Treći kutnjak (gornja vilica)
Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Treći desni gornji kutnjak (lat. dens molaris tercius superior s. sapientiae dex.) je osmi i zadnji zub od medijalne linije u oba desna gornja kvadranta stalne denticije. To znači da samo mezijalno kontaktira sa drugim gornjim molarom, a okludira sa trećim kutnjakom iz donje vilice. Poznat je i pod imenom gornji umnjak ili zub mudrosti. Ovo je najvarijabilniji zub u gornjoj vilici i najčešće se javlja kao varijanta drugog gornjeg kutnjaka sa tri kvržice i malo manjom krunom. Uglavnom je manji od svog mandibularnog para, a i korijeni su mu kraći u odnosu na ostale gornje kutnjake i često spojeni u jednu formaciju. Osnovna funkcija ovog zuba je gnječenje i mljevenje hrane.
| Zubi čovjeka | |
| Treći kutnjak (gornja vilica) | |
 | |
| Zubi gornje vilice | |
|---|---|
| |
| Zubi donje vilice | |
| |
u gornjem dentalnom luku postoje dva umnjaka, koja se obilježavaju na sljedeći način:
- stalni gornji desni treći kutnjak – 18;
- stalni gornji lijevi treći kutnjak – 28.
Umnjak pokazuje pravilan znak ugla i luka i distalni nagib korijena, pod uslovom da ima "tipičan" oblik krune. Često može biti kongenitalno odsutan u vilici ili impaktiran, a i vrijeme nicanja varira.
Kruna zuba
urediKruna gornjeg umnjaka je manja u odnosu na ostale gornje molare. Pokazuje česte varijacije u obliku i veličini i može biti sasvim jednostavna i minijaturna ili pak izrazito velika. Kruna se opisuje iz pet apekata: bukalnog, palatinalnog, dva proksimalna i okluzalnog.
Bukalna površina ima oblik trapeza i u cijelosti je konveksna sa maksimumom konveksiteta u cervikalnoj i mezijalnoj trećini. Ova površina prelazi u mezijalnu u oštrijem luku nego u distalnu, odnosno pokazuje pravilan znak luka.
Palatinalna strana je manja i zaobljenija, što je uslovljeno prisustvom samo jedne palatinalne kvržice. Maksimum konveksiteta ove površine se nalazi u okluzalnoj trećini. Prelaz u proksimalne strane (mezijalnu i distalnu) je zaobljen.
Proksimalne površine su oblika pravougaonika i mezijalna strana je je viša, šira i ravnija od distalne.
Grizna površina je udubljena i ima najčešće srcolik ili trouglast oblik spoljašnjeg i unutrašnjeg okluzalnog polja. Glavna odlika ove površine su tri kvržice: meziobukalna, distobukalna i palatinalna.
Meziobukalna kvržica je oštra i ima četiri grebena, koja su dobila imena prema pravcu pružanja: bukalni kvržični greben (koji se pruža na bukalnu površinu), lingvalni kvržični ili triangularni greben (koji se spušta u unutrašnje okluzalno polje), mezijalni i distalni kvržični greben (koji se prostiru ka odgovarajućim proksimalnim stranama). Kvržica ima i četiri kose ravni: mezio- i distolingvalnu (funkcionalne površine) i mezio- i distobukalnu.
Distobukalna i palatinalna kvržica imaju slične detalje kao i prethodna, a nazivi su im u skladu sa pravcem pružanja. Palatinalna kvržica je najprostranija i blago je zaobljena.
Fisurni kompleks umnjaka je ekstremno varijabilan i sastavljen od brojnih iregularnih brazdi.
Vrat zuba
urediVrat zuba (lat. collum dentis) se nalazi u predjelu caklinsko-cementnog spoja i pokazuje sasvim blage krive pružanja.
Korijen zuba
urediKorijen (lat. radix dentis) obično ima tri grane: palatinalnu, meziobukalnu i distobukalnu. One su često spojene (parcijalno ili kompletno) u jedan konični blok i nagnuti su distalno. Ponekad je prisutan i veći broj korjenova. Interesantna je činjenica da su umnjaci više regularni u pogledu morfologije, razvoja i nicanja kod primitivnih naroda, nego kod pripadnika bele rase (izvor potreban).
Dimenzije zuba
uredi| Treći gornji kutnjak (umnjak) | ||||
| Mezio-distalna širina | Vestibulo-oralna širina | Visina krune | Dužina korena | Ukupna dužina zuba |
|---|---|---|---|---|
| 8,5 mm | 10,0 mm | 6,5 mm | 11,0 mm | 17,5 mm |
Razvoj zuba
uredi| Početak kalcifikacije | Kompletno formirana kruna | Nicanje (erupcija) | Završen rast korjena |
|---|---|---|---|
| 7 - 9 godina | 12 - 16 godina | 17 – 21 godina | 18 - 25 godina |