Simon Wiesenthal

Simon Wiesenthal bio je austrijski arhitekt, publicist i pisac, osnivač Centra za historijsku dokumentaciju progona Židova u Linzu, koji je kasnije prerastao u Savezni centar progonjenih od nacističkog režima u Beču. Zbog pripadnosti židovskoj vjeri, bio je zatvoren za vrijeme drugog svjetskog rata u koncentracionom logoru Mauthausen. Autor je mnogobrojnih knjiga o progonu Židova i drugih naroda za vrijeme Drugog svjetskog rata. Poznat pod nadimkom Lovac na naciste, Wiesenthal je sebe vidio, više kao istraživača, koji je htio one, koji imaju odgovornost i učešće u nacional-socijalističkom projektu nazvanom Konačno rješenje židovskog pitanja, dovesti pred sud. Odbijao je tezu o kolektivnoj odgovornosti.

Simon Wiesenthal
Simon Wiesenthal
Rođenje	(1908-12-31) 31. decembar 1908. Bučač, Austro-Ugarska
Smrt	20. septembar 2005(2005-09-20) (96 godina) Beč, Austrija

Biografija

Školovanje

Simon Wiesenthal rođen je 1908. godine, u Bučaču u austro-ugarskoj Galiciji, današnjoj Ukrajini. Otac Simona Wiesenthala, Hans Wiesenthal, bio je trgovac i oficir u austro-ugarskoj vojsci. Poginuo je 1915. godine u prvom svjetskom ratu. Nakon mature 1928. godine upisuje studij arhitekture na Tehničkom fakultetu u Pragu, koji završava 1932. godine. Ženi se sa školskom drugaricom Cyla Müller, daljom rođakinjom Sigmunda Freuda i otvara svoj ured u Lavovu. Nakon sovjetske okupacije istočne Poljske 1939. godine, njegov očuh umire u sovjetskom zatvoru, a Wisenthal zatvara svoj ured, te radi kao tehničar.

Drugi svjetski rat

Nakon napada nacističke Njemačke na SSSR, 1941. godine, Wiesenthala hapsi ukrajinska policija i izručuju ga njemačkim trupama SS. Od tada, pa do kraja rata Wiesenthal boravi u dvanaest koncentracionih logora, a američki ga vojnici oslobađaju 1945. godine iz logora Mauthausen u Austriji.

Poslijeratno vrijeme

Mauzolej na Židovskom trgu u Beču

Nakon završetka drugog svjetskog rata, Wiesenthal 20. maja 1945. godine američkim vojnim vlastima, isporučuje listu sa imenima 91-og nacističkog zločinca. U julu iste godine, američke ga vlasti ovlašćuju u potrazi za Adolfom Eichmannom. Krajem 1945. godine susreće se ponovo sa svojom ženom, koja je rat provela, pod imenom Irena Kowalska u Varšavi i kasnije, na prisilnom radu u Njemačkoj. 1946. godine rada im se jedina kćerka Pauline. Osniva 1947. godine Centra za historijsku dokumentaciju progona Židova u Linzu, koji je imao za cilj sakupljanje podataka preživjelih svjedoka o progonima, kao i stvaranje kartoteke sa podacima o zločincima i njihovim djelima. Ured u Linzu zatvara 1954. godine, zbog ukidanja financijske pomoći od strane austrijskih organizacija. Jedno vrijeme radi na obrazovanju židovskih izbjeglica, a 1961. godine osniva u Beču Židovski dokumentacioni centar. Poznata je izjava njegove, tada devetogodišnje kćerke, nakon što je došla kući, pitajući roditelje:

...kakvi smo mi to ljudi? Svi iz razreda imaju baku, djeda, ujake, stričeve i tetke. Zašto mi nemamo nikoga?

Baveći se svojim hobijem, filatelijom, kontaktira s mnogim kolekcionarima, te već 1953. godine dobija informaciju o Adolfu Eichmannu, ali zbog nedostatka novca ne odlazi u Argentinu. Zahtijeva od tadašnjeg predsjednika Židovskog kongresa Nahuma Goldmanna, da organizira njegovo hapšenje i izručenje, što ovaj odbija. Njegov biograf Tom Segev, potvrdio je postojanje dokumenata, sa kojima je Židovskom kongresu javljeno od strane Wiesenthala, mjesto boravka Eichmanna u Argentini. Osim Eichmanna, Wiesenthal je otkrio još i Karla Silberbauera, policajca koji je uhapsio Anne Frank; Zapovjednike koncentracionog logora Treblinka Franza Stangla i Franza Murera; Klausa Barbiea šefa Gestapoa u Lyonu; objavio je podatke o Friedrichu Peteru, austrijskom poslijeratnom političaru, članu austrijske skupštine i pripadniku Waffen-SS. U aferi oko austrijskog predsjednika Kurta Waldheima o njegovoj prošlosti u SS-u, Wiesenthal se založio protiv tvrdnji Svjetskog židovskog kongresa o njegovom učešću u deportaciji 40.000 Židova iz Grčke, kao i učestvovanju Waldheima u zločinima na Kozari, za vrijeme ratnih operacija u Jugoslaviji.

1977. godine po njemu je nazvan Centar Simon Wiesenthal sa sjedištem u Los Angelesu, koji je nastavio njegov rad sakupljanja podataka o nacističkim zločinima. 2000. godine, otvoren je, na njegovu inicijativu, mauzelej žrtava austrijskih Židova, na bečkom Židovskom trgu, koji je postao središnji spomenik za sve ubijene austrijske Židove. 2003. godine povukao se i njegov posao je nastavio Efraim Zuroff. Simon Wiesenthal umro je 20. septembra 2005. godine u svojoj kući u Beču. Njegova kćerka Pauline Kreisberg, njeno troje djece i sedmero unučadi živi u Izraelu. Sahranjen je 23. septembra po vlastitoj želji u Herzlija-Pituach u prisustvu austrijskih i izraelskih diplomata.

Također pogledajte

• Efraim Zuroff