Franjevački samostan u Fojnici
Franjevački samostan u Fojnici je crkva i samostan izgrađeni u Fojnici, Bosna i Hercegovina u 14. vijeku.
Franjevci su došli u Fojnicu iz Dubrovnika u 14. vijeku, sagradili crkvu Sv. Marije i samostan u sjevernom dijelu Fojnice - na Pazarnicama. Početkom 16. vijeka, crkva i samostan premješteni su na donje padine brda Križ, gdje se i danas nalaze. U vrijeme velikog progona između 1521. i 1524. godine, porušeni su i samostan i crkva. Prema jednoj vijesti, dopuštenje za gradnju crkve zatraženo je 1527. godine. Krajem 16. vijeka 1594-1598, sagrađena je nova crkva, kada je obnovljen i samostan. U velikom požaru 1664. zajedno su nestali i crkva i samostan. Novi samostan podignut je 1666-1668, a crkva 1669. Krajem 18. vijek]a, 1798. godine, obje zgrade su obnovljene. Ponovo su obnovljeni 1830. godine. Gradnja novog samostana započinje 1863, a završava 1865. godine.
Gradnja crkve započinje 1884, međutim ona se srušila prije svog završetka, zbog nesolidne gradnje. Nakon priprema 1886. godine započinje gradnja nove - današnje crkve, koja je završena 1888. godine. Samostan je 1913. obnovljen, a 1940. godine, jednim dijelom srušen i na njegovom mjestu izgrađen novi. U preostalom dijelu samostana iz 1863. godine bili su smješteni biblioteka i muzej. U julu 2000. zbog dotrajalosti je srušen i taj dio samostana iz 1863. godine, a na njegovom mjestu započela je izgradnja nove zgrade za biblioteku i muzej, koja je završena 2008. godine. Od 2009. do danas je završen stručni postav muzejskih eksponata u Muzeja (ovaj posao su odradili radnici Zemaljskog muzeja BiH). Kroz burnu historiju Samostana Duha Svetog od preko 650 godina, fratri su uspjeli sačuvati veliko kulturno-historijsko blago neprocjenjive vrijednosti za BiH.
Nacionalni spomenik
urediCrkva Svetoga Duha i Franjevački samostan
urediNa sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 21. do 24. novembra 2011. godine, samostan je proglašen za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo. Nacionalni spomenik čini:
- samostanska crkva Svetoga Duha sa pokretnim naslijeđem
- potporne kamene zidine sa padinom sjeveroistočno ispod samostana i voćnjakom na Rupnovcu,
- voćnjak na padini južno od crkve,
- voćnjak na padini zapadno od crkve na lokalitetu Križ,
- šuma zapadno od crkve na lokalitetu Križ,
- groblje sa kapelom svetog Mihovila južno od crkve na lokalitetu Karauša i
- šuma jugoistočno od crkve na lokalitetu Bare.
Samostansko krilo izgrađeno 2001. godine nije zaštićeno odredbama ove odluke.
Samostanska i župna crkva Duha Svetoga
urediCrkva Duha Svetoga sagrađena je 1889. godine prema projektu Josipa Vancaša. U periodu od 1893. do 1895. godine Josip Oisner je oslikao crkvu. Konstrukciono je jednobrodna sa tlocrtom u obliku krsta. Iznad presjeka glavnog broda crkve sa transeptom-bočni brodom (zidovi transepta su istaknuti cca 2,70 metara u odnosu na ravan lateralnih zidova broda crkve), na kvadratnoj osnovi (10,80 x 10,80 m), izgrađena je poligonalna kupola koja je postavljena na prstenu tambura visine oko 5 metara. U kupoli je postavljen niz od 8 pravilno raspoređenih otvora kroz koje centralni dio crkve dobiva osvjetljenje. Unutrašnji promjer prstena tambura je 10,80 m, visine 5m, a vertikalni radijus kalote 5,40 m, dok se tjeme intradosa kupole nalazi na 20,50 m iznad od poda crkve.
Na zapadnoj strani, na uzdužni brod crkve, se nadovezuje svetište-prezbiterij (sanktuarij), a od prostora za vjernike odvojen je drvenom ogradom. Prezbiterij je povišen oko 40 cm u odnosu na pod crkve i zajedno sa polukružnom apsidom uokviruje prostor svetišta sa glavnim oltarom.
Zvonik crkve se nalazi uz sjeveroistočni ugao crkve, uz sami sjeverni zid crkve, i čini jedinstvenu konstrukcionu cjelinu sa crkvom. Nivo poda četvrte etaže zvonika odgovara nivou stropne konstrukcije crkve. Na ovoj etaži zvonika nalazi se prostor sa zvonima. Danas postoje tri zvona: malo i veliko potičuu iz 1927. godine (Livarna zvonov - Maribor), a srednje je iz 1894. godine (Albert Samassa - Labaca).
Zidovi crkve imaju strukturu od dvostruko zidanih masivnih kamenih zidova različite debljine (66, 81, 96 cm, ovisno o njihovom položaju), dok je zvonik zidan od cigle. Kupola crkve je također zidana kamenom u krečnom malteru.
Muzejska zbirka i bibliotečki fond
urediNa sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 30. augusta do 9. septembra 2004. godine, muzejska zbirka i bibliotečki fond franjevačkog samostana su proglašeni za [[nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[2] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo i Tina Wik. Nacionalni spomenik sačinjava:
- 160 slika, koje je moguće podijeliti na dvije veće grupe. Jednu grupu čini zbirka starijih autora, nastala u periodu od XVII do XIX vijeka. Djela te grupe su uglavnom nastajala u Italiji ili u hrvatskim primorskim gradovima. Drugu grupu čine djela nastala tokom XX vijeka i vežu se uz ime akademskog slikara Gabriela Jurkića. Njegova zbirka se također, na osnovu tehnike izrade, može podijeliti na dva dijela. Jedan dio bi činile slike rađene tehnikom ulja na različitim materijalima (uglavnom na platnu ili kartonu). Drugu grupu bi činile njegovi crteži, među kojima se odvaja posebna grupa koju čine ilustracije za časopise.
- 104 predmeta izrađena od metala
- 7 skulptura
- 9 predmeta izrađenih od tekstila
- arhivska građa koju čini prijepis Ahdname sultana Mehmeda II el Fatiha i Fojnički grbovnik
- 13 inkunabula
- zbirka starijih štampanih knjiga.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ "Prirodno-graditeljska cjelina crkve Svetoga Duha i Franjevačkog samostana u Fojnici". Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 7. 2022.[mrtav link]
- ^ "muzejska zbirka i bibliotečki fond franjevačkog samostana". Komisija za nacionalne spomenike. Arhivirano s originala, 25. 7. 2022. Pristupljeno 13. 7. 2022.
Vanjski linkovi
uredi