Historija starog Egipta

Historija starog Egipta obuhvata period od ranih predinastičkih naselja u sjevernoj dolini Nila do rimskog osvajanja 30. godine p.n.e. Faraonski period datira od 3.200. godine p.n.e., kada Donji i Gornji Egipat postaje jedinstvena država, pa do pada zemlje pod makedonsku vladavinu 332. godine p.n.e.

Dar Nila

Grčki historičar Herodot je pravilno opisao Egipat kao dar Nila. Glavni gradovi su se pružali oko obala rijeke Nil. Nil se svako proljeće izlivao i ostavljao plodni mulj. Bilo je i više nego dovoljno hrane, zahvaljujući čemu je nastalo razvijeno društvo. Nil se završavao širokom, plodnom deltom. Egipatski vladar koji je prvi ujedinio Egipat zvao se Menes. On je bio kralj Gornjeg, odnosno Južnog Egipta. Egipat se prije njega dijelio na Gornji i Donji. Menes je osnovao prvu od trideset tri egipatske dinastije. Zadnja dinastija je nestala kada je Kleopatra izvršila samoubistvo, tridesete godine p. n. e.

Historija Egipta je podijeljena na Predinastički period, Ranodinastički period, Staro kraljevstvo, Prvi prijelazni period, Srednje kraljevstvo, Drugi prijelazni period, Novo kraljevstvo, Treći prijelazni period i Kasni period. Era prve dinastije 3000-2600. p. n. e. je poznata kao arhaični period. Tada je faraon već smatran bogom i gradile su se ogromne grobnice, poznate kao piramide.

Neolitski Egipat

Egipat tokom Neolita

Nil je bio žila kucavica za nomadske lovce-sakupljače koji su živjeli uz rijeku još od pleistocena. Tragovi tih ranih ljudi pojavljuju se u obliku artefakata i rezbarija cijelom dužinom Nila i oaza. Za Egipćane, Nil znači život a pustinja smrt, iako im je pustinja pružala žaštitu od osvajača.

U 12. mileniju p.n.e. ljudi su od lovaca i ribara postali poljoprivrednici. O tome svjedoče fosilni ostaci ljudskih naselja i goveda u jugozapdnom dijelu Egipta, u blizini granice sa Sudanom koji datiraju oko 8.000. godine p.n.e. Međutim, prema Barbari Barich ideja o pripitomljavanju goveda u dolini Nila mora biti odbačena jer naknadni dokazi ne potkrepljuju ovo. S obzirom na to, pripitomljavanje goveda se dogodilo oko 4.400. godine p.n.e. Geološki dokazi i kompjuterska studija klime ukazuju na to da su prirodne klimatske promjene počele oko 8.000. godine p.n.e., kada se počela sušiti zemlja i polahko stvarati pustinja Sahara (oko 2.500. godine p.n.e.). Isušivanje zemljišta je natjeralo stanovništvo da se naseli na delti Nila i započne poljoprivrednu proizvodnju.

Predinastički period

Glavni članci: Prahistorija Egipta i Naqada

Dolina Nila u Egiptu je bila u osnovi nenastanjiva oko 6.000. godine p.n.e. Tada je počelo u velikoj mjeri navodnjavanje zemljišta kako bi se stanovništvo bavilo poljoprivredom. Tako je pronađen malter 4.000. godine p.n.e. i počele su se zidati velike građevine. U dolini i delti Nila narod je sadio ječam i emer (rana sorta pšenice) i čuvao ga u jamama obloženom trskom. Od životinja koje su pripitomili i uzgajali za svoje potrebe izdvajaju se goveda, ovce i svinje.

Staro kraljevstvo

Tokom perioda Starog kraljevstva 2600-2150. p. n. e., Egipat je bio najstabilniji i okrenut zbivanjima unutar svojih granica. Uglavnom nije mario za druge zemlje. Započeto je intenzivno građenje piramida kao u Sakari. Najveća piramida je izgrađena za vrijeme kralja Keopsa. Pred kraj ovog perioda autoritet centralne vlasti je opao. Razbuktali su se sukobi i borbe.

Srednje kraljevstvo

Tokom Srednjeg kraljevstva 1950-1785. p. n. e. Egipat je ponovo ujedinjen i prijestolnica je prenešena u grad Tebu. U Dolini kraljeva su gradili velike grobnice i tako je postao kult te lokacije. Jaki faraoni su osvojili nove zemlje. Egiptu je pridodata Nubija na jugu.

Novo kraljevstvo

Novo kraljevstvo 1570-1075. p. n. e. je bila zadnja velika faza u historiji Egipta. Egipat je dodao svojim teritorijama Bliski Istok, umiješavši se u sukobe po prvi put. Vojska je poboljšana. Faraon se smatrao više ovozemaljskim osvajačem nego bogom. Osvojili su Palestinu i Siriju. Egipat je dostigao vrhunac za vrijeme cara Ramzesa III. Za ovo vrijeme pojavila se vjerska revolucija tokom koje je Egipat poštovao Sunce, a odbacio stare bogove. Egipat su iscrpili dugi ratovi i pojavila se kriza. Nametnule su se strane dinastije kao Libijci, Nubijci i Asirci. Egipat je propao. Za vrijeme vlasti Aleksandra Velikog Egipat je bio jako heleniziran. Aleksandrov general Ptolomej je osnovao novu dinastiju koja je propala kada je Rim zauzeo Egipat.