Razlika između verzija stranice "Rimski kalendar"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Rescuing 3 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0 |
m ISBN magic link > {{ISBN}}; razne ispravke |
||
Red 36:
* ''Februarius'' (28)
Mjeseci od kvintilisa (5. mjesec) do decembra (10. mjesec) su nazvani po njihovom položaju u ovom, originalnom, kalendaru, npr. ''September'' od ''septem'', što znači "sedam", ''October'' od ''octo'' - "osam" itd. Izuzev kvintilisa i sekstilisa, koji su preimenovani u čast [[Julije Cezar|Julija Cezara]] odn. [[August]]a, ovi nazivi su zadržani, iako je septembar sada deveti mjesec, oktobar deseti itd.
Kako bi godina ostala približno u skladu sa solarnom godinom povremeno je umetan [[interkalacija|prestupni mjesec]], tzv. ''Mensis Intercalaris'', poznat i kao ''[[Mercedonius]]'' ili ''Mercedinus''. On je imao 27 dana, a dodavan je februaru, koji je pri tom bio skraćivan na 23 ili 24 dana.<ref>A.K. Michels, ''The Calendar of the Roman Republic'' (Princeton, 1967), 145-172.</ref> Tako bi nastala godina dužine 377 ili 378 dana. Odluka o umetanju ovog mjeseca je pripadala ''[[pontifex maximus]]''-u, što se događalo približno svake druge godine.
Sistem usklađivanja godine preko interkalarnih mjeseci se prekidao najmanje dva puta. Prvi put to je bilo tokom i nakon [[Drugi punski rat|Drugog punskog rata]]. To je dovelo do reforme po ''Lex Acilia''-i iz [[191. p. n. e.]] Detalji ove reforme su nejasni, ali izgleda da je ona tokom više od sto godina uspešno regulisala interkalaciju. Drugi prekid se dogodio sredinom prvog stoleća p. n. e. Ovo je moglo imati veze sa sve haotičnijom i konfliktnijom prirodom rimske politike u to vreme. Položaj pontifeks maksimusa nije podrazumevao puno radno vreme; zauzimao ga je pripadnik rimske elite, koji je skoro neizbežno bio uključen u mahinacije rimske politike. Pošto je rimska kalendarska godina definisala trajanje mandata izabranog [[magistrat]]a, pontifeks maksimus bi imao razloga da produži godinu u kojoj su on ili njegovi saveznici na vlasti, ili da ne produži godinu u kojoj položaje drže njegovi politički protivnici (nešto slično se dešavalo i u staroj [[Atina|Atini]], vidi [[Atički kalendar#Manipulacija kalendara|Atički kalendar]]).
Red 51:
* '''''Idūs''''' (Ide) — 13. ili 15. dan; vjerovatno dan punog Mjeseca (uštap). Rimljani su ovo smatrali povoljnim danom. Reč ''ides'' na [[latinski jezik|latinskom]] označava "razdjelnicu" ili "polutku" mjeseca.
None su bile 7-og a Ide 15-og, u martu, maju, julu i oktobru (tj. 3., 5., 7., i 10. mjesecu); u ostalim mjesecima, uključujući ''Intercalaris'', None su bile 5-og a Ide 13-og dana.
Ostali dani u mjesecu obično nisu bili imenovani, već su bili identifikovani odbrojavanjem do imenovanih dana, na način prilično drugačiji od današnjeg. Rimljani nisu brojali dane retrospektivno, osvrćući se na prvi dan mjeseca (tj. 1., 2., 3., itd. od početka mjeseca). Oni su brojali unapred ''do'' imenovanih dana. Takođe, na žalost današnjih ljudi koji bi da utvrde datume u rimskim kalendarskim dokumentima, oni su [[brojanje|brojali '''inkluzivno''']], računat je i dan u kome se nalazite i dan u kome je događaj, što znači da bi npr. 2. jul bio '''4''' dana prije 5. jula, a ne 3 dana prije. U [[Simvol vere|Simvolu vere]] ([[Kredo]]) nalazimo tragove takvog brojanja kada se za [[Hrist]]a kaže: "I koji je vaskrsao u treći dan, po [[Biblija|Pismu]]" — raspet je u petak (1. dan) a vaskrsao u nedelju (3. dan); mi danas bi smo rekli "dva dana kasnije".
Sledeći primer izlaže kako su dani bili imenovani u predjulijanskom septembru, koji je imao samo 29 dana. Prikazan je rimski oblik nadnevka, prijevod i kako bi smo danas rekli. Rimljani su koristili skraćenice/kratice: "a.d." = "ante diem" = "danâ prije", "prid." = "pridie" = "(jedan) dan prije", "Kal." = "Kalende" itd.
Red 88:
Rimska republika je, poput [[Etrurci|Etruraca]], koristila "pijačnu nedelju" od osam dana, koji su u kalendaru označavani slovima od A do H. Pijačni (tržni) dan je održavan osmog dana (po našem računanju), odn. po rimskom inkluzivnom brojanju, devetog dana, pa je zato tržnica nazvana ''nundinae'', a ciklus "nundinalni ciklus". Pošto broj dana u godini nije bio deljiv sa osam, slovo tržnog dana ("nundinalno slovo") se menjalo svake godine. Npr. ako je slovo pijačnih dana u jednoj godini (od, recimo, 355 dana) bilo A, onda će slovo u sledećoj godini biti F (što bi trebalo da znači da je u prethodnoj godini poslednji pijačni dan bio 353. [44×8 +1], a zatim 6. dan sledeće godine tj . F).
Nundinalni ciklus je činio osnovni ritam svakodnevnog rimskog života; na pijačni dan su ljudi sa sela dolazili u grad, a varošani su kupovali namirnice za sledećih 8 dana. Zbog ovoga je [[287. p. n. e.]] donijet zakon ('''Lex Hortensia''') kojim je zabranjeno održavanje sastanaka ''comitia''-e (npr. da bi se održavali izbori) na pijačne dane, ali su dozvoljeni pravni poslovi. U kasnoj republici je nastalo sujeverje da je nesrećno početi godinu pijačnim danom (tj. da 1. ''Ianuarius'' bude pod slovom A), pa su pontifici, koji su regulisali kalendar, preduzimali korake da to izbegnu.
Pošto je u vreme Republike, nundinalni ciklus bio apsolutno fiksiran na 8 dana, informacija o datumima pijačnih dana je jedan od najznačajnijih alata koji imamo za utvrđivanje julijanskog ekvivalenta rimskog datuma u pred-julijanskom kalendaru. U ranom Carstvu, rimski pijačni dan je povremeno bio mijenjan. Detalji o ovome nisu jasni, ali jedno objašnjenje je da bi bio pomeran za jedan dan ako bi se poklapao sa festivalom [[Regifugium]], koji se mogao događati svake druge julijanske prestupne godine. Kada bi se ovo dogodilo, pijačni dan bi bio pomeren na sledeći dan, koji bi bio bissekstilni (prestupni) dan.
Nundinalni ciklus je kasnije zamenjen modernim sedmodnevnim [[tjedan|tjednom]], koji je u Italiji ušao u upotrebu u ranom imperijalnom periodu, nakon ulaska julijanskog kalendara u upotrebu. Sistem nundinalnih slova je također adaptiran za sedmicu ([[dominikalno slovo]]). Sedmica i nundina su neko vreme koegzistirali, ali u vreme kada je [[Konstantin Veliki]] zvanično usvojio sedmicu [[321]]., nundinalni ciklus se više nije koristio.
==Karakter dana==
Red 114:
Pronalaženje tačnog julijanskog ekvivalenta pred-julijanskog datuma može biti vrlo teško. Pošto imamo u suštini kompletan spisak konzula, nije teško naći julijansku godinu koja generalno odgovara pred-julijanskoj godini. Ali, naši izvori vrlo retko govore koje su godine bile proste a koje prijestupne i koliko je trajala prijestupna godina. Ipak, poznato nam je da je pred-julijanski kalendar mogao prilično odstupati od julijanskog. Dva precizna astronomska sinhronizma (datirana pomračenja Sunca) koja su nam poznata preko historičara Livija, pokazuju da su se dva kalendara [[168. p. n. e.]] razmimoilazila preko 2 mjeseca a [[190. p. n. e.]] četiri mjeseca.
Imamo više drugih naznaka koje nam pomažu da rekonstruišemo julijanski ekvivalent pred-julijanskog datuma. Prvo, znamo precizan julijanski datum za početak julijanskog kalendara (mada čak i tu ima nesigurnosti) i imamo detaljne izvore za prethodnih desetak godina, uglavnom u [[Ciceron
Kombinovanjem ovih izvora podataka, u stanju smo da procijenimo približne julijanske ekvivalente rimskih datuma unazad do početka [[Prvi punski rat|Prvog punskog rata]] [[264. p. n. e.]] Ipak, iako imamo dovoljno podataka za rekonstrukciju, broj godina prije [[45. p. n. e.]] za koje možemo sa sigurnošću konvertovati pred-julijanske rimske datume u julijanske je vrlo mali, a također je moguće nekoliko rekonstrukcija pred-julijanskog kalendara.
== Također pogledajte ==
Red 131:
* Bickerman, E.J. ''Chronology of the Ancient World''. (London: Thames & Hudson, 1969, rev. ed. 1980).
* Brind'Amour, P. ''Le Calendrier romain: Recherches chronologiques'' (Ottawa, 1983)
* Feeney, Denis C. ''Caesar's Calendar: Ancient Times and the Beginnings of History''. Berkeley: University of California Press, 2007 (hardcover, {{ISBN
* Michels, A.K. ''The Calendar of the Roman Republic'' (Princeton, 1967).
* Richards, E.G. ''Mapping Time''. Oxford: Oxford University Press. {{ISBN
==Spoljne poveznice==
| |||