Fosfolipid

Fosfolipidi su klasa lipida koji su glavna komponenta svih ćelijskih membrana jer mogu formirati dvoslojeve. Većina fosfolipida sadrže diglicerid, fosfatnu grupu i jednostavne organske molekule, kao što je holin. Jedini izuzetak od ovog pravila je sfingomijelin, koji je izveden iz sfingozina, umjesto glicerola. Prvi identificirani fosfolipid u biološkim tkivima je lecitin ili fosfatidilolin (u žumancetu;Theodore Nicolas Gobley, francuski hemičar i farmaceut, 1847). Fosfolipidne molekule se uglavnom sastoje od hidrofobnih repova i hidrofilnih glava.

Fosfolipid

Fosfolipid (lijevo) i njegova hemijska strukture (desno)

Fosfatilatil holin je glavna komponenta lecitina. Također je i izvor holina u sintezi acetilholina u holinergičnim neuronima.

Ćelijske membrane sadrže fosfolipidne dvoslojeve

Biološki membrane u eukariota također sadrže i drugu klasu lipida – sterol, prošaran među fosfolipidima, a zajedno oni omogućavaju fluidnost membrane i mehaničku čvrstoću. Pročišćeni fosfolipidi su proizvedeni komercijalno i našli aplikaciju i u nanotehnologiji i nauci o materijalima.

Amfipatska osobenost

Glava fosfolipida je hidrofilna, dok su repovi hidrofobni i, odbijajući vodu, prisiljeni su da se skupe. Hidrofilna glava sadrži negativno naelektriziranu fosfatnu grupu i glicerol. Hidrofobnom rep se obično sastoji od dva duga ugljikovodična lanca masnih kiselina. Kad se potope u vodu, fosfolipidi formiraju različite strukture. u zavisnosti od njihovih specifičnih svojstava. Ove osobenosti im omogućavaju važnu ulogu u fosfolipidnom dvosloju. U biološkim sistemima, fosfolipidi se često pojavljuju s drugim molekule (npr., proteinima glikolipidima sterolima) u dvosloju kao što je [[membrana|ćelijska membrana. Lipidni dvoslojevi se javljaju kada hidrofobni repovi stoje jedan nasuprot drugom, formirajući meembrane sa obostrano hidrofilnim glavama.

Takvo kretanje se može opisati kao fluid mozaik model, koji opisuje membrane kao mozaik lipidnih molekula koje djeluju kao otapalo za sve tvari i proteine u njoj, tako da su proteinske i lipidne molekule slobodne da lateralnom difuzijom prolaze kroz lipidnu matricu i migriraju kroz membranu. Steroli doprinose fluidnostti membrane, ometajući pakovanje sa fosfolipidima.

Strukture diacilglicerida

• Fosfatidska kiselina (Fosfatidat) (PA)
• Fosfatidiletanolamin (Cefalin) (PE)
• Fosfatidilholin (Lecitin) (PC)
• Fosfatidilserin (PS)
• Fosfoinozitidi:
  • Fosfatidilinozitol (PI)
  • Fosfatidilinozitol fosfat
  • Fosfatidilinozitol (4,5)-bisfosfat (PIP2) , i
  • Fosfatidilinozitol (3,4,5)-trisfosfat]] (PIP3)

Fosfosfingolipidi

• Keramid fosforilholin (Sfingomijelin) (SPH)
• Keramid fosforiletanolamin (Sfingomijelin) (Cer-PE)
• Keramid fosforillipid

Funkcije

Fosfolipidi su temeljne komponente žive ćelijske membrane i ostalih ćelijskuh struktura. Normalno odvijanje životnih funkcija vezano je za osobene funkcije fosfolipida i ostalih složenih lipida. Između ostalog, acetilholin je neophodan za kontrakciju mišićnog tkiva i podražaje parasimpatskih nerava i snižavanje krvnog pritiska.

U fosfolipide se, između ostalih, ubrajajU: lecitin, kefalin, plazmalogen i lizofosfolipid. Fosfolipidi također učestvuju i u ostvarivanju polupropustljivosti ćelijskih membrana, osobito u prijenosu Na⁺ i K iona u miokardu, dok od nekih drugih zavisi propustljivost membrane mitohondrija.

Također pogledajte

• Glikolipid
• Membrana
• Ćelija