Čajangrad
Čajangrad je porušena srednjovjekovna tvrđava, nalazi se između naselja Malo Čajno i Veliko Čajno u općini Visoko. Izraz Čajno je starijeg datuma, a Pavao Anđelić ga nalazi u staroslavenskom glagolu čajati (čuvati) i to povezuje sa čuvanjem i zaštitom - prvobitnom funkcijom ove tvrđave.[1]
Položaj i uloga
urediČajangrad je smješten iznad rijeke Gračanice. U imenu i položaju grada raspoznaje se njegova osnovna funkcija da zaštiti put između Visokog, Sutjeske i Bobovca. Bio je pravougaonog oblika. Imao je zaštitni bedem, okruglu kulu i zidine. Prilaz je bio moguć samo sa zapadne strane. Dodatno je osiguran kanalom širine oko 5 metara i dubine oko 3 metra. Debljina zida je oko 1 metar a njegova struktura je karakteristična za bosansku fortifikacionu arhitekturu kasnog srednjeg vijeka.
Prema navodima Bešlagića udaljenost između nekropole i Čajangrada je otprilike 1 km. Marko Vego je ovaj lokalitet datirao u srednji vijek, dok Pavao Anđelić ipak daje donekle precizniju dataciju – kasni srednji vijek.
Grad nema svoje podgrađe ali sliv Gračanice ukazuje da je mogao biti središte manje teritorijalne i političke cjeline pod nazivom Gračanica. Prema tradiciji u podnožju grada na lokalitetu Crkvenište nalazila se crkva. U blizini grada su toponimi Kraljev do, te Kraljevo guvno, koji asocira na prikupljanje prihoda za vladara.[2] Na lokalitetu nisu vršena značajnija arheološka istraživanja. U podnožju utvrde u pravoslavnom groblju pronađena je ploča kaznaca Nespine, koja se nalazi u Zemaljskom muzeju u Sarajevu.
Istraživanje
urediČajangradska utvrda u naučnoj literaturi prvi put se spominje u djelu Stari bosanski gradovi autora Hamdije Kreševljakovića, gdje navodi:
"To je bio grad kome je osnovica pravokutnik, a u jednom uglu vidi se još nešto zida okrugle kule, koja je stajala do ulaza u grad i s te (zapadne) strane se moglo pristupiti gradu, dok je s ostalih strana pristup upravo nemoguć. I s Čajangrada otvara se vidik na sve strane, s njega se vidi Bobovac na sjeveru i Visoki na jugu. Nije stoga isključeno, da je Čajangrad vršio i optičku vezu između Bobovca i Visokog."
Arheološka istraživanja ovog lokaliteta započeta su vršena 15 septembra 2016. Tokom arheoloških istraživanja otvorene su 4 probne sonde na različitim lokacijama. Skinut je površinski sloj sa već vidljivih zidova kule i vanjskog bedema uz samu kulu. Tom prilikom pronađeno je velika količina nagorenih životinjskih kostiju i fragmenti keramike.[3] U 2018. napravljen je i turistički put do grada, koji je prije bio teško dostupan.[4] Istraživanja su nastavljena i 2019. a konačni plan je da se tvrđava očisti i u potpunosti otkrije.[5][6] Kampanja provedena od 3. oktobra do 2. novembra 2019 je predstavljala prvo sistematsko istraživanje i otkopavanja grada.[7]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Pavao Anđelić, Srednji vijek, u: Visoko i okolina kroz historiju, Visoko 1984, 185.
- ^ Pavao Anđelić, Srednji vijek, u: Visoko i okolina kroz historiju, Visoko 1984, 185-186; Isti, Čajan-Grad (Visoko), Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, Tom III, Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, Sarajevo 1988, 16-17.
- ^ "Bosanski kraljevski grad – Čajangrad (Visoko)". Miruh Bosne. 13. 10. 2016. Pristupljeno 15. 5. 2019.
- ^ "SVEČANO OTVORENA UREĐENA TURISTIČKA STAZA PREMA ČAJANGRADU". visoko.gov.ba (jezik: engleski). Pristupljeno 11. 10. 2019.[mrtav link]
- ^ Redakcija (10. 10. 2019). "ARHEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA NA ČAJANGRADSKOJ TVRĐAVI U GRAČANICI". RTV VISOKO. Pristupljeno 11. 10. 2019.
- ^ H, S. "S kraljevskog Čajangrada vide se Bobovac i Visoko: Kraj njega prolazio Put srebra". Radio Sarajevo. Pristupljeno 11. 10. 2019.
- ^ "Prezentacija rezultata arheološkog istraživanja lokaliteta Čajangrad – Zavičajni muzej Visoko". Arhivirano s originala, 13. 12. 2019. Pristupljeno 13. 12. 2019.
Literatura
uredi- Pavao Anđelić, Srednji vijek, u: Visoko i okolina kroz historiju, Visoko 1984, 185.
- Pavao Anđelić, Čajan-Grad (Visoko), Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, Tom III, Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, Sarajevo 1988, 16-17.
- Čajangrad, [1][mrtav link]
- Reafirmacija srednjovjekovnog lokaliteta Čajangrad, [2]
Vanjski linkovi
uredi- Krije li Čajangrad kraljevsku riznicu
- U Zavičajnom muzeju predstavljena dosadašnja arheološka istraživanja lokaliteta Čajangrad
- reljef iz Maloga Čajna kod Visokog s dodanim natpisom velikog kaznaca Nespina Ranosrednjovjekovni reljef iz Maloga Čajna kod Visokog s dodanim natpisom velikog kaznaca Nespina[mrtav link]