Wikipedia

Koncentracijski logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj

spisak na Wikimediji

Koncentracijski logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj bili su logori osnovani tokom Drugog svjetskog rata a kojima su upravljale uglavnom hrvatske vlasti a nekima i vlasti Nacističke Njemačke i Fašističke Italije.

Koncentracijski logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj označeni brojevima od 1 do 40. Dva takva logora na pripojenim teritorijama su označeni brojevima 54 i 55.

Prvi koncentracijski logori koje su ustaške vlasti uspostavile hronološki su prethodili velikim njemačkim koncentracijskim logorima smrti poput Auschwitza i Treblinke.

Pozadina

uredi

Tokom prvih dana invazije Nacističke Njemačke na tadašnju Kraljevinu Jugoslaviju, uspostavljena je NDH, fašistička marionetska država, kojom je upravljao ustaški režim. Ideologija ustaškog pokreta bila je spoj nacizma,[1] katoličanstva[2] i hrvatskog ultranacionalizma. Ustaše su podržale stvaranje Velike Hrvatske koja bi se prostirala do rijeke Drine i periferije Beograda.[3] Pokret je naglasio potrebu stvaranja čiste Hrvatske što je neminovno značilo istrebljenje svih nehrvata kao i Hrvata protivnika takve ideologije.

Veliki ideološki utjecaj na hrvatski nacionalizam ostvario je Ante Starčević,[4] političar iz 19. vijeka i po mnogima otac domovine koji je svojim djelima postavio temelj hrvatskog nacionalizma. Propagirao je stvaranje Velike Hrvatske, domovine svih Hrvata a koja je trebala obuhvatila teritorije naseljene drugim slavenskim narodima Bošnjacima, Slovencima i Srbima pri tome smatrajući Bošnjake i Srbe Hrvatima koji su konvertirali na islam odnosno pravoslavlje dok su Slovenci smatrani "planinskim Hrvatima".[4]

Ustaške vlasti NDH-a su koristile Starčevićeve teorije za opravdanje pripajanja Bosne i Hercegovine Hrvatskoj, a Hrvatsku su smatrali kao spoj dvije glavne etnokulturne komponente: Hrvata katolika i Hrvata muslimana,[5] jer su ustaše bosanske muslimane odnosno Bošnjake doživljavali kao religiju koja istinski čuva krv Hrvata.[5] Ustaše su veličali oružanu borbu, genocid i terorizam.[6]

Povodeći se tom ideologijom tokom Drugog svjetskog rata na prostoru tadašnje NDH osnovani su mnogi koncentracijski logori.

Logori kojima su upravljali ustaše

uredi
Koncentracijski logor Lokacija Period postojanja Broj zatvorenika Broj ubijenih
Jasenovac (I–IV) Jasenovac, Slavonija 23. august 1941 – 22. april 1945. 100.000+ oko 100.000[a]
Stara Gradiška (Jasenovac V) Stara Gradiška, Slavonija 1941–1945. 12.790+ 9.586+
Đakovo Đakovo, Slavonija 1. decembar 1941 – 7. juli 1942. 3.000 najmanje 516 ili 650
Tenja Tenja, Osijek, Slavonija mart 1942 – august 1942. 3.000 Jevreja
Sisak Sisak, Banovina august 1942 – januar 1943. 6.693 djece, uglavnom Srba
Gospić Gospić, Lika juni – august 1941.[7] 42.246[8]
Jadovno Gospić, Lika 1941 – august 1941.[9] 10.000–68.000
Lepoglava Lepoglava, Sjeverna Hrvatska 1941–1945. 2.000+ politički zatvorenici
Danica Koprivnica, Sjeverna Hrvatska 15. april 1941 – juli 1941.[10] 5.600
Lobor Lobor, Sjeverna Hrvatska 9. august 1941 – novembar 1942. 2.000+ žena i djece, većinom Jevreja i Srba 200+
Kerestinec Kerestinec, Zagreb 1941–1945.
Jastrebarsko Jastrebarsko, Zagreb 12. juli – oktobar 1942. oko 1.500 djece[11]
Slana Pag, Dalmacija juni 1941 – august 1941.[12] 16.000 4.000–12.000 ili 8.500
Metajna Pag, Dalmacija 1941–1945.
Kruščica (Vitez) Vitez, Srednja Bosna 1941 – kraj septembra 1941.[13] 3.000

Logori pod upravom Nacističke Njemačke

uredi

Osim koncentracijskih logora koji su se nalazili na teritoriji NDH-a a kojima su upravljale hrvatske vlasti tokom drugog svjetskog rata postojali su i logori koji su bili pod upravom Trećeg Rajha a to su sljedeći logori:

Logori pod kontrolom Italijana

uredi

Vlasti Fašističke Italije logore na teritoriji NDH-a su uglavnom osnivali na nekim od ostrva koji su se nalazili pod italijanskom sferom uticaja. Ti logori su bili:

Logori na pripojenoj teritoriji

uredi

Napomene

uredi
  1. ^ Brojevi stradalih u velikoj mjeri se razlikuju od izvora do izvora i često su služili u svrhu manipulacije kako tokom tokom historije Jugoslavije tako i nakon njenog raspada.

Reference

uredi
  1. ^ Hory i Broszat 1964, str. 13–38.
  2. ^ Jan Nelis; Anne Morelli; Danny Praet (2015). Catholicism and Fascism in Europe 1918 - 1945: Edited by Jan Nelis, Anne Morelli and Danny Praet. Georg Olms Verlag. str. 365–. ISBN 978-3-487-42127-8.
  3. ^ Viktor Meier. Yugoslavia: a history of its demise English edition. London, UK: Routledge, 1999, p. 125.
  4. ^ a b Fischer 2007, str. 207.
  5. ^ a b Butić-Jelić, Fikreta. Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska 1941–1945. Liber, 1977.
  6. ^ Djilas, p. 114.
  7. ^ Radovi (Filozofski Fakultet Zagreb. Humanisticke i Drustvene Znanosti). Zavod. 2007. Veći koncentracijski logor bio je Gospić (lipanj - kolovoz 1941)...
  8. ^ Israeli, Raphael (4. 3. 2013). The Death Camps of Croatia: Visions and Revisions, 1941-1945. Transaction Publishers. str. 77. ISBN 978-1-4128-4930-2.
  9. ^ Hilberg 2003, str. 760.
  10. ^ Hilberg 2003, str. 759: "Surviving inmates transferred to Jadovno"
  11. ^ Rade Šegrt. "Prvi put obilježeno stradanje djece". Nezavisne novine. Pristupljeno 17. 10. 2019.
  12. ^ Hilberg 2003, str. 759: "Closed August 1941, when the Italians occupied the island. Men were sent on to Jadovno, women to Kruščica"
  13. ^ Hilberg 2003, str. 760: "Surviving inmates to Jasenovac"
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Koncentracijski_logori_u_Nezavisnoj_Državi_Hrvatskoj&oldid=3535791"