamenih ulomaka nekog rimskog građevinskog objekta iz antičkog doba, sa profilacijama i utorima za spajanje kamenih blokova. Najvjerovatnije se radi o ostacima ville rustike. Pojedini primjerci kamenja su u srednjem vijeku upotrijebljeni i kao stećci. Na lokalitetu Vinine, od 120 izbrojanih stećaka, 8 komada su antičke spolije. Slično je i na nekropolama Bilobrig i na manjoj nekropoli uz katoličko vioničko groblje. Ostaci neke građevine čiji su zidovi vezani malterom su registrovani i na lokalitetu Bilobrig.

U Vionici je evidentovano 8 nekropola stećaka, od kojih dvije imaju do 120 spomenika, nekoliko njih 13-30, dvije od 5-9, uz još nekoliko nalaza pojedinačnih spomenika, među koje spada i ploča u Groblju Mainovac.

Na starom vioničkom groblju Mainovac se nalazi nekoliko starijih krstova arhaičnih oblika i bez ukrasa. Na jednom od njih sa prednje strane uklesan je plastični krst, a sa druge polumjesec. Krakovi krsta završavaju se plastičnim jabukama. Grob je oivičen kamenjem. Narodna predaja veže ovakvu pojavu krsta i polumjeseca za osmansko doba.

U groblju ima nekoliko jednostavnih grobnica uokvirenih nizom grubo priklesanih ili prirodnih kamenova. Obično se na uzglavlju nalazi manji kamen u obliku stuba. Ovakvi grobovi mogu da budu istovremeni sa srednjevjekovnim stećcima, a mogu da budu i izraz kontinuiteta mjesta ukopa u kasnijim vijekovima. Takav lokalitet sa grobovima obilježenim stećcima (13 spomenika) i oivičeni vijencem kamenja nalazi se u Donjoj Vionici u "Kordića šumi" i na lokalitetu "Šumarak" sa 21 stećkom.

Oko 300 m južno od Bedre i Mainovca nalazi se lokalitet Crkvina na kojem je pri rekognosciranju Đure Baslera nađena na površini rimska cigla. Lokalitet nije istražen, ali se pretpostavlja da bi ovdje mogla da bude kasnoantička crkva. Nedaleko od Crkvine nalazi se vrelo Rimski bunar.

Literatura

• Pavao Anđelić, Svjetlost, Sarajevo, 1982 – STUDIJE O TERITORIJALNOPOLITIČKOJ ORGANIZACIJI SREDNJOVJEKOVNE BOSNE