Monokalcij-fosfat
Monokalcij-fosfat je neorganski spoj sa hemijskom formulom Ca (H 2PO4)2 ( "ACMP" ili "CMP-A" za bezvodni monokalcij-fosfat). Često se nalazi kao monohidrat (""MCP "ili" MCP-M"), Ca(H2PO4)2·H2O (CAS: 10031-30-8). Obje soli su bezbojne čvrste materije, koje se uglavnom koriste kao superfosfatna gnojiva i popularni agens previranja („maja“).[1]
| Kalcij-monofosfat | |
|---|---|
  | |
| Općenito | |
| Hemijski spoj | Kalcij-monofosfat |
| Druga imena | Kiseli kalcij-fosfat Kalcijev kiseli fosfat Kalcij-diortofosfat Kaslcij-bifosfat Kalcij-superfodfat Monobazni kalcij-fosfat Monokalcij-ortofosfat Kalcijeva so fosforne kiseline (2:1) IUPAC ime: Kalcijev dihidrogen fosfat |
| Molekularna formula | CaH4P2O8 |
| CAS registarski broj | 7758-23-8 |
| SMILES | OP(=O)(O)[O-].OP(=O)(O)[O-].[Ca+2] |
| InChI | 1/Ca.2H3O4P/c;2*1-5(2,3)4/h;2*(H3,1,2,3,4)/q+2;;/p-2 |
| Kratki opis | Bijeli prah |
| Osobine1 | |
| Molarna masa | 234,05 g/mol |
| Agregatno stanje | Čvrsto |
| Gustoća | 2,220 g/cm3 |
| Tačka topljenja | 109 |
| Tačka ključanja | 203 (razlaže se) |
| Rastvorljivost | 2 g/100 mL: u rastvorljiv u HCl, dušičnoj kiselini, sirčetnoj kiselini |
| Rizičnost | |
| NFPA 704 |  0
1
0
|
| 1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima. | |
Dobijanje
urediMaterijal relativno visoke čistoće, prema potrebi za pečenje, proizvodi se tretiranjem kalcij-hidroksida fosfornom kiselinom:
- Ca(OH)2 + 2 H3PO4 → Ca(H2PO4)2 + 2 H2O.
Uzorci Ca(H2PO4)2 teže ka pretvaranju u dikalcij-fosfat:
- Ca(H2PO4)2 → Ca(HPO4) + H3PO4
Primjena
urediĐubriva
urediSuperfosfatna đubriva su proizvode reakcijom "fosfatnog kamena" i kiselina. Koristeći fosfornu kiselinu, fluorapatit se pretvara u Ca(H2PO4)2:
- Ca5(PO4)3F + 7 H3PO4 → 5 Ca(H 2PO4)2 + HF
Ova čvrsta tvar se naziva trostruki superfosfat. Za proizvodnju đubriva, godišnje ga se proizvede nekoliko miliona tona. Rezidualni HF obično reagira sa silikatnim mineralima izmješanim sa fosfatnom rudom za proizvodnju hidrofluorosilicijeve kiseline (H2SiF6). Većina sumporne kiseline se pretvara u aluminij-fluorid i kriolit za preradu aluminija.[1] Ovi materijali su od ključnog značaja za konverziju aluminijske rude u aluminijski metal.
Kada se koristi sumporna kiselina, proizvod sadrži fosfogips (CaSO4·2H2O) i zove se jedan superfosfat.[2]
Agens previranja
urediKalcij-dihidrogen fosfat se koristi u prehrambenoj industriji kao agens previranja , odnosno, za postizanje rasta peciva. Zato što je kiseo, u kombinaciji sa alkalnim sastojcima, najčešće sode bikarbone ili kalij-bikarbonat, podstiče proizvodnju ugljen-dioksida i soli. Pritisak plina ugljen dioksida prema vani, izaziva efekat narastanja tijesta. U kombinaciji sa gotovim praškom za pecivo, sastojci kiselina i baza su uključeni u pravim proporcijama tako da se međusobno neutraliziraju i neznačajno utiču na ukupni pH proizvoda. AMCP i MCP brzo reagiraju, oslobađajući najviše ugljen-dioksida već za nekoliko minuta miješanja. Ovaj spoj se popularno koristi u mješavinama za palačinke. Dvosmjernog prašci, MCP je često u kombinaciji sa slabim kiselinama natrij-kiseli pirofosfat (SAPP).[3]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ a b Klaus Schrödter, Gerhard Bettermann, Thomas Staffel, Friedrich Wahl, Thomas Klein, Thomas Hofmann "Phosphoric Acid and Phosphates" in Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry 2008, Wiley-VCH, Weinheim. doi:10.1002/14356007.a19_465.pub3
- ^ Gunnar Kongshaug et al. "Phosphate Fertilizers" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2002, Wiley-VCH, Weinheim. doi:10.1002/14356007.a19_421.pub2
- ^ John Brodie, John Godber "Bakery Processes, Chemical Leavening Agents" in Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology 2001, John Wiley & Sons. doi:10.1002/0471238961.0308051303082114.a01.pub2
Dopunska literatura
uredi- Havlin, J.L., J.D. Beaton, S.L. Tisdale, and W.L. Nelson. 2005. Soil Fertility and Fertilizers. 7th edn. Pearson Prentice Hall, N.J., ISBN 0130278246