Crkva svete Tekle u Danilovgradu

Crkva svete Tekle u Danilovgradu, (lokalno: svete Ćekle), Crna Gora, saborna је i grobljanska crkva. Pripada Mitropoliji crnogorsko-primorskoj Srpske pravoslavne crkve.

Historija

Ovaj hram svete prvomučenice Tekle ravnoapostolne jedan je od najstarijih i glavnih crkava Danilovgrada i okoline. Nalazi se u samom gradu na uzvišenju Mala Glavica. Na kamenoj ploči iznad vrata hrama piše da je taj hram „soborni plemena bjelopavlickago“ - saborni hram plemena Bjelopavlići. Narod toga kraja je tu svetiteljku nazivao sveta Ćekla, i pleme koje je tu živjelo se nazvalo Ćeklići. Oni su se pred Turcima povukli na prostor Stare Crne Gore. Nisu vršena arheološka ispitivanja ovog hrama vezana za njegovu starost, a prvi pisani trag o njemu vezuje se za boj na Ćuriocu 1792. godine, koji se završio upravo kod hrama svete Tekle, kada su bjelopavlićki junaci odbranili hram od turske vojske koja je htjela da ga zapali. O tome Njegoš u Ogledalu srpskom piše: Kad to viđe pope Boškoviću, viknu pope iz grla bijela: ‘A Brđani, crn vi obraz bio, Ćurilac nam Turci opališe, i evo ih do Glavice Male, sad će Ćeklu opaliti crkvu! Lazar Tomanović ju je obšao 1885. godine. Spominje je pod imenom svete Ćekle, kao starnsku crkvu odmah do varoši i da je okolo groblje, koje ima dosta nadgrobnih spomenika i lijepih natpisa.

Temeljna obnova crkve izvršena je 1900. godine, o čemu svjedoči pomenuta kamena tabla iznad ulaza u crkvu. Postavljen je i ikonostas skromnije izrade u četiri nivoa, koji je, zajedno sa velikim raspećem dosezao do svoda hrama. Ikone koje su postavljene na ikonostasu bile su litografije, osim reda prestonih ikona, koje su bile oslikane, i koje su takođe bile skromnije izrade, u stilu klasicizma. U vrijeme ove obnove nastojatelj hrama je bio dugogodišnji paroh danilovgradski protojerej Jovan Velašević, koji je 1904. godine uspio da za crkvu nabavi cio komplet bogoslužbenih knjiga štampanih u Carskoj Rusiji, koje se i danas čuvaju u crkvi. Između dva rata nabavljena su tri zvona, rađena u jednoj od livnica na prostoru današnje Hrvatske, od kojih se dva i danas koriste.

Prvobitno, oko crkve nije bilo grbova, osim nekoliko grobova znamenitih bjelopavlićkih narodnih prvaka, posebno onih iz porodice Bošković, iz koje su generacijama rukopolagani nastojatelji ovog hrama, i čiji se grobovi nalaze sa sjeverne strane crkve. Međutim, vremenom, a najviše između dva rata i nakon završetka Drugog svjetskog rata, oko crkve je počelo masovno sahranjivanje, tako da je groblje kod hrama svete Tekle steklo status glavnog gradskog groblja, a ovaj saborni hram stekao, između ostalog, funkciju grobljanske crkve, koji, za jedan po starini i historijatu tako značajan hram, predstavlja izvjesnu degradaciju.

Nakon Drugog svjetskog rata dugo vremena u hramu nije obavljano bogosluženje, a crkva je jedno kraće vrijeme korištena kao magacin. U kasnijem periodu bogosluženja su rijetko obavljana. Tokom obnove manastira Ždrebaonika, u drugoj polovini osamdesetih godina dvadesetog vijeka, mošti svetog Arsenija su se nalazile u crkvi svete Tekle oko godinu dana, kada su u crkvi povremeno služene svete liturgije. Redovni crkveni život u ovom hramu je obnovljen početkom devedesetih godina 20. vijeka, a za prvog stalnog paroha postavljen je protojerej Dragoljub Pantelić 1997. godine.

Posljednja značajnija obnova hrama izvršena je 2000-2001. godine, kada je nastojatelj hrama bio jerej Dragan Tomić, i kada je uređena fasada hrama, krov zamijenjen, crkva iznutra ponovo omalterisana, napravljena kamena staza do hrama i plato ispred ulaza, kao i česma na sjeveroistočnom uglu zdanja. Tom prilikom u oltarskoj apsidi je ikonopisac Vladimir Bata Kidišević oslikao veliku fresku Bogorodice Orante – „Šira od nebesa“. Tada je zamijenjeno i jedno od zvona, koje je bilo napuklo, novim zvonom, izrađenim u livnici u Srbiji, a koje je pribavljeno trudom i ljubavlju porodice Vuković iz Danilovgrada​. 2005. godine u hramu je postavljen novi, rezbareni ikonostas, sa ikonama u bizantskom stilu, te nabavljen vladičanski tron, tron za ikonu Bogorodice, nalonj za cjelivajuću ikonu i polijelej – horos sa ikonama, dok je palionik svijeća izmješten van hrama, uz sjeverni zid crkve.

Danas se u hramu svete​ Tekle svakodnevno obavljaju sveta bogosluženja, a crkvena zajednica koja se okuplja oko hrama ima izrazito liturgijski karakter i odlikuje se zdravim misionarskim aktivizmom, koji je utemeljio protojerej Slobodan Zeković, a nastavio protojerej Željko Ćalić, nastojatelj ovog hrama.

Najvažnija svetinja koja se čuva u crkvi je dio moštiju svete Tekle, koji je parohija danilovgradska dobila na dar od Mitropolije dabrobosanske, pošto se u Sarajevu u staroj pravoslavnoj crkvi čuva stopalo ove svetiteljke. U čast prepodobne mati Paraskeve, koja je slava sviju Bjelopavlića, u hramu se čuva i jedna čestica njenih svetih moštiju, kao i dio odežde svetog Arsenija Sremca, koje su bile na njegovim moštima do presvlačenja, a koje je obavljeno krajem osamdesetih godina 20. vijeka. U hramu se takođe nalazi i velika poštovana ikona Bogorodice, kopija čudotvorne Bogorodičine ikone Lepavinske.

Osim pomenutih knjiga, u hramu se čuva više knjiga štampanih u Carskoj Rusiji i Austriji, a koje potiču iz sredine 19. vijeka, među kojima je i jedno Jevanđelje sa posvetom mitropolita crnogorskog Ilariona (Roganovića), na kojem se nalaze potpisi srpskog patrijarha Germana i bugarskog patrijarha Kirila, kao i vladika koji su ovim predstojateljima bili u pratnji, iz dvije posjete Crnoj Gori tokom šezdesetih godina 20. vijeka.

Arhitektura

Crkva je sagrađena od grubo tesanog kamena, kao jednobrodna građevina sa oltarskom apsidom i zvonikom na preslicu, koji smješta tri zvona.

Literatura

• Томановић, Лазар (2007). Путописна проза. Градска библиотека и читаоница Херцег Нови. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)