Retrotranspozon
Retrotranspozoni su genetički elementi u genomu koji se mogu samoamplificirati, a sveprisutne su komponente DNK mnogih eukariotskih organizama. Poznati su i kao RNK posredovani transpozoni, jer kontolirju sinrezu iRNK za resintezu sopstvene DNK.
Jedna su od dvije potklase transpozona, od kojih su druga DNK transpozoni, koji ne uključuju RNK posredovanje. Posebno su brojni u biljkama, gdje su često glavne komponente nukleusne DNK.
Kod kukuruza, 49-78% genoma se sastoji od retrotransposona, a kod pšenice, oko 90% genoma se sastoji od ponavljajućih sekvenci i 68% od prenosivih elemenata. U sisara, gotovo pola genoma (45% do 48%) su transpozoni ili ostaci transpozona. Oko 42% ljudskog genoma čine retrotransposoni, a oko 2-3% transpozoni, a sveprisutne su komponente mnogih eukariotskih organizama.[1][2][3]
biološka akrivnost retrotranspozona je uočljiva u mogućnosti povećanja genoma domćina. To ostvaruju transpozicijom pomoću RNK intermedijacije , čime se ubrzano povećava broj kopija ovih elemenata, što može povećati veličinu genoma. Kao DNK transpozibilni elemenat (klasa II transpozona), retrotransposoni mogu izazvati mutcije putem umetanja u blizini ili unutar gena.
Retrotransposonski inducirane mutacije su relativno stabilne, jer se, mehanizamima replikacije sekvenca na insercijskom mjestu zadržava kao i transponirani dijelovi.
Retrotransposoni samokopiraju svoju RNK, a zatim se vraćaju natrag u strukturu DNK koja se, u genomu, može integrirati unatrag. Drugi način formiranja DNK može biti pomoću reverzne transkriptaze, koju kodira retrotranspozon. Transpozicija i opstanak retrotransposona u genomu domaćina su regulirani, kako iz retrotranspozon-kodirajućeg faktora domaćina, da se izbjegli štetni efekti na domaćina i retrotransposon, tako i odnosom koji postoji već mnogo miliona godina između retrotransposona i njihovih domaćini. Razumijevanje kako su koevoluirali mehanizmi za reguliranje transpozicijei i insercije retrotransposona sa genomom njihovih domaćina je još uvijek u povojima. To se osobito odnosi n specifičnosti i mutacijskih efekata u cilju optimizacije opstanak jednih u drugima.[4]
Zbog akumulacije mutacija, većina retrotranspozona nije sposobna za dužu transpoziju.
Reference
uredi- ^ Lander E. S, et al. (2001): Initial sequencing and analysis of the human genome. Nature, 409 (6822): 860–921.
- ^ http://www.nature.com/nature/journal/v409/n6822/full/409860a0.html.
- ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
- ^ Dombroski B. A, et al. (1994): An in vivo assay for the reverse transcriptase of human retrotransposon L1 in Saccharomyces cerevisiae, Mol. Cell. Biol., 14 (7): 4485–4492.