Luj XV, kralj Francuske

Luj XV (15. februar 1710. - 10. maj 1774.), poznat kao Luj Voljeni (Louis le bien aimé), je bio monarh iz dinastije Bourbon koji je vladao kao kralj Francuske od 1. septembra 1715. godine do smrti 1774. godine. Naslijedio je svog pradjeda Luja XIV kada je imao pet godina. Do njegovog punoljetstva 1723. godine, kraljevstvom je vladao Filip II, vojvoda Orleansa kao regent; vojvoda je bio prastric njegove majke. Kardinal Fleury je bio njegov glavni ministar od 1726. do 1743. godine, kada je mladi kralj preuzeo kontrolu nad kraljevstvom.

Luj XV
Luj XV, kralj Francuske
kralj Francuske i Navare
Vladavina	1. septembar 1715 – 10. maj 1774
Prethodnik	Luj XIV
Nasljednik	Luj XVI
Krunidba	25. oktobar 1722.
Supružnik	Marija Leszczyńska
Djeca	Ludovika Elizabeta od Francuske Henrika Ana od Francuske Luj Ferdinand, delfin od Viennoisa Sofija Filipa od Francuske Marija Adelajda od Francuske Viktorija Ludovika od Francuske Ludovika Marija od Francuske
Dinastija	Dinastija Burbon
Otac	Luj, delfin od Viennoisa i vojvoda od Burgundije
Majka	Marija Adelajda Savojska
Rođenje	15. februar 1710. Palata Versailles
Smrt	10. maj 1774. Palata Versailles
Mjesto sahrane	Bazilika Saint-Denis

Tokom svoje vladavine, Luj je zauzeo austrijsku Holandiju; ovo područje je osvojio tokom bitke kod Fontenoya 1745. godine, ali ga je vratio Austriji po odredbama Sporazuma u Aix-la-Chapelleu 1748. godine. Luj je također ustupio Novu Francusku u Sjevernoj Americi Španiji i Velikoj Britaniji nakon završetka Sedmogodišnjeg rata 1763. godine, a zauzeo teritorije Lorene i Korzike. Njega je naslijedio njegov unuk Luj XVI 1774. godine.

Većina naučnika vjeruje da su odluke Luja XV oštetile Francusku, oslabile trezor, diskreditovale apsolutnu monarhiju i izložile je nepovjerenju i razaranju, što se desilo u Francuskoj revoluciji koja je izbila petnaest godina nakon njegove smrti. Norman Davies karakterizira vladavinu Luja XV kao "period iscrpljujuće stagnacije" koja odlikuje izgubljenim ratovima, beskrajnim sukobima između suda i parlamenta i religijskom svađom. Nekoliko naučnika brane Luja, tvrdeći da je njegov izuzetno negativan ugled bio zasnovan na propagandi koja je opravdala Francusku revoluciju. Jerome Blum ga je opisao kao "komplikovanog adolescenta koji je pozvan da obavi posao muškarca".

Pozadina i rani život

Luj XV je rođen u dvorcu Versailles 15. februara 1710. godine za vrijeme vladavine njegovog pradjeda Luja XIV. Njegov djed, Louis Le Grand Dauphin, je imao tri sina sa suprugom Marijom Anom Viktorijom Bavarskom: Luja, vojvodu Burgundije; Filipa, vojvodu Anjoua (postao je kralj Španije); i Karla, vojvodu Berrya. Luj XV je bio treći sin vojvode Burgundije i njegove supruge Marije Adelaide Savojske, najstarije kćerke Viktora Amadeusa II, vojvode Savoya i Ane Marije d'Orléans. Po rođenju, Luj XV je dobio uobičajenu titulu za mlađe sinove francuske kraljevske porodice: vojvoda Anjoua.

U aprilu 1711. godine Louis Le Grand Dauphin iznenada umire, čime otac Luja XV, vojvoda Burgundije, postaje novi prijestolonasljednik. U to vrijeme, novi prijestolonasljednik je imao dva sina: Ludovika, vojvodu Britannya i najmlađeg sina, budućeg Luja XV. Godinu dana kasnije, Marija Adelaida, vojvotkinja Burgundije, obolijeva od boginja i umire 12. februara 1712. godine. Njen muž, slomljenog srca zbog njene smrti, umire iste sedmice, također od boginja. Sedam dana nakon njegove smrti, bilo je jasno da su i njihova djeca zaražena. Starijem sinu je u više navrata puštana krv u neuspješnom pokušaju da se spasi. U strahu da će umrijeti, Ludovik i njegov brat su bili kršteni. Njegov stariji brat, vojvoda Anjoua, je umro 8. marta 1712. godine. Luja je lično njegovala njegova guvernanta, Madame de Ventadour, koja je zabranila bilo kakvo puštanje krvi. Time je preživio boginje i postao prvi nasljednik svog pradjeda Luja XIV.

Testament Luja XIV

Luj XIV je odlučio kratko prije svoje smrti da praunukovim regentom proglasi svog vanbračnog sina Luja Augusta, umjesto svog bratića, orleanskog vojvodu Filipa. Pariski parlament je njegovu oporuku poništio i regentom proglasio orleanskog vojvodu.

Službeno proglašenje početka vladavine Luja XV tako nastupilo je s nekoliko dana zakašnjenja zbog poništavanja oporuke Luja XIV. Moć stečenu ovom odlukom parlament više nikad neće prepustiti, tako da je gotovo tokom cijeloga svog života Luj XV bio osuđen na saradnju s parlamentom koji nema određene ovlasti.

Vladavina

Kralj Luj XV je bio veoma popularan tokom svojih prvih dvadesetak godina vlasti. To razdoblje je bilo vrijeme mira i oporavka veoma potrebnog poslije ratova njegovog prethodnika. Kolika je stvarna zasluga kralja za to se danas ne može utvrditi pošto u ovom razdoblju državom upravljaju regent i premijer, dok se sam kralj ne bavi s politikom.

Kraj te politike završava odlukom o ulasku u Rat za austrijsku baštinu (1740 - 1748). Taj rat po svom završetku ne donosi ništa Francuskoj osim pojave nepopularnosti nekad voljenog kralja koji je preuzeo direktno upravljanje državom 1743. godine. Osnovni razlog za tu nepopularnost bio je povratak osvojene belgijske teritorije Austriji mirovnim sporazumom.

Prvi hici novog rata koji formalno počinje 1756. godine ispaljeni su još 1754. britanskom invazijom francuskih kolonija u Americi. Taj rat je u historiji Evrope upisan pod nazivom Sedmogodišnji rat. On završava kompletnim kolonijalnim porazom Francuske koja je Pariskim mirovnim sporazumom iz 1763. godine morala Velikoj Britaniji predati Kanadu i odreći se prava na indijski potkontinent. U pokušajima smirivanja stanovništva ogorčenog mirovnim sporazumom Luj XV se odlučuje na aneksiju Lotaringije 1766. godine nakon smrti punca, poljskog kralja i lotarinškog vojvode Stanislava, i kupovinu Korzike 1768. godine od bankrotirane Genove.

Posljednje godine Luja XV najbolje opisuje izvještaj austrijskog ambasadora u Parizu svojoj vladi: "Narodno nezadovoljstvo je opće. Svi razgovori su o smrti i otrovu. Čak i u Versaillesu su se pojavili posteri s prijetnjom po život kralja." Na kraju u toj napetoj atmosferi s strahom od moguće parlamentom vođene pobune kralj 1771. godine donosi odluku o njegovom ukidanju.

Brak i potomstvo

Dana 4. septembra 1725. godine oženio je Mariju Leszczyńsku, s kojom je imao 11 djece:

1. Ludovika Elizabeta
2. Henrika Ana
3. Marija Ludovika
4. Luj Ferdinand, delfin od Viennoisa
5. Filip, vojvoda od Anjoua
6. Sofija Filipina
7. mrtvorođenče
8. Marija Adelajda
9. Viktorija Ludovika
10. Marija Terezija
11. Ludovika Marija

Smrt

Luj XV koji je vladao većinu razdoblja uz saradnju s parlamentom umire od bolesti sam omraženiji čak i od Luja XIV 10. maja 1774. godine. Nije moguće naći veću kontradikciju između te mržnje i molitvi za ozdravljenje održanih na području cijele Francuske trideset godina ranije tokom njegove teške bolesti. Naslijedio ga je unuk, Luj XVI.

Također pogledajte

• Spisak francuskih kraljeva

Reference

Prethodi:	Kralj Francuske	Slijedi:
Luj XIV		Luj XVI