Hadži-Alibegova džamija

Hadži Ali-begova džamija u Travniku, ili džamija u Gornjoj čaršiji, ili džamija Mehmed-paše Kukavice, nalazi se u centru Travnika, Bosna i Hercegovina. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj od 15. do 21. marta 2005. godine donijela je odluku da se Hadži Ali-begova džamija sa sahat-kulom, haremom i česmom proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija donijelo je u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća).

Hadži Ali-begova džamija
Hadži Ali-begova džamija sa sahat kulom
Osnovne informacije
Religija	Islam
Država	Bosna i Hercegovina
Oznaka baštine	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Arhitektonski opis
Arhitektonski tip	Džamija
Osnivač	Hadži Ali-beg Hasanpašić
Dovršeno	1758. god i 1856. god
Specifikacije
Dužina	18,20 m.
Širina	15,20 m.
Munare	1
Materijali	Travnička sedra

Historija

Vezir Mehmed-paša Kukavica došao je u Travnik sa zadatkom da smiruje nemire u Bosni i Crnoj Gori. Vezir bio je Bošnjak porijeklom iz fočanskog kraja. Izgradio je travničku Gornju čaršiju. Pored bezistana, medrese, šadrvana, vodovoda sa Bašbunara, mekteba, javne banje, vjerovatno i sahat-kule, izgradio je i prvu džamiju na mjestu današnje džamije u Gornjoj čaršiji poznate pod imenom Džamija u Gornjoj čaršiji, a na osnovu natpisa na kamenoj ploči u Zavičajnom muzeju u Travniku, podignuta je 1757/58. godine. Džamija Mehmed-paše Kukavice (kasnije nazvana Hadži Ali-begovom), građena je u isto vrijeme kada i ona druga čaršijska u Donjoj čaršiji, koju je izgradio vezir Sopa Salan Ahmed-paša 1757. godine na temeljima Gazi-agine džamije. Moguće je da je i jednu i drugu džamiju izgradio isti neimar, jer imaju mnogo istih arhitektonskih elemenata i detalja.

Prvobitna džamija koju je izgradio Mehmed-paša Kukavica izgorjela je u požaru 1856. godine, kao i Gornja čaršija i vakuf Mehmed-paše Kukavice. Ostale su spaljene zidine i munara koje je 1865. godine obnovio travnički beg i veleposjednik Hadži Ali-beg Hasanpašić i od tada se ona naziva Hadži Ali-begovom džamijom. On je pored džamije obnovio medresu i sahat-kulu, i uvakufio ogroman imetak za izdržavanje tih objekata. Vakuf Hadži Ali-begove džamije bio je najveći vakuf travničkog sreza a imao je 51 objekat, odnosno 25% ukupne vrijednosti vakufske imovine samostalnih vakufa travničkog sreza.

Opis

Džamiju sačinjavaju, ulazni trijem, glavni molitveni prostor i kamena munara koja je smještena na sjeverozapadnoj ulaznoj fasadi desno od portala (što je neuobičajeno za džamije građene u Bosni i Hercegovini iz tog perioda). Glavni molitveni prostor i trijem su prekriveni zajedničkim četverovodnim krovom. Džamija ima pravougaonu osnovu, vanjskih dimenzija: širina 15,20 m, dužina jedne podužne strane iznosi 18,20 m. Unutrašnje dimenzije osnovnog molitvenog prostora džamije su 16,62 x 13,74 m. Džamija ima kamene masivne zidove izrađene od travničke sedre debljine cca 75 cm.

Munara

Munara je kamena, zidana sedrom kao i zidovi džamije, dok je unutrašnje stepenište munare građeno od muljike. Na munaru se ulazi iz prostora prednjeg mahvila. U svom donjem dijelu, negdje do visine od 6,0 m munara je pravouganog oblika dimenzija 2,75 x 2,67 m. Munara ima dvanaest stranica, bez ikakvih ukrasa. Po nekim pretpostavkama predstavlja jedini izvorni element prvobitne Mehmed-paše Kukavice džamije. Visina munare do alema je 26,20 m

Literatura

• Husref Redžić, Studije o islamskoj arhitektonskoj baštini, Sarajevo.
• Hamdija Kreševljaković, Evidencija nepokretnih spomenika kulture na poručuju opštine Travnik (studija), Zavod za zaštitu spomenika kulture, prirodnih znamenitosti i rijetkosti Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1989.