Latinski prefiksi
spisak na Wikimediji
Latinski prefiksi obično označavaju međusobni prostorni i/ili vremenski odnos posmatranih objekata ili pojava. Slijedi popis najčešćih koji su usvojeni u bosanskom jeziku.[1][2][3]
| Prefiks | Značenje | Primjeri |
|---|---|---|
| Ab-, abs- | Od | Abdicare (ab -od + dicere -reći), aberrare (ab - od + errare -lutati), aboriđin (ab - od + origo, originis - izvor), apstraktno (abs -od + trahere, tractus -vući), absurd (ab - od + surdus - gluh, nijem) |
| Ad-, ac-, af-, ag-, ar- | Do | Advent (ad -do + venire, ventus - doći), advocatus (ad - do + vocare - zvati), accentus (ad - do + canere, cantus - pjevati), acceptare (ad - do + capere, captus - uzeti), accumulare (ad - do + cumulare - gomilati, cumulus - gomila), afficere, affectus (ad - do + facere, factus - činiti), agresija (ad - do + gradi, gressus - koračati), arogantno (ad - do + rogare, rogatus - pitati) |
| Ambi-, amb- | Oko, okolo | Ambijent (ambiens, - entis od ambi - oko + ire, itus - ići) |
| Ante- | pred, ispred | Antenatalno, Antemortalno, Anteanalno (peraje) |
| Circum- | Okolo | Circumflexus (circum -okolo + flectere -saviti) |
| Cis- | S ove strane | Cis-trans lokus |
| Contra- | Protiv | Kontrast (contra - protiv + stare - stajati), kontracepcija (contra - protiv + capere, captus - uzeti) kontroverza (contra - protiv + vertere, versus - okretati), kontrola (contra - protiv + rotulus – kotačić, kotač, točak, kolut) |
| Con-, com-, co-, cor-, col- | Sa, zajedno | Koncept (con - sa, zajedno + capere, captus - uzeti), konklava (con - sa, zajedno + clavis - ključ), konferencija (con - sa, zajedno + ferre - nositi), kongres (con - sa, zajedno + gradi, gressus - koračati), kolizija (co - sa, zajedno + laedere - udariti), kolega (co - sa, zajedno + legare - izabrati), kopija (co - sa, zajedno + ops, opis - obilje) |
| De- | Dolje, od | Deponija (de - dolje, od + ponere - staviti), detektiv (de - od + tegere - pokriti), deficit (de - dolje, od + facere, factus - činiti), dizajn (de - dolje, od + signare - označiti od signum - znak) |
| Dis-, di-, dif- | Razdvojiti, odvajanje | Destilacija (dis - razdvojiti, odvajanje + stillare - kapati od stilla kapljica) |
| Ex-, e-, ef- | Iz | Erozija (e - iz + rodere - gristi), efekt (ef - iz + facere, factus - činiti), ekspedicija (ex - iz + pes, pedis - stopalo, noga), emocija (e - iz + movere, motus - kretati se) |
| Extra- | Izvan | |
| In-, im-, il-, ir- | U, u (objektu) | Infekcija (in -u + facere, factus - činiti), infarkt (in - u + farcire - puniti), informacija (in -u + forma - oblik), individualac (in - ne + dividuus - djeljiv), inspektor (in - u + spectere, spectus - gledati), instrukcije (in - u + struere, structus - graditi) |
| Infra- | Ispod | Infraordo – infra + ordo = red (taksonomija) |
| Inter-, intel | Između | Interes (inter - između + esse - biti), inteligencija (inter - među + legere, lectus - izabrati) |
| Intra-, intro- | Unutar | |
| Juxta- | Pokraj | |
| Ob-, obs-, oc-, of-, op- | Protiv, prema | Objekt (ob - protiv, prema + jacere, jactus - baciti), offerre (ob - protiv, prema + ferre - nositi) |
| Pen- | Skoro | |
| Per- | Kroz | Percepcija (per -kroz + capere, captus - uzeti), parfem (per - kroz + fumare - dimiti se) |
| Post- | Poslje, iza | Post-trauma |
| Prae- | Prije, pred | Prefiks (prae - pred + figere, fixus - pričvrstiti), premija (prae - pred + emere - kupiti), prezent (prae - pred + esse - biti) |
| Pro- | Za (nešto, nekoga), ispred | Proces, procesija (pro - naprjed + cedere, cessus - ići), promocija (pro - naprjed + movere, motus -kretati se), propeler (pro -naprijed + pellere -gurati) proporcija (pro - naprijed, ispred + pars, partis - dio), provizija (pro - naprijed + videre, visus - gledati), provocirati (pro - naprijed + vocare - zvati) |
| Re-, red- | Natrag, ponovo | Reakcija (re - natrag, ponovo + agere, actus - raditi, činiti), recept (re - natrag, ponovo + capere, captus - uzeti), redimere (red - natrag, ponovo + emere - kupiti), referendum (re - natrag, ponovo + ferre - nositi), refleks (re - natrag, ponovo + flectere - saviti), reforma (re - natrag, ponovo + forma - oblik), renovirati (re - natrag, ponovo + novare - činiti novim od novus - nov) |
| Se-, sed- | Bez, odvojeno | Securus (se - bez + cura - briga), selectus (se - odvojeno, bez + legere, lectus - izabrati) |
| Sub-, su-, suc-, suf-, sug-, sum-, sup-, sus- | Pod, ispod | Subjekt (sub - pod, ispod + jacere, jactus - baciti), sugestija (sub - pod + gerere, gestus - nositi), sufferre (sub - pod + ferre - nositi), summonere (sub - pod + monere - opominjati), supplere (sub - pod + plere – puniti), supportare (sub - pod + portare - nositi), supponere (sub - pod + ponere - staviti) |
| Super- | Nad, iznad | Supervidere - nadgledati (super - nad, iznad + videre, visus - gledati), superlativ (super - nad, iznad + ferre, latus - nositi) |
| Trans-, tra- | Preko | Transferre (trans - preko + ferre - nositi), transformare (trans - preko + forma - oblik), transport (trans - preko + portare - nositi), tradicija (trans - preko + dare, datus - dati) |