Banj brdo
Banj brdo[1] (prije Šehitluci), prema nekim izvorima: Šehitluci – Banj brdo,[2] jest naziv za brdo visine 431 m iznad Banje Luke, koje u lancu sa Ponirom i Starčevicom dominira na južnim i jugoistočnim padinama Čemernice. Putna komunikacija od centra grada do njegovog vrha duga je oko 5 km. Na jugoistoku ispod brda nalazi se stari dio Banje Luke – Srpske Toplice, kroz koji protiče Vrbas.[3][4][5] Uz Vrbas prolazi magistralni put M-16. Nekada su ova brda bila obrasla hrastovo-grabovom šumom i pošumljenim crnim borom, a kasnije su krčenjem su napravljeni prostori za privatne kuće i komunalnu infrastrukturu. Prema sjeveroistoku, u podnožju ovih brda, preko Vrbasa počinje Banjalučko polje, koje se završava negdje na početku Lijevča. Idući uz rijeku Vrbanju, magistralnim putem M-4, dolazi se u prigradsko banjalučko naselje Vrbanju.[6]
Sa kompleksa Starčevica – Ponir – Banj brdo teče nekoliko potočića i potok Ponir, lijeva pritoka Vrbanje, čije je ušće sjeverno od Vrbanje, prema Banjoj Luci. U rejonu njegovog ušća, u Vrbanju se ulijevalju i njene desne pritoke Jazavčev i Zavrduški potok
Ime
urediPrema nekim pripovijedanjima, prilikom jednog od čestih upada Austrijanaca na teritoriju Kobaške kapetanije, krajem 18. vijeka, u pružanju otpora, poginulo je nekoliko banjalučkih muslimana. Smatra se da se radi o Banjalučkom boju kada su se sukobili vojska Austrougarske, predvođena princom Joseph Hildburghausenom, i bosanska vojska unutar Osmanlijskog carstva, pod komandom Hećimoglu Ali-paše. U bici pod Banjalukom, koja se odigrala 4.augusta 1737. godine, bosanska vojska je izvojevala pobjedu natjeravši protivničku vojsku u bijeg ostavljajući oko 1300 mrtvih.[7] Dvojica ili trojica poginulih bosanskih vojnika su ukopana na ovom brdu iznad Gornjeg Šehera, gdje je kasnije podignuto turbe. Nakon Prvog svjetskog rata, taj spomen objekat je spaljen, a 1933. godine općinska administracija podigla je omanju piramidu u znak sjećanja na šehide, u blizini šumarske kuće koja je podignuta 1938. Od tada se koristio naziv Šehitluci. Ime je kasnije promijenjeno u Banj brdo.
Za brdo se veže nekoliko legendi, a upravo jedna od njih pripovjeda o trojici bosanskih vojnika, kojima su u Banjalučkom boju odrubljene glave. Međutim, prema legendi, bili su šehidi pa su se sa tako odrbuljenim glava mogli popeti na jedno visoko banjalučko brdo i tek tamo izdahnuti.[8]
Historija
urediNa vrhu Banj brda nalazi se spomenik bosanskokrajiškim partizanima koji su pali za vrijeme Drugog svjetskog rata (1941–1945). Spomenik (visine 13 m i dužine 24 m) kreirao je jugoslavenski akademski kipar Antun Augustinčić.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ [1] Arhivirano 23. 9. 2015. na Wayback Machine, banjaluka-tourism.com/, pristupljeno 30. septembra 2020
- ^ Spomenik na Šehitlucima (Kompleks spomenika palim Krajišnicima na Šehitlucima - Banj brdu), graditeljska cjelina Arhivirano 6. 5. 2021. na Wayback Machine, old.kons.gov.ba, pristupljeno 30. septembra 2020
- ^ http://www.kartabih.com/
- ^ Vojnogeografski institut, Izd. (1955): Banja Luka (List karte 1:25.000, Izohipse na 10 m). Vojnogeografski institut, Beograd.
- ^ Spahić M. et al. (2000): Bosna i Hercegovina (1:250.000). Izdavačko preduzeće „Sejtarija“, Sarajevo.
- ^ Mučibabić B., ured. (1998). Geografski atlas Bosne i Hercegovine. Sarajevo: Geodetski zavod BiH. ISBN 9958-766-00-0.
- ^ Pelidija, Enes (2003). Banjalučki boj iz 1737. Sarajevo: El-Kalem. ISBN 9958-23-136-0.
- ^ "Tri verzije legende o Šehitlucima". Pristupljeno 19. 3. 2022.