Modelski mat
1. nagrada, Zlata Praha, 1910.
 | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 |  |
 |
|
|
|
|
 |
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
 |
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
 |
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
|
 |
|
| 5 |
| 4 |  |
|
|
|
|
|
 |
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
 |
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
 |
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
Phénix 1993.
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 | |
|
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
 |
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
 |
 |
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
Modelski mat je vrsta čistog mata, u kojem ne samo da su matirānī kralj i sva prazna polja oko njega napadnuti samo jednom (tj. od strane samo jedne figure), a polja koja zauzimaju prijateljske figure nisu napadnuta (osim ako takva figura nije nužno svezana za kralja) nego i sve figure igrača koji matira (s mogućim izuzetkom kralja i pješakâ) aktivno učestvuju u formiranju matne mreže.
Modelski matovi izuzetno su rijetki u praktičnoj igri, ali povećavaju vrijednost šahovskih problema pošto se smatraju umjetničkim. Ustvari, oni čine osnovu tzv. Češke škole problemskog šaha, koja je najplodnija bila u tropotezima i višepotezima. Vrlo su obični u pomoćnim matovima, a često se javljaju i u samomatovima.
Dijagram lijevo prikazuje problem najvećeg majstora Češke škole, Miroslava Havela. Ključni potez 1. Lc5!! oslobađa kralju polje za bijeg i prijeti 2. Txf6+ Ke4 3. Sf2# (modelski mat). Glavna varijanta završava se modelskim matom od strane baterija bijelog: 1...Kf4 2. Sxf6 (prijetnja 3. Dg4#) 2...e4 3. Sd7# i 1...Ke4 2. Sf2+ Kd5 3. Tc7#. Postoji još nekoliko varijanti (nakon 1...Se4 i 1...Ke6) koje se ne završavaju modelskim matom i dozvoljavaju više nastavaka. U Češkoj školi one su nebitne sve dok se završavaju matom u propisanom broju poteza.
Dijagram desno prikazuje pomoćni mat, u kojem obje strane sarađuju u matiranju crnog kralja. Ima 2 rješenja i oba se završavaju modelskim matom (u pomoćnim matovima crni igra prvi): 1. Te3 Ke6 2. Ke4 Th4# i 1. Kc5 Kc7 2. Tc4 Sc6#. Ako figure obiju boja učestvuju u modelskom matu, onda je to idealni mat. Oba mata u prikazanom pomoćnom matu su idealni matovi.
Reference
uredi- Hooper, David; Whyld, Kenneth (1992), "Model mate", The Oxford Companion to Chess (2. izd.), Štamparija Univerziteta u Oxfordu, ISBN 0-19-280049-3 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)