Stećci u Nikšiću
Steći u Nikšiću dragocjeni su izvor podataka o srednjevjekovnom periodu u Nikšiću i Crnoj Gori, kao i o etničkim zajednicama na ovom području, što tom kulturnom dobru daje arheološke, umjetničke, historijske, etnološke i sociološke osobenosti. Prema nekim ranijim istraživanjima, na teritoriji općine Nikšić nalazilo se više od 1.300 stećaka. Zapise o nikšićkim stećcima prvi je ostavio 1877. god. engleski arheolog Artur Evans, uskoro nakon oslobođenja Nikšića od Osmanlija. Ruski naučnik P. A. Rovinski ostavio je dragocjene podatke o mnogim nekroplama stećaka sa područja današnje opštine Nikšić.[1]
Lokaliteti
urediNa području opštine Nikšić nalaze se brojne nekrople stećaka. One su uglavnom koncentrisane na brežuljcima, pored puteva i oko srednjovjekovnih crkava. Obično se u središnjem dijelu nekrople nalaze stećci većih dimenzija, dok su oko njega grupisani niži u obliku sanduka i ploča. U narodu se ove nekropole nazivaju grčkim grobljima, a nadgrobni spomenici stećci ili mramori.
Evidentirane nekrople stećaka su: crkva svetog Petra i Pavla u Nikšiću, u Počekovićima, crkva svetog Arhangela Mihaila u Podgradini kod Velimlja, crkva u Počivalima, u Podljutu, Barama Božovića (Rastovac), Grebnice (Rastovac), Grebnice (pod Uzdomirom), Grebnice u Cerovici, Bobotovo Groblje, Vratkovići (Golija), Bogetići, Željev Do pod Stražištem, Smrduša (kod Podbožura), Stuba, Balosave, Šipačno, Lukovo. Potkupić, Višnjića Do (Golija), Prevale, Trepča, Pilatovci, Tupan na Tanurovom brdu u Banjanima, Vilusima, Mokri Do, Vraćenovići, Miruše, Štrpca, Maočići, Broćanac Nikšićki, Gornje Polje kod Grahova, Klenku, Zagrad, Miolje Polje, Glibavac, Liverovići, Carine, Broćanac Baćovića, Spila, Broćanac Budoški, Peraj Do (kod Brezovika), Vir (Gornje Polje), Opačka (pod Budošom), Perast (kod Vira), crkva svetog Nikole u Grahovu, Milovići (Velimljsko polje), Miljanići (Velimljsko polje), Klenje (kod Velimlja), Moštanica, Ništice (Golija), Koravlica, Macavare (kod Velimlja), Proplanak (kod Vidrovana) i Riječani.
Na velikom broju stećaka nalaze se klesani ukrasi i natpisi. Kao dekorativni elementi na njima se javljaju vegetabilni i zoomorfni motivi, ornamentalne cik-cak trake, simbolični motivi kruga, mjeseca, sunca, rozeta, scene iz lova i dr.
Nekropola kod crkve svetog Petra i Pavla
urediStećci ispred crkve svetog Petra i Pavla djelo su majstora iz perioda od 13. do kraja 16. vijeka. Na osnovu podataka Dimitrija Sergejevskog u šestoj deceniji XX vijeka nekropola stećaka u porti crkve svetog Petra i Pavla imala je 396 stećaka. Kasnije Šefik Bešlagić u sedmoj deceniji XX vijeka, navodi da se u okviru nekropole nalazi 125 stećaka. Početkom devedesetih godina XX stoljeća stručnjaci Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture popisali su svega pedesetak. Nakon tog perioda premješteni su izvan ograde ovog groblja i smješteni oko Zavičajnog muzeja Nikšić, tj. dvorca Kralja Nikole i podno Saborne crkve svetog Vasilija Ostroškog. Godine 2014. izmješteni su u novoizgrađeni lapidarijum u blizini dvorca, oko 40 komada. Riječ je o stećcima koji su svojevremeno bili izmješteni iz gradskog groblja i bili rasuti po okolini, na kojima su izvršeni restauratorski i konzervatorski radovi i koji su postavljeni u reprezentativni objekat.[2]
Za nepune dvije godine vandali su uspjeli da devastiraju ovo neprocjenjivo kulturno blago.[3]
Reference
uredi- ^ "STEĆCI NA TERITORIJI NIKŠIĆKE OPŠTINE". www.gradkulture.me - Grad kulture. Arhivirano s originala, 30. 9. 2022. Pristupljeno 9. 2. 2022.
- ^ "Stećci – Lapidarijum". onogost.me - onogošt online. Pristupljeno 9. 2. 2022.
- ^ Nikšićki “delijski“ stećci - mladiniksica.me
