Đorđe II, kralj Velike Britanije
George II [1] (Džordž Drugi; 10. novembar 1683 - 25. oktobar 1760) je bio kralj Velike Britanije i Irske, vojvoda od Braunschweig-Lüneburga i knez izbornik Svetog Rimskog Carstva od 11. juna 1727. godine do svoje smrti.
| George II | |
|---|---|
 | |
| Kralj Velike Britanije i Irske; Izbornik Braunschweig-Lüneburga | |
| Vladavina | 11. juni 1727 - 25. oktobar 1760 |
| Prethodnik | George I |
| Nasljednik | George III |
| Krunidba | 11. oktobar 1727. |
| Supružnik | Karolina Brandenburška |
| Djeca | Fridrik, princ od Velsa Ana Amelija Sofija Karolina Vilim, vojvoda od Cumberlanda Marija Ludovika |
| Dinastija | Hanover |
| Otac | George I, kralj Velike Britanije |
| Majka | Sofija Doroteja od Cellea |
| Rođenje | 10. novembar 1683. |
| Smrt | 25. oktobar 1760. London |
| Datum sahrane | 11. novembar 1760 |
| Mjesto sahrane | Vestminsterska opatija |
Bio je drugi britanski monarh iz dinastije Hanover i istovremeno posljednji britanski monarh rođen van Velike Britanije, te posljednji koji je lično predvodio vojsku. Bio je poznat po brojnim sukobima sa svojim ocem i kasnije sa svojim sinom. Ispoljavao je malo političke moći tokom svoje vladavine, pošto je vladu vodio prvi de facto premijer Velike Britanije, Robert Walpole.
Mladost
urediRođen je u Hanoveru, kao sin Georgea Ludovika, nasljednog princa od Braunschweig-Lüneburga, i njegove supruge, Sofije Doroteje Celjske. Oboje njegovih roditelja su imali ljubavnike, ali je njihov brak završio razvodom 1694. godine.
Godine 1705. oženio je markgroficu Karolinu od Bradenburg-Ansbacha, nakon što bračni pregovori sa švedskom princezom Hedvigom Sofijom nisu uspjeli.
George je imao jako slab odnos sa ocem. Porodični odnosi su se pogoršali nakon što je Georgeva supruga, sada princeza od Velsa, rodila njihovo peto dijete. Georgeov otac želio je da kum njegovom unuku bude njegov mlađi brat, dok je George želio da to bude njegov prijatelj. Nakon što se javno sukobio sa ocem, George je bio uhapšen, a zatim izbačen iz očeve palače i isključen iz javnih ceremonija.
Princ od Velsa je zato ohrabrivao svu opoziciju svoga oca. Njegova londonska rezidencija postala je okupljalište oponenata Georgea I, uključujući i Roberta Walpola. Walpole je 1720. godine ohrabrivao oca i sina da se pomire, nakon čega je vraćen u svoj ured iz kojeg je bio isključen 1717. godine. Već sljedeće godine, nakon velike ekonomske katastrofe, Walpole se uzdigao na čelo vlade.
Walpole i njegova partija, whigovci, bili su dominantni u politici, jer se George I bojao da toryjevci neće podržati Akt o nasljeđivanju iz 1701. godine, koji ga je, kao seniornog protestantskog nasljednika kraljice Ane, doveo na britanski tron. Moć whigovaca sprječavala je toryevce da dođu do moći još narednih pedeset godina. Walpole je kontrolisao britansku vladu, ali je prešavši na stranu Georga I, izgubio povjerenje njegovog sina.
Vladavina
urediGeorge je, kao George II, naslijedio britansku krunu nakon očeve smrti 11. juna 1727. godine i već tada su počeli njegovi sukobi sa njegovim najstarijim sinom i prijestolonasljednikom. George II je možda planirao protjerati sina u neku od britanskih kolonija, ali to nije učinio. George i njegova supruga krunisani su kao kralj i kraljica 11. oktobra 1727. godine u Westminsterskoj opatiji.
Vjerovalo se da će novi kralj otpustiti Walpolea, koji ga je naljutio prešavši na stranu njegovog oca, i da će ga zamijeniti Spencerom Comptonom. George je čak tražio od Comptona, a ne od Walpolea, da napiši njegov prvi kraljevski govor. Compton je, međutim, tražio pomoć od Walpolea, zbog čega je kraljica Karolina, koja je podržavala Walpolea, zaključila da je on nesposoban i uticala na muževu odluku da zadrži Walpolea na mjestu premijera. Walpole je ubrzo počeo popravljati svoj odnos sa kraljemi osiguravati svoju poziciju. Također je ubjeđivao toryevce da priznaju Akt o nasljeđivanju iz 1701. Sa druge strane, George II je stvarao plemiće naklonjene whigovcima kako bi pomogao Walpoleu da zadrži većinu u Domu lordova.
Za vrijeme života kraljeve supruge Walpoleova pozicija je bila osigurana. Kontrolisao je i unutrašnju i vanjsku politiku. Dok je George želio ratovati u Evropi, Walpole ga je posavjetovao da potpiše mirovne sporazume, poput onoga sa Španijom iz 1729. godine.
Porodični problemi
uredi
Georgeov i Karolinin odnos sa njihovim najstarijim sinom se iznimno pogoršao sredinom 1730-ih. Nakon što se princ od Velsa oženio izbila je otvorena svađa između oca i sina. George je Fridrika i njegovu porodicu izbacio sa dvora 1737. godine.
Nedugo nakon protjerivanja sina sa dvora, George je izgubio i svoju dominantnu suprugu, koja je umrla 20. novembra 1737. godine. Legenda kaže da ga je Karolina na samrti zamolila da se ponovo oženi nakon njene smrti, na što joj je on na francuskom odgovorio "Non, j'aurai des maîtresses!" (bosanski: "Neću se ženiti, ali ću imati ljubavnice!").
George je već imao jednog vanbračnog sina, Johanna Ludwiga von Wallmoden-Gimborna, kojeg je rodila njegova ljubavnica, Amalie von Wallmoden. Najpoznatija njegova ljubavnica bila je Henrietta Howard, grofica od Suffolka, koja je bila jedna od Karolininih dvorskih dama.
Ratovi
urediProtivno Walpoleovom savjetu, George je opet bio u ratu, i to opet sa Španijom, 1739. godine. Cijela Evropa je bila umiješana u rat nakon smrti Karla VI, cara Svetog Rimskog Carstva, 1740. godine. Razlog za rat bilo je pitanje da li Karlova kćerka, Marija Terezija Austrijska, ima pravo na nasljeđivanje njegovih posjeda. Georgeov sukob sa Španijom ubrzo se stopio sa Ratom za austrijsko naslijeđe.
Robert Walpole nije mogao učiniti ništa da spriječi veliki rat u Evropi. Susreo se i sa opozicijom nekoliko politilčara koje je predvodio John, barun Carteret, kasnije 2. grof od Granvillea. Walpole je bio optužen za varanje na izborima, te je 1742. godine, nakon više od dvadeset godina na funkciji premijera, otišao u penziju. Zamjenjen je Spencerom Comptonom, 1. grofom od Wilmingtona, kojem je put do premijerove fotelje ostao otvoren nakon smrti kraljice Karoline. Compton je, međutim, bio samo marioneta - pravu političku moć držao je John Carteret. Nakon Comptonove smrti 1743. godine, premijer je postao Henry Pelham.
Frakciju koja je podržavala rat predvodio je Carteret, koji je tvrdio da će, ukoliko Marija Terezija ne naslijedi očeve posjede, moć Francuza u Evropi opasno povećati. George II je poslao vojne trupe da pomognu Mariji Tereziji i njenim trupama, te da spriječe prodiranje neprijateljske vojske u Hanover. Bilo je prošlo već dvadeset godina otkako se britanska vojska borila u ratu u Evropi, a u međuvremenu vlada ju je ignorisala i nije održavala. Bez obzira na to, George II je velikodušno slao podršku Mariji Tereziji, te je čak i sam predvodio vojsku u bici kod Dettingena 1743. godine. Njegovu vojsku kontrolisao je njegov sin, vojvoda od Cumberlanda, inače veoma zainteresiran za vojna pitanja. Rat nije podržavao britanski narod, koji je smatrao da kralj i Carteret zapostavljaju interse Britanaca u korist interesa Hanovera.
Godine 1748. završen je Rat za austrijsku baštinu. Marija Terezija je naslijedila sva očeva kraljevstva, nadvojvodstva i vojvodstva, te de facto zavladala muževim carstvom i vojvodstvom. Uprkos podršci Britanaca, Marija Terezije ima nije vjerovala jer su bili protestanti, te ih je isključila iz saveza.
Jakobističke pobune
uredi
U međuvremenu, dok se vodio Rat za austrijsko naslijeđe, Georgeovi protivnici u Francuskoj ohrabrivali su pobune jakobita. Jakobiti su bili plemići koji su podržavali rimokatoličkog kralja Jakova II, koji je bio zbačen 1689. godine i zamijenjen ne njegovim rimokatoličkim sinom Jakovom Franjom Edvardom, već najstarijom protestantskom kćerkom Marijom II i protestantskim sestrićem Vilimom III kao suvladarima.
Jakov Franjo Edvard, poznat kao "Stari pretendent", pokušao je preuzeti tron pomoću dvije pobune; onom iz 1715. godine, nakon koje je pobjegao u Francusku, i onom iz 1719. godine, koja ga je ostavila u bankrotu. Njegov sin, Karlo Edvard Stuart, vodio je mnogo jaču pobunu u ime svoga oca 1745. godine. U julu te godine Karlo Edvard je pristao u Škotsku, gdje je dočekan sa velikom podrškom. Škotski pobunjenici su uspjeli poraziti Georgeovu vojsku u septembru. Zatim je pokušao ući u London, gdje ga čak ni rimokatolici nisu dočekali sa oduševljenjem. Luj XV, kralj Francuske, također je obećao poslati dvanaest hiljada vojnika kako bi pomogao pobuni, ali nije ispunio obećanje. Britanska armija pod vodstvom Georgeovog sina, vojvode od Cumberlanda, potisnula je jakobite nazad u Škotsku. Dana 16. aprila 1746. godine Karlo Edvard i vojvoda od Cumberlanda vodili su posljednju bitku vođenu na britanskom ostrvu. Jakobiti su izgubili, a Karlo Edvard je pobjegao u Francusku, ali mnogi Škoti koji su učestvovali u pobuni bili su uhvaćeni i pogubljeni. Nakon ove bitke više nije bilo ozbiljnih pokušaja restauriranja dinastije Stuart.
Kasniji život i smrt
uredi
Do krada svog život George II više nije aktivno učestvovao ni u politici ni u ratovima. Posljednjih godina njegovog života polažu se temelji za buduću Industrijsku revoluciju. Britanska dominacija u Indiji porasla je pobjedama u bitkama kod Arcota i Plasseya.
Princ od Velsa umro je iznenada 1751. godine. Njegov sin George odmah je naslijedio titulu vojvode od Edinburgha, a ubrzo je proglašen princom od Velsa kao nasljednik svoga dede. George II ni nakon smrti sina nije uspio provoditi vrijeme se unucima, budući da mu Fridrikova udovica Augusta nije vjerovala i trudila se držati ih odvojeno.
Godine 1752. Velika Britanija je reformirala kalendar, te je od julijanskog prešla na gregorijanski kalendar. Promjena je uključivala preskakanje jedanest datuma; 2. septembar je pratio 14. septembar. Dan 1. januar je postao dan Nove godine, umjesto 25. marta, na koji je još dugo vremena neformalno proslavljavna Nova godina.
Georgeov premijer, Henry Pelham, umro je 1754. godine i njegovu funkciju naslijedio je njegov brat, Thomas Pelham-Holles, vojvoda od Newcastle-upon-Tynea, a njega je naslijedio William Cavendish, vojvoda od Devonshirea. Još jedan zapaženi ministar bio je William Pitt Stariji, koji je bio državni sekretar tokom Cavendishovog mandata. Njega George II nije volio jer se protivio Ratu za austrijsko naslijeđe, a svoje nezadovoljstvo njime George je iskazivao i početkom 1757. godine. U aprilu te godine George je otpustio Pitta, ali ga je aksnije ponovo pozvao. U istom periodu Thomas Pelham-Holles vratio se na mjesto premijera.
Kao državni sekretar Pitt Stariji je vodio politiku vezanu za Sedmogodišnji rat, koji je bio svojevrsni nastavak Rata za austrijsko naslijeđe. Marija Terezija je sklopila savez sa svojim nekadašnjim neprijateljima, Rusijom i Francuskom, te tako postala neprijatelj Velike Britanije i Hanovera. George II se bojao da će mu članovi ove alijanse oteti Hanover, te se zato udružio sa Pruskom. Velika Britanija, Hanover i Pruska su tako bili u sukobu sa najvećim evropskim silama - Austrijom, Rusijom, Francuskom, Švedskom i Saksonijom. Konflikti su se proširili i na njihove sjevernoameričke i indijske kolonije .
Dana 25. oktobra 1760. godine George II se srušio u toaletu. Odnesen je u krevet odakle je tražio da vidi svoju kćerku, princezu Ameliju Sofiju, ali je umro prije nego što je ona stigla. Bio je posljednji britanski monarh sahranjen u Westminsterskoj opatiji. Naslijedio ga je unuk koji je postao George III od Ujedinjenog Kraljevstva.
Potomci
urediDjeca Georgea II i njegove supruge, Karoline Brandenburške, bila su:
- Fridrik, princ od Velsa (1707-1751 ), otac Georgea III)
- Ana od Velike Britanije (1709-1759 ), brakom kneginja Oranske (preko nje holandska kraljica Beatricija i njeni potomci nose pravo na britansko krunu)
- Amelija Sofija od Velike Britanije (1711-1786) (neudata, bez djece)
- Karolina od Velike Britanije (1713-1757) (neudata, bez djece)
- Vilim, vojvoda od Cumberlanda (1721-1765) (neoženjen, bez djece)
- Marija od Velike Britanije (1723-1772), brakom s Fridrikom II landgrofica Hessen-Kassela
- Ludovika od Velike Britanije (1724-1751), brakom s Fridrikom V kraljica Danske i Norveške
Bilješke
uredi- ^ Južnoslavenski ekvivalenti imena George su Đuro, Juraj, Đorđe i Georgije, ali imena britanskih kraljeva u svakodnevnoj upotrebi najčešće ostaju nepromijenjena.
| Prethodi: | Kralj Velike Britanije i Irske | Slijedi: |
| George I | George III |
