Drugi kutnjak (gornja vilica)

Drugi gornji kutnjak (lat. dens molaris secundus superior dex) je sedmi zub od medijalne linije u oba gornja kvadranta humane denticije. U kontaktu je sa prvim kutnjakom mezijalno i umnjakom (ukoliko je prisutan) distalno, a okludira sa drugim i trećim molarom iz donje vilice. Ovaj zub pokazuje pravilan znak ugla i luka i distalni nagib korijena.

Zubi čovjeka
Drugi kutnjak (gornja vilica)
Drugi kutnjak (gornja vilica)
Zubi gornje vilice
Sjekutići Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Očnjak Pretkutnjaci Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Kutnjaci Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak
Zubi donje vilice
Sjekutići Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Očnjak Predkutnjaci Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Kutnjaci Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak

U gornjoj vilici postoje dva druga kutnjaka, a obilježavaju se na sljedeći način:

• stalni gornji desni drugi kutnjak – 17;
• stalni gornji lijevi drugi kutnjak – 27

Zub je morfološki i funkcionalno sličan prvom kutnjaku, ali je generalno manji od njega u svim dimenzijama. Osnovna uloga u mastikaciji mu je gnječenje i mljevenje hrane.

Kruna zuba

Kruna zuba (lat. corona dentis) je masivna, ali je kraća u okluzo-cervikalnom pravcu od kruna gornjih premolara. Ona se opisuje iz pet aspekata: bukalnog, palatinalnog, dva proksimalna i oralnog.

Bukalni aspekt

Bukalna površina ima oblik trapeza i u cijelosti je konveksna sa maksimumom konveksiteta u cervikalnoj i mezijalnoj trećini. Sa ove strane se vidi i dio distalne površine (marginalni greben), a eksponirani su i vrhovi glavnih kvržica. Bukalna površina prelazi u mezijalnu u oštrijem luku nego u distalnu, odnosno pokazuje pravilan znak luka.

Proksimalni profili su međusobno različiti. Mezijalni profil je konveksan u okluzalnoj i srednjoj trećini (gde se nalazi i kontaktna tačka), a ravan ili konkavan u cervikalnoj trećini. Distalni profil je u cijelosti konveksan, sa visinom konture u srednjoj trećini. Na okluzalnom profilu se vide mezio- i distobukalna kvržica, koje su razdvojene bukalnom brazdom. Ona je lokalizovana distalnije u odnosu na prvi molar, zbog većih dimenzija meziobukalne kvržice.

Cervikalna linija je konveksna u okluzalnom smeru.

Bukalna brazda obrazuje plitko udubljenje u okluzalnoj trećini, pruža se ka vratu zuba i postepeno se završava u srednjoj trećini, obično u vidu bukalne jamice. Mezijalno i distalno od brazde uzdižu se dobro izraženi bukalni grebeni kvržica.

Sa ovog aspekta se jasno vide tri korjenske grane: meziobukalna, distobukalna i palatinalna. Oba bukalna korijena pokazuju jasan distalni nagib.

Palatinalni aspekt

Palatinalna površina je uža i zaobljenija od bukalne. Ona pokazuje nešto veći konveksitet, a visina konture je lokalizovana u srednjoj i okluzalnoj trećini.

Proksimalni profili su slični kao kod bukalnog apekta, osim što je distalna ivica kraća i disto-okluzalni ugao tuplji.

Cervikalna linija (caklinskocementni spoj) je nepravilno konveksna prema vrhu korijena zuba (lat. apex radicis dentis).

Glavno obilježje okluzalnog profila palatinalne površine su mezio- i distopalatinalna kvržica, koje su razdvojene palatinalnom brazdom koja se završava u srednjoj trećini krune. Meziopalatinalna kvržica je znatno masivnija i viša i to je najveća kvržica ovog zuba. Distopalatinalna kvržica je uočljivo niža i uža, i ponekad u cijelosti nedostaje. Karabelijeva kvržica ovde nije prisutna, za razliku od prvog gornjeg kutnjaka.

Mezijalni aspekt

Mezijalna površina ima oblik nepravilnog trapeza ili pravougaonika. Ona je viša, šira i ravnija od distalne strane.

Bukalni profil je konveksan u cervikalnom i ravan u ostalom dijelu krune. Palatinalni profil je u cijelosti konveksan, a maksimum konveksiteta je u srednjoj trećini.

Cervikalna linija je nepravilno konveksna prema griznoj površini.

Na okluzalnom profilu vide se vrhovi mezijalnih kvržica i odgovarajući triangularni grebeni. Mezijalni marginalni greben povezuje kvržice u jedinstvenu celinu. U njegovom srednjem dijelu postoji mezijalna marginalna brazda.

Distalni aspekt

Ova površina liči na mezijalnu, ali je u svim promjerima manja i zaobljenija. Veći dio unutrašnjeg okluzalnog polja je vidljiv iz ove perspektive.

Okluzalni profil distalne strane formiraju grebeni odgovarajućih kvržica i distalni marginalni greben. Ovaj marginalni greben je kraći i slabije izražen u odnosu na mezijalni i u sredini je prisutna distalna ivična brazda.

Okluzalni aspekt

Grizna površina je udubljena i ima oblik trougla ili romba. Ona je ograničena mezijalnim i distalnim marginalnim grebenom i grebenovima četiri glavne kvržice.

Spoljašnje okluzalno polje

Kontura spoljašnjeg okluzalnog polja je romboidnog oblika. Iz ovog aspekta vidi se 1/3 bukalne i 1/2 palatinalne površine.

Unutrašnje okluzalno polje

Unutrašnje okluzalno polje je sličnog oblika i sastoji se od dva dijela. Mezijalni dio ili trigon sadrži meziobukalnu, distobukalnu i meziopalatinalnu kvržicu, a distalni dio ili talon sadrži distopalatinalnu kvržicu i distalni marginalni greben. Talon je manji u odnosu na prvi kutnjak. Osnovni morfološki elementi grizne površine su kvržični i fisurni kompleks.

Kvržični kompleks čine četiri kvržice. Meziobukalna kvržica je oštra i druga je po veličini. Ona ima četiri grebena, koja su dobila imena prema pravcu pružanja: bukalni kvržični greben (koji se pruža na bukalnu površinu), lingvalni kvržični ili triangularni greben (koji se spušta u unutrašnje okluzalno polje), mezijalni i distalni kvržični greben (koji se prostiru ka odgovarajućim proksimalnim stranama). Kvržica ima i četiri kose ravni: mezio- i distolingvalnu (funkcionalne površine) i mezio- i distobukalnu.

Distobukalna kvržica je slabo razvijena. Ima slične detalje kao i prethodna, a nazivi su im u skladu sa pravcem pružanja. Lingvalni kvržični ili triangularni greben učestvuje u izgradnji kosog grebena (lat. crista obliqua).

Meziolingvalna kvržica je najviša, ali joj je vrh zaobljen i tup. Kvržični grebeni su slični kao kod drugih kvržica, osim distalnog grebena. On sa lingvalnim grebenom distobukalne kvržice formira kosi greben. Ova kvržica također ima četiri kose površine, ali su sve funkcionalne.

Distolingvalna kvržica je najmanja i najvarijabilnija, i ponekad nije prisutna.

Fisurni kompleks je sastavljen iz dva dijela, razdvojena kosim grebenom. Trigonu pripadaju centralna jama, mezijalna trouglasta jama i centralna brazda, a u sastav talona ulaze: distalna jama, distalna trouglasta jama i disto-palatinalna brazda. Zbog prisustva čestih pomoćnih brazda, fisurni kompleks pokazuje česte varijacije.

Centralna jama (lat. fossa centralis) je nepravilnog trouglastog oblika i to je najveća i najdublja depresija grizne površine. U njen sastav ulaze: centralna jamica, bukalna, distalna i centralna brazda. Mezijalna trouglasta jama (lat. fossa triangularis mesialis) se nalazi distalno od marginalnog grebena i sadrži: mezijalnu jamicu i dve ili više pomoćnih brazdi.

Distalna jama (lat. fossa distalis) je linijskog oblika. Paralelna je sa kosim grebenom i nalazi se distalno u odnosu na njega. Ona sadrži: distalnu jamicu i distopalatinalnu brazdu (distalna kosa fisura).

Distalna trouglasta jama (lat. fossa triangularis distalis) je trouglasto udubljenje postavljeno ispred distalnog marginalnog grebena. U njen sastav ulaze: distalna jamica i dve pomoćne brazde.

Vrat zuba

Vrat zuba (lat. collum dentis) se nalazi u predelu gleđno-cementnog spoja i pokazuje sasvim blage krive pružanja.

Koren zuba

Korjensko stablo (lat. radix dentis) ima tri grane (trifurkacija): palatinalnu, mezio- i distobukalnu.

Palatinalni koren je naduži i najmasivniji, slijedi meziobukalni i na kraju distobukalni korijen koji je najmanje razvijen. Bukalni korenovi su približno iste dužine i skoro su paralelni, a ponekad mogu biti i spojeni u apikalnoj trećini. Horizontalni presijek svih grana je ovoidnog oblika i presjeci bukalnih korjenova su širi buko-oralno, a palatinalni korijen mezio-distalno.

Dimenzije

Drugi gornji kutnjak
Mezio-distalna širina	Vestibulo-oralna širina	Visina krune	Dužina korijena	Ukupna dužina zuba
9,5 mm	11,0 mm	7,0 mm	11,5 mm	18,5 mm

Razvoj zuba

Početak kalcifikacije	Kompletno formirana kruna	Nicanje (erupcija)	Završen rast korijena
21/2 - 3 godine	7 - 8 godina	12 – 13 godina	14 - 16 godina

Varijacije

Varijacije drugog gornjeg molara se odnose na:

• izraženost distopalatinalne kvržice,
• konturu grizne površine,
• fisurni kompleks,
• broj korjenova i
• stepen fuzije (spajanja) korjenova.