Krvna ćelija

Krvne ćelije, zvane i hematopoietske ćelije ili hemociti su ćelije koje nastaju putem hematopoeze i uglavnom se nalaze u krvi. Kod sisara, one se svrstavaju u tri opće kategorije:

• crvene krvne ćelije – eritrociti;
• bijele krvne ćelije – leukociti, i
• krvne pločice – trombociti.<

Dijagram razvoj različitih krvnih ćelija iz hemopoetske matične ćelije do zrelih oblika ćelija

Tri tipa krvnih ćelija pod elektronskom mikroskopom,
S lijeva na desno:eritrocit, trombocit i leukocit

Zajedno, ove tri vrste krvnih zrnaca čine do ukupno 45% zapremine krvnog tkiva, a preostalih 55% volumena je krvna plazma, tečna komponenta krvi.

Zapremina crvenih krvnih zrnaca u krvi (hematokrit) se mjeri centrifugiranjem ili protočnom citometrijom, a i 45% ćelija uukupnom volumenu imaju muškaraci i 40% žene. Hemoglobin (glavna komponenta crvenih krvnih zrnaca) je protein koji sadrži željezo i učestvuje u transportu kisika iz pluća do tkiva i ugljik-dioksida – iz tkiva do pluća.

Crvene krvne ćelije

Slika cirkulacijske ljudske krvi pod skenirajućim elektronskim mikroskopom, koja pokazuje crvene i bijele krvne ćelije (nekoliko limfocita, monocita, neutrofila) i diskoidne pločice.

Glavni članak: Eritrociti

Crvene krvne ćelije ili eritrociti, prvenstveno prenose kisik i prikupljaju ugljik-dioksid, upotrebom hemoglobina, a životni vijek im je oko 120 dana. U procesu formiranja, oni prolaze kroz unipotentnu fazu matičnih ćelija. Oni imaju funkciju, da, pored bijelih krvnih zrnaca, štite zdrave ćelije.

Eritrociti odraslih se formiraju u crvenoj koštanoj srži. Nakon završetka svog životnog vijeka, oni su uništeni u slezeni.

Bijele krvne ćelije

Glavni članak: Leukociti

Bijela krvna zrnca ili leukociti, su ćelije imunskog sistema koje su uključene u odbranu organizma od zaraznih bolesti i stranih materija. Postoji pet različitih vrsta leukocita, a svi se proizvode i izvode iz multipotentnih ćelija u koštanoj srži poznatih kao krvotvorne matične ćelije. U prosjećnom ljudskom organizmu, žive oko 3 do 4 dana. Leukociti se nalaze u cijelom tijelu, uključujući i krv i imunski sistem.

Dvije glavne kategorije bijelih krvnih zrnaca su granulociti i agranulociti.

Neutrofili (vrsta granulocita) su najzastupljeniji u svim kategorijama bujelih krvnih zrnaca.

Trombociti

Glavni članak: Trombociti

Krvne pločice ili trombociti ili žute krvne ćelije su veoma mali, neregularno oblikovani fragmenti krvnih ćelija, odnosno ćelije koje ne sadrže jedro sa DNK. Imaju prečnik oko 2–3 µm, a nastaju fragmentacijom precursorskih megakariocita. U normalnim okolnostima, prosječno žive oko 5 do 9 dana. Trombociti su prirodni izvor faktora rasta. U krvi sisara cirkuliraju i učestvuju u hemostazi, stvarajući krvne ugruške. Za formiranje tik ugrušaka, krvne pločice oslobađaju vlaknaste niti.

Ako je broj trombocita prenizak, može doći do obilnog krvarenja. Međutim, ako je previsok, krvnih ugrušak može formirati trombozu, što može ometati funkciju krvnih sudova i dovesti do moždanog udara, infarkta miokarda, plućne embolije, odnosno izačepljenje krvnih sudova u drugim dijelovima tijela, kao što su ruke ili noge. Abnormalnosti ili bolesti trombocita se nazivaju trombocitopatije, koje mogu biti zbog malog broj trombocita (trombocitopenija), pada funkcije trombocita (trombastenija), odnosno povećanje broja trombocita (trombocitoza). Postoje poremećaji u kojima se smanjuje broj trombocita, kao što su heparin-inducirana trombocitopenija (HIT) ili trombocitopenijska purpurna tromboza (TTP), koja obično izazva tromboze ili ugruške, umjesto krvarenja. Trombociti ispuštaju mnoštvo faktora rasta, uključujući faktor trombocitno izvedeni faktor rasta (PDGF), snažan hemotaktni agens i TGF beta, koji stimulira taloženje vanćelijskog matriksa. Oba ova faktora rasta su pokazali da imaju značajnu ulogu u popravkama i regeneraciji vezivnog tkiva. Ostali faktori rasta koji su povezani sa zarastanjem rana, proizvedeni u trombocitima, uključuju osnovni faktor rasta fibroblasta, insulinu sličan faktor rasta 1, trombocitno izvedeni epidermalni faktor rasta i vaskularni faktor rasta. Lokalna primjena ovih faktora u povećanju koncentracije pomoći trombocitima koji su bogati plazmom (PRP) se koristi kao dodatak zarastanju rana za nekoliko decenija.

Kompletna krvna slika

Glavni članak: Kompletna krvna slika

Krvne komponente

Kompletna krvna slika (CBC) je panel-test koji je potreban ljekarima ili drugim medicinskim stručnjacima, jer daje informacije o ćelijaama u krvi pacijenta. Naučnik ili laboratorijski tehničar obavlja traženo testiranje i daje rezultate CBC. U prošlosti, računanje broja ćelija u krvi pacijenta je vršena ručno, gledanjem preparata uzoraka krvi pacijenta pod mikroskopom. Danas, ovaj proces je obično automatiziran upotrebom automatskog analizatora, a a samo oko 10-20% uzoraka se sada ručno ispituje. Abnormalno visoke ili niski pokazatelji može ukazati na prisustvo mnogih oblika bolesti, a samim tim i krvna slika se najčešće dobija testovima krvi u medicini, jer mogu pružiti dobar uvid u opće zdravstveno stanja pacijenta.

Otkriće

U 1658, holandski prirodnjak Jan Swammerdam je bio prva osoba koja je prepoznala crvena krvna zrnaca pod mikroskopom, a u 1695, izumitelj mikroskopa, Antoni van Leeuwenhoek, bio je prvi koji je nacrtao ilustraciju crvenih "korpuskula", kako su ih zvali. Ništa dalje o krvnim zrncima nije pronađeno, sve do 1842., kada je francuski ljekar Alfred Donne otkrio trombocite. Naredno zatim, leukocite su prvi put, istovremeno, primijetili Gabriel Andral, francuski profesor medicine i William Addison, britanski ljekar. Obojica su vjerovali da su crveno-bijele ćelije izmenjene zbog bolesti. Sa ovim otkrićem, zasnovana je hematologija, novo polje medicine. Iako su sredstva za bojenje tkiva i ćelija bile na raspolaganju, gotovo da nije bilo napretka u znanja o morfologiji krvnih ćelija, sve do 1879. godine, kada je Paul Ehrlich objavio svoju tehniku za bojenje krvnih razmaza i svoj metod za diferencijaciju i brojanje krvnih zrnaca brojanje (tzv. diferencijalna krvna slika).