Crkva rođenja Bogorodice u Ljubinju

Crkva rođenja Bogorodice u Ljubinju, u općini Ljubinje, Bosna i Hercegovina, crkva je Srpske pravoslavne crkve, i pripada Eparhiji zahumsko-hercegovačkoj i primorskoj.

Crkva rođenja Bogorodice
Osnovne informacije
Lokacija	Ljubinje
Religija	Pravoslavlje
Država	Bosna i Hercegovina
Organizacijski status	Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska
Status	Parohijska crkva
Oznaka baštine	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Arhitektonski opis
Arhitektonski tip	Crkva
Dovršeno	1867. god
Specifikacije
Dužina	12,35 m
Širina	8,60 m
Toranj/-evi	1

Crkva je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine Nacionalni spomenik se sastoji od crkve, pokretnog naslijeđa, koga čini štampani primjerak Evanđelja i dvostrana litijna ikona, i ostataka nekropole sa šest stećaka.

Lokacija

Crkva rođenja Bogorodice i srednjovjekovna nekropola sa stećcima nalazi se u gradu Ljubinju, u ravnici pored puta koji iz Mostara preko Stoca, Ljubinja i Trebinja vodi do Dubrovnika

Historija

Crkva rođenja Bogorodice u Ljubinju pripada tipu hercegovačkih jednobrodnih kamenih crkava sa polukružnom apsidom i kamenim zvonikom na preslicu. Ovaj oblik crkvi je usvojen već u 13. i 14. stoljeću i vrlo rano se odomaćio, naročito u južnom Primorju, odakle se, putem dubrovačkih graditelja, proširio po unutrašnjosti.

Opis

Crkva ima pravougaonu osnovu, dimenzija približno 12,35 x 8,60 m. Sa istočne strane nalazi se polukružna apsida, tako da ukupna dužina crkve zajedno sa apsidalnim dijelom iznosi oko 15,00 m.

Ikonostas crkve postavljen je početkom 20. stoljeća. Autor ikona je nepoznati umjetnik.

Ram ikonostasa je izrađen od drveta na koga su pričvršćene ikone, slike na platnu sa različitim scenama. U kompozicionom pogledu, raspored ikona na ikonostasnoj pregradi se može podijeliti na četiri horizontalne cijeline. Na svodu crkve izvedeno je tzv. nebo, odnosno, svod je obojen svijetloplavom bojom, po kojoj su naslikane žute zvijezde. Kako je unutrašnjost crkve presvedena sistemom podužnih i prislonjenih svodova, tako je svaki luk dekoriran stiliziranim krstovima u plavoj boji. Krstovi su postavljeni u romboidnu mrežu. Polja svodova su uokvirena linijom, ispunjenom oker rombovima, koji naliježu na smeđe trouglove. Na svodu je naslikano šest svetitelja u lučno završenim poljima. Na vrhu luka je naslikan krst.

Pokretno naslijeđe

Jevanđelje

U crkvi nalazi se Jevanđelje iz 1793. godine, dimenzija 52x34x8 cm, uvezano u metalni povez sa dvije metalne kopče (jedna nedostaje) sa strana. Prednja strana poveza je i reljefno iskucana i ukrašena sa pet kartuša u kojima su smješteni likovi svetitelja, danas oštećeni i slabo vidljivi. Ostala površina je ukrašena isprepletenim vegetabilnim ornamentom. Na zadnjoj strani poveza je iskucavanjem napravljen reljef raspeća, ali bez Krista na njemu. Ostala površina je isprepletena vegetabilnim ornamentom.

Na prvoj strani rukom ispisana su dva zapisa, a na zadnjoj tri. Zapisi govore o služenju liturgije različitih eparha u ljubinjskoj crkvi. Na prvoj štampanoj strani je i slika Svetog Trojstva, a ispod slijedi tekst. Jevanđelje je štampano crnom i crvenom bojom.

Litija

Dvostrana litijna ikona je izrađena od bakra sa scenom Kristovog rođenja, a na drugoj strani, u istoj tehnici, jevanđelist Luka. Ukupna površina litije je ukrašena tehnikom izrezavanja i građenja vegetabilnih i geometrijskih ornamenata.

Arheologija

Tokom 2013. i 2014. godine i obnove crkve, na ovom lokalitetu urađena su arheološka istraživanja u organizaciji Muzeja Hercegovine Trebinje i Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog nasljeđa iz Banja Luke. Pronađeni su zidovi od tri ranije crkve iz 6., 12., te iz 14. ili 15. vijeka. Pronađene su takođe dvije antičke grobnice, zidane i na svod malterisane sa uzglavljem i mnoštvo pokretnog arheološkog nasljeđa – od stilusa, pisaljki iz prvog do četvrtog vijeka, do minđuše istočnog tipa. Valorizacija nalaza je u toku.

Literatura

Ljiljana Ševo, Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1978. godine, Biblioteka Baština, Banja Luka, 2002.