Fevzi Çakmak
Mustafa Fevzi Çakmak (12. januar 1876. – 10. april 1950) je bio turski feldmaršal i političar. Obavljao je funkciju načelnika Generalštaba vojske Osmanlijskog carstva u periodu od 1918. do 1919. godine, a kasnije je bio i ministar rata u vladi Osmanlijskog carstva. Poslije se priključio i privremenoj Vladi Velike nacionalne skupštine pri čemu je obavljao i funkcije potpredsjednika vlade, ministra nacionalne odbrane a kasnije i Premijera Turske od 1921. do 1922. godine. Osim toga, bio je i drugi po redu načelnik Generalštaba privremene turske vlade i prvi načelnik Generalštaba vojske Republike Turske.
| Mustafa Fevzi Çakmak | |
|---|---|
| 2. premijer vlade Velike narodne skupštine | |
| Vrijeme na dužnosti 24. januar 1921 – 12. juli 1922. | |
| Prethodnik | Mustafa Kemal Atatürk |
| Nasljednik | Rauf Orbay |
| Lični podaci | |
| Rođenje | 12. januar 1876 Cihangir, Istanbul, Osmanlijsko Carstvo |
| Smrt | 10. april 1950 (74 godine) Teşvikiye, Istanbul, Turska |
| Nacionalnost | Turčin |
| Potpis |  |
Bio je istaknuta vojna i politička ličnost tokom Turskog rata za nezavisnost.
Biografija
urediMustafa Fevzi Çakmak je rođen 24. januara 1876. godine u Cihangiru, dijelu današnjeg Istanbula. Pošto mu je otac 1879. godine premješten u Crnomorsku artiljerijsku regimentu, sa porodicom se premješta u Kavağı. U periodu od 1882. do 1884. godine pohađa mekteb Sadık Hoca a u Sarıyeru mekteb Haybiye između 1884. i 1886. godine. Nakon osnovnoškolskog obrazovanja pohađa različite srednje vojne škole a kompletira ih 28. januara 1896. godine. Nakon završetka školovanja, pristupa pješadiji Osmanlijske vojske sa činom nižeg poručnika. Poslije pohađa i ratnu akademiju nakon čega dobija čin višeg poručnika a nakon toga i čin štabnog kapetana.
Balkanski ratovi
uredi29. septembra 1912. imenovan je za šefa prvog odjeljenja Vardarske armije pod komandom Ferika Halepli Zeki-paše, formiranog unutar Zapadne armije.[1] Tokom Prvog balkanskog rata, nakon poraza u bitci kod Kumanova, Fevzi je napisao da je raspored osmanlijskih snaga na širokom području podstakao inicijativu neprijatelja te da je taj plan mobilizacije i koncentracije bio slabo dizajniran i pogrešan. Također je naglasio da su u artiljerijskim i zračnim jedinicama veliki nedostaci.[2] Napisao je i to da je zamislio stvaranje vojske koja bi se sastojala od šest korpusa sa 100.000 vojnika raspoređenih na unutrašnjim linijama oko današnje Bitole.[2] Poslije poraza u bitci kod Bitole i povlačenja Vardarske armije u Albaniju, zbog odlaska načelnika štaba Vardarske armije u Istanbul, Fevzi obavlja funkciju načelnika štaba.[3] 2. avgusta 1913. imenovan je za komandanta Rezervne ankarske divizije, 6. novembra za komandanta 2. pješadijske divizije a 24. novembra je promovisan u čin Miralaya osmanlijske vojske, čin koji je u rangu između čina pukovnika i general-majora.
Prvi svjetski rat
uredi22. decembra 1913. imenovan je za komandanta V korpusa. Tokom prvog svjetskog rata korpus kojim je komandovao učestvovao je u odbrani Galipolija. 13. jula stigao je na front kod Galipolja i zapovijedao svojim korpusom u bitkama protiv Britanaca: Achi Baba (gdje je desetkovana britanska 52. pješadijska divizija) i Sari Baira gdje su Britanci u svom posljednjem pokušaju da ovladaju Galipoljem doživjeli poraz.
8. augusta 1915. godine gine mu mlađi brat, poručnik Mehmed Nazif Efendi, komandant niže vojne jedinice, u bitci kod Chunuk Bair gdje je osmanlijska vojska porazila udruženu britansko-australijsku vojsku.
U aprilu 1916. postavljen je u 3. vojni okrug Istočnog fronta, a 7. septembra 1916. je imenovan za komandanta 2. kavkaskog korpusa, sastavljenog od 5, 11. i 37. kavkaske divizije. Dana 5. jula 1917. imenovan je za komandanta 2. armije u Diyrbekiru.
Turski rat za nezavisnost
uredi
Nakon ostavke Salih-pašinog kabineta, odlazi u Anadoliju da učestvuje u nacionalnom pokretu. 3. maja 1920. je izabran za ministra odbrane (Milli Müdafaa Vekili) i potpredsjednika vlade (Heyet-i Vekile Riyaseti Vekili), kao poslanik iz Kozana.[4]
9. novembra iste godine, pored postojećih zadataka, privremeno je imenovan za potpredsjednika načelnika Generalštaba, jer je načelnik generalštaba Ismet Bey kontinuirano bio na čelu kao komandant Zapadnog fronta. 24. januara 1921. godine, pored postojećih obaveza i funkcija koje obavlja, postaje premijer (Heyet-i Vekile Riyaseti)[4] a 3. aprila promovisan je u čin Birinci Ferik (general).
Bitka kod Sakaryje
urediNakon turskog poraza protiv Grka u bitci kod Eskişehira, Fevzi preuzima kontrola nad armijom od İsmeta İnönüa i zaustavlja povlačenje turske vojske.[4] 5. augusta 1921. godine, prije bitke kod Sakaryje, podnosi ostavku kao ministar rata te ga imenuju za načelnika Generalštaba turske vojske.
Nedugo poslije, u bitci kod Sakaryje (23. august – 13. septembar), turska vojska pod komandom Mustafe Fevzi Çakmaka pobjeđuje grčku vojsku.[5] Historičari se slažu da je to bio jedan od ključnih momenata u turskom ratu za nezavisnost. İsmail Habip Sevük, poslije navodi važnost ove bitke riječima: Proces povlačenja turske vojske, započet 13. septembra 1683. povlačenjem nakon opsade Beča, je zaustavljen 238 godine poslije. Također, bitno je napomenuti da je povlačenje grčke vojske iz Sakaryje početak kraja grčke Velike ideje, iredentističkog koncepta grčkih nacionaliska o proširenju grčke države na teritorije gdje žive Grci.
U maju 1922. general grčke vojske Papoulas i njegovi pomoćnici su podnijeli ostavku a zamijenio ga je general Georgios Hatzianestis, koji se pokazao mnogo lošijim od svog prethodnika. S druge strane, Mustafa Kemal Ataturk se trijumfalno vratio u Ankari, gdje mu je Velika narodna skupština dodijelila čin feldmaršala i titulu Gazije kao priznanje za ulogu spasioca turske nacije.[6]
12. jula 1922. godine, Fevzi podnosi ostavku na mjesto premijera.[4]
Smrt
uredi
Mustafa Fevzi Çakmak je umro 10. aprila 1950. godine u svojoj kući u Tesvikiju.[7] Dženaza je obavljena na Ejupovu mezarju 12. aprila 1950. godine.[8] Prema zahtjevu porodice, posmrtni ostaci su poslije iskopani i prebačeni na državno mezarje u Ankari. Osim maternjeg turskog, govorio je bosanski, arapski, albanski, perzijski, njemački, ruski, engleski i francuski.[9] Prevodio je na engleski i njemački.[10]
Reference
uredi- ^ Genelkurmay, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri, p. 53.
- ^ a b Edward J. Erickson, Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913, Praeger, 2003, ISBN 0-275-97888-5, p. 183.
- ^ Hayrullah Gök, Mareşal Fevzi Çakmak'ın askerî ve siyasî faaliyetleri, 1876–1950, p. 14.
- ^ a b c d Genelkurmay, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri, p. 55.
- ^ Sadri Karakoyunlu, "Sakarya Meydan Muharebesi'nin Yankıları (Melhâme-i Kübrâ Büyük Kan Seli veya büyük Savaş Alanı)", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 31, Cilt: XI, Mart 1995, [1] Arhivirano 21. 9. 2011. na Wayback Machine
- ^ Shaw, Stanford Jay (1976), "History of the Ottoman Empire and Modern Turkey", Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-21280-9, pg.357
- ^ "Mareşal Fevzi Çakmağı dün sabah kaybettik", Cumhuriyet, 26 ncı yıl Sayı: 9221, Tuesday 11 April 1950. (tr)
- ^ "Mareşal Çakmağı Dün Toprağa Verdik", Cumhuriyet, 26 ncı yıl Sayı: 9223, Thursday 13 April 1950.
- ^ Genelkurmay, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri, p. 52.
- ^ Hayrullah Gök, Mareşal Fevzi Çakmak'ın askerî ve siyasî faaliyetleri, 1876–1950, appendix: 25, İstanbul Milletvekili Seçilen Fevzi Paşa için tanzim edilen tutanak.
Vanjski linkovi
uredi
Fevzi Çakmak na Wikimedia Commonsu
