Fotoosjetljive ganglijske ćelije

Fotoosjetljive ganglijske ćelije – poznatije kao fotosenzitivne ganglićske ćelije ili fotosenzitivne retinalne ganglijske ćelije (pRGC)/fotosenzitivne mrežnjačne ganglijske ćelije, te unutrašnje fotosenzitivne retinalne ganglijske ćelije (ipRGC) ili melanopsinske ganglijske – su nedavno otkriveni tip nervnih ćelija u očnoj mrežnjači sisara, koje su, za razliku od drugih retinskih ganglijskih ćelija unutrašnje fotosenzitivne. To znači da čine treću klasu retinskih fotoreceptora, koju pobuđuje svjetlost čak i onda kada su svi uticaji iz klasičnih fotoreceptora (čepića i štapića) blokirani, bilo primjenom farmakoloških spojeva bilo razdvajanjem ganglijskih ćelija i mrežnjače. Fotosenzitivne ganglijske ćelije sadrže fotopigment melanopsin. Gigantske ganglijske ćelije mrežnjače primata su primjeri fotosenzitivnih ganglijskih ćelija.^[1]^[2]

Dio retine: svjetlo udara prvi sloj ganglijskih ćelija.

Pregled uredi

U odnosu na štapiće čunjiće, odgovori ovih ćelija su sporiji, a prisustvo svjetlosti signaliziraju na dugi rok.^[3] One predstavljaju mali veoma dio(~1%) ćrlija retinske ganglije. Njihova funkcijska uloga nije oblikovanje i bitno se razlikuju od onih sa sposobnošću viđenja; one uočavaju stabilan prikaz okolinog intenziteta svjetlosti. Imaju barem tri osnovne funkcije.

Imaju važnu ulogu u sinhronizaciji cirkadijkskog ritma 24-satnog ciklusa svjetlo/tama, pružajući prvenstveno dužinu dana i dužinu noćnih informacija. Oni šalju svjetlosni informacije putem retinohipotalamskog trakta (RHT) direktno na centar dnevnonoćnog ritma u mozgu, u superahijazmatskom jezgru u hipotalamusu. Fiziološke osobine tih ganglijskih ćelija podudaraju se sa poznatim svojstvima jutarnjeg svjetla sa usaglašavanjem (sinhronizacija) mehanizama koji reguliraju cirkadijalne ritmove.
Fotoosjetljive ćelija ganglija inerviraju druge moždane mete, poput centra za kontrolui zjenice, u maslinastom pretektnom jezgru srednjeg mozga. Oni doprinose regulaciji veličine zjenice i drugog ponašanja na okolinskom osvjetljenju.
Ove ganglijske ćelije doprinose fotoregulaciji, te suzbijanju akutne svjetlosne supresijese, otpuštanju hormona melatonin iz epifize.

Fotoosjetljive ganglijske ćelije su također odgovorne za upornost cirkadijskog ritma i odgovora zjenica na svjetlo u sisara sa degeneriranim fotoreceptorima štapića i čepića, kao kod ljudi koji pate od retinitis pigmentosa.

Nedavno su fotoreceptivne ganglije su izolirane i kod ljudi, gdje su, pored navedene funkcije prikazane u drugih sisara, pokazale da posreduju u stepenu raspoznavanja svjetlosti bez čepića i štapića, kod ispitanika koji pate od poremećaja tih fotoreceptora.^[4] Rad Farhan H. Zaidija i suradnika je pokazao da fotoosjetljive ganglijske ćelije, kod ljudi mogu imati neke funkcije vida.

Fotopigment fotoreceptivnih ganglijskih ćelija, melanopsin, svjetlost pozbuđuje uglavnom u plavom dijelu vidljivog spektra (apsorpcijski vrhovi na ~ 480 nanometara). Fotoprovodni mehanizam u ovim ćelijama nije u potpunosti razjašnjen, ali se čini vjerojatnim da liči na rabdomske fotoreceptore beskičmenjaka. Fotoosjetljive ganglijske ćelije odgovaraju na svjetlost putem depolarizacije i povećanje stope po kojoj pale nervne impulse. Osim direktnog odgovora na svjetlo, ove ćelije mogu dobiti podražujuće i inhibicijske uticaje iz štapića i čunjića, putem sinapsnih veza u mrežnjači.^[5]).

Također pogledajte uredi

Reference uredi

^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija 1. Sarajevo: Federecija Bosne i Hercegovine – Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta.
^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija ponašanja životinja i ljudi. Sarajevo Publishing, Sarajevo. ISBN 9958-21-091-6.
^ Wong KY, Dunn FA, Berson DM (decembar 2005). "Photoreceptor adaptation in intrinsically photosensitive retinal ganglion cells". Neuron. 48 (6): 1001–10. doi:10.1016/j.neuron.2005.11.016. PMID 16364903.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
^ Zaidi FH, Hull JT, Peirson SN et al. "Short-wavelength light sensitivity of circadian, pupillary, and visual awareness in humans lacking an outer retina". Current Biology. 17 (24): 2122–8. doi:10.1016/j.cub.2007.11.034. PMC 2151130. PMID 18082405. Nepoznati parametar |laysource= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-source=) (pomoć); Nepoznati parametar |laysummary= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-url=) (pomoć); Nepoznati parametar |laydate= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-date=) (pomoć); Eksplicitna upotreba et al. u: |authors= (pomoć)CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
^ Berson DM (august 2007). "Phototransduction in ganglion-cell photoreceptors". Pflügers Archiv. 454 (5): 849–55. doi:10.1007/s00424-007-0242-2. PMID 17351786.

Vanjski linkovi uredi

Anatomy of ipRGCs

[Hadži-Masl-1] Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija 1. Sarajevo: Federecija Bosne i Hercegovine – Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta.

[Hadži-Maslić-2] Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija ponašanja životinja i ljudi. Sarajevo Publishing, Sarajevo. ISBN 9958-21-091-6.

[3] Wong KY, Dunn FA, Berson DM (decembar 2005). "Photoreceptor adaptation in intrinsically photosensitive retinal ganglion cells". Neuron. 48 (6): 1001–10. doi:10.1016/j.neuron.2005.11.016. PMID 16364903.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)

[pmid18082405-4] Zaidi FH, Hull JT, Peirson SN et al. "Short-wavelength light sensitivity of circadian, pupillary, and visual awareness in humans lacking an outer retina". Current Biology. 17 (24): 2122–8. doi:10.1016/j.cub.2007.11.034. PMC 2151130. PMID 18082405. Nepoznati parametar |laysource= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-source=) (pomoć); Nepoznati parametar |laysummary= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-url=) (pomoć); Nepoznati parametar |laydate= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-date=) (pomoć); Eksplicitna upotreba et al. u: |authors= (pomoć)CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)

[Berson-5] Berson DM (august 2007). "Phototransduction in ganglion-cell photoreceptors". Pflügers Archiv. 454 (5): 849–55. doi:10.1007/s00424-007-0242-2. PMID 17351786.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]