Mehmed Spaho
Mehmed Spaho (13. mart 1883 – 29. juni 1939) bio je bosanskohercegovački[1] bošnjački političar i predsjednik Jugoslavenske muslimanske organizacije (JMO) od 1921-35. i sousnivač Jugoslavenske radikalne zajednice 1935. godine.[1] Nosilac je Ordena Svetog Save[2] i Ordena Belog orla.
| Mehmed Spaho | |
|---|---|
 | |
| Vrijeme na vlasti Ministar šumarstva i rudarstva u Vladi Kraljevine SHS | |
| Vrijeme na vlasti Ministar trgovine i industrije u Vladi Kraljevine SHS | |
| Rođenje | Mehmed Spaho 13. mart 1883. Sarajevo, Austro-Ugarska |
| Smrt | 29. juni 1939 (56 godina) Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
| Nacionalnost | Bošnjak |
| Politička stranka | JMO, JRZ |
| Vjera | islam |
Biografija uredi
Rani život uredi
Mehmed Spaho je rođen u 13. marta 1883. godine u Sarajevu, od oca Hasana i majke Fatime. Otac mu je bio poznavalac šerijatskog prava, te je poslove kadije obavljao u Jajcu, Sofiji, Damasku i Kairu. Odrastao je u porodici s tri sestre (Behija, Aiša i Habiba), i dva brata (Fehim i Mustafa).[3] Osnovnu školu i Veliku realnu gimnaziju je pohađao i završio u Sarajevu kao dobar učenik. Godine 1906. je diplomirao na Pravnom fakultetu Univerzitet u Beču. Krajem 1907. godine polagao je doktorski ispit, a 7. februara 1908. godine je i službeno promoviran u doktora pravnih nauka. U vrijeme studija, u Beču, Spaho je bio član organizacije pod nazivom "Zvijezda", organizacije koja je okupljala muslimanske studente. Po povratku iz Beča, radio je kao sudski prislušnik do 1908. godine. Od 1910. godine radio je za advokata Josefa Fischera kao advokat pripravnik.[4] Kada je 1910. godine u Sarajevu osnovana Trgovačko-obrtnička komora, na sjednici održanoj 11. novembra iste godine, Spaho je izabran za sekretara komore. Tu dužnost je preuzeo 1. januara 1911. godine. Godine 1914. izabran je u Gradsko vijeće Sarajeva, nakon što se njegov politički saradnik i prijatelj, Esad Kulović, povukao sa te funkcije. Već ovim, Spaho se počeo baviti i ekonomijom i politikom.[4]
Politički život uredi
Za vrijeme postojanja Kraljevine SHS dolazi do formiranja različitih organizacija i stranaka koje okupljaju muslimansku elitu. Nakon 16. februara 1919. godine i donošenja odluke o formiranju JMO, Spaho postaje član te stranke u maju iste godine.[4]
Nakon uspostave Šestojanuarske diktature i formiranja nove Vlade, prestaje obavljati funkciju ministra trgovine i industrije, koju je obavljao od 1927. godine u prvoj i drugoj Vladi Velimira Vukićevića. Osnivanjem nove Vlade na čije čelo je postavljen general Petar Živković, kao jedan od mogućih ministara u toj Vladi spominjao se i Mehmed Spaho. Međutim, iz razgovora Spahe s njemačkim konzulom u Sarajevu, Driefelom, mu je nuđena pozicija ministra u Vladi, što je Mehmed Spaho odbio, jer je od njega bilo zatraženo da dâ svoj pristanak na podjelu Bosne.[5] Period od uspostave diktature pa do 1932. godine karakteriše se kao političko mirovanje Spahe, jer je nakon 6. januara 1929. godine u Jugoslaviji ugašen politički život, a sve političke partije vjerskog ili lokalnog obilježja su zabranjene. Zbog protivljenja diktaturi 1933, Spaho je zajedno s Vladkom Mačekom i Antonom Korošecem uhapšen i osuđen na 20 dana zatvora i novčanu kaznu.[6]
Bio je član Muslimanske narodne organizacije, član Narodnog vijeća SHS za Bosnu i Hercegovinu[1] poslije sloma Austro-Ugarske i ministar u Kraljevini SHS sa prekidima od 1921. do 1939. godine. Mehmed Spaho je bio prvi Bošnjak u Vladi Kraljevine SHS, a kao jedan od trojice ministara iz BiH i to po etničko-vjerskom ključu: Hrvat dr. Tugomir Alaupović je bio ministar vjera, a Srbin Uroš Krulj ministar zdravlja. Spaho je bio jedan od dva priznata zastupnika Jugoslavenske muslimanske organizacije među 11 Bošnjaka od 42 zastupnika Narodnog vijeća SHS za BiH. Jugoslavenska muslimanska organizacija je u to vrijeme smatrala da joj pripada 15 zastupničkih mjesta. Spaho je najprije zastupao program jake pokrajinske samouprave i poštovanje historijskih granica BiH, pa je u tom smislu tražio i reviziju Vidovdanskog ustava i promjenu unutrašnjopolitičkoga uređenja države. Poslije je stranku vodio taktizirajući i odstupajući od predviđenih programskih stajališta radi kratkotrajnih političkih interesa. Premda se kritički odnosio prema centralističkom uređenju i Šestojanuarskoj diktaturi, u cjelini je podržavao monarhiju Karađorđevića.[1]
Smrt uredi
Spaho je umro 29. juna 1939. godine u Beogradu.[7] Njegovoj sahrani 30. juna 1939. prisustvovalo je oko 30.000 ljudi.[8]
Funkcije uredi
- Ministar šumarstva i rudarstva u prvoj vladi Stojana Protića, (7. 12. 1918 - 23. 2. 1919.)[9]
- Ministar trgovine i industrije u Vladama Velimira Vukićevića (1927 - 1929.)
Također pogledajte uredi
Literatura uredi
- Donia, Robert J.; Van Antwerp Fine, John (1995). Bosnia and Hercegovina: A Tradition Betrayed (jezik: engleski). C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 9781850652113.
- Kamberović, Husnija (2009). Mehmed Spaho (1883-1939): Politička biografija. Sarajevo: VKBI. ISBN 9789958471094.CS1 održavanje: parametar ref identičan predodređenom (link)
- Calic, Marie-Janine (2014). Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert (jezik: njemački). München: C. H. Beck. ISBN 978-3-406-60646-5. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: parametar ref identičan predodređenom (link)
Reference uredi
- ^ a b c d Hrvatska enciklopedija 2022.
- ^ Acović, Dragomir (2017). "Šest vekova odlikovanja među Srbima". Politikin zabavnik. 3438: 38.
- ^ Kamberović 2009, str. 13.
- ^ a b c Kamberović 2009, str. 14.
- ^ Kamberović 2009, str. 102.
- ^ Calic 2014, str. 119.
- ^ Kamberović 2009, str. 147-150.
- ^ Donia, Antwerp Fine 1995, str. 165.
- ^ Kamberović 2009, str. 31.
Vanjski linkovi uredi
| Commons ima datoteke na temu: Mehmed Spaho |
- sigma.ba. "Mehmed Spaho - čovjek koji je svojim radom obilježio XX stoljeće". Arhivirano s originala, 3. 3. 2014. Pristupljeno 16. 2. 2014.
- "Spaho, Mehmed". enciklopedija.hr (jezik: hrvatski). Hrvatska enciklopedija, Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 18. 9. 2021.