Crkva pokrova presvete Bogorodice u Beogradu

Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu je hram srpske pravoslavne crkve, sagrađen na Zvezdari, u Kajmakčalanskoj ulici br. 55. Pripada Beogradsko-karlovačkoj arhiepiskopiji. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.

Pokrovska crkva u Beogradu

Historija

Spomen ploča u crkvi o izgradnji i posvećenju crkve

U periodu između dva svjetska rata, zbog velikog doseljavanja stanovništva, od 1921-31. broj stanovnika Beograda se udvostručio, i javila se potreba za izgradnjom novih hramova. Područje od Cvetkove mehane pa sve do Crvenog Krsta nije imalo crkvu i pravoslavno stanovništvo je zahtijevalo izgradnju crkve, obdaništa Dom majke Jevrosime i ženskog manastira. Tadašnji Patrijarh Dimitrije je odobrio fond za izgradnju, a nakon njegove smrti, Patrijarh Varnava nastavlja projekat izgradnje. Radovi su završeni prije 1. oktobra 1933., i prvog dana hramovne slave, na Pokrov Presvete Bogorodice 14. oktobra 1933. godine, je vikarni Episkop Vikentije Vujić izvršio posvećenje crkve po blagoslovu Patrijarha Varnave. Crkva i kraj u blizini crkve nisu bili oštećeni tokom ratnih razaranja u Drugom svjetskom ratu. 16. septembra 2018. godine patrijarh Irinej je posvetio nove freske u ovoj crkvi, koje su zamijenile stare, dotrajale i koje su bile lošijeg kvaliteta.

Arhitektura

Unutrašnjost crkve

Prema sugestijama Patrijarha Varnave crkva je zamišljena u skromnom monaškom stilu, jer je prema prvobitnoj ideji to trebala biti crkva ženskog manastira. Izgradnja je povjerena arhitekti Momiru Korunoviću, ali je zahtjevano da postojeća zgrada na kupljenom imanju ostane takva kakva je, a da se na istočnoj strani doda oltar i centralno kube, a na zapadnoj zvonara sa kancelarijama i krstionicom. Zgradi, koja je ranije služila kao radionica šešira, je dodato kube sa stupovima, kao i oltarska apsida, zadržani su sjeverni i južni zidovi i dio građevine na zapadu. Dodati su lukovi i stupovi, zvonik je najprije samo prislonjen uz zapadni zid što je kasnije izmjenjeno, dodane su dvije kancelarije, krstionica i stepenice za hor.

Unutrašnjost

Unutrašnjost kupole. Stare freske u kubetu su prikazivale svete Srbe vladare sa svojim zadužbinama u rukama, iako je praksa u pravoslavlju da se tu slikaju starozavjetni proroci. Novim freskopisanjem crkve su tu ipak naslikani starozavjetni proroci

Prvobitni ikonostas, izrađen od betona, oslikao je akademski slikar Živorad Nastasijević, ali je on srušen i na njegovo mjesto je 1973. godine postavljen novi, u duborezu. Napravio ga je Cvetan Nikolovski iz Ohrida. Ikone ovog ikonostasa oslikao je profesor Milovan Arsić, akademski slikar, kao i hramovne freske i mozaike na banjskim zidovima. Freskopis je rađen u al fresco tehnici, na tri sloja maltera sa fresko pigmentima i pokriva sve unutrašnje zidne površine hrama čineći jedinstvenu fresko cjelinu od oko 700 m²slikane površine. Fon na svim freskama je u zlatnom okeru i zelenoj boji. Na kubetu gdje je prikazan Hristos Pantokrator (Svedržitelj, Svevladar: pan-sve, kratia-vladavina) u kružnoj - krstastoj orijentalnoj kompoziciji Logosa, uočavale su se izvjesne izmjene tradicionalne šeme u slobodi kompozicije i teme. Stare freske na površinama kubeta (danas nepostojeće), između prozora, prikaivale su srpske svetitelje sa svojim zadužbinama u rukama: Stefan Nemanja kao prepodobni Simeon Mirotočivi sa Studenicom, sveti Sava sa Hilandarom, sveti Arsenije Srijemac sa crkvom svetih Apostola u Peći, Stefan Prvovjenčani sa Žičom, kralj Milutin sa Gračanicom, Stefan Dečanski sa Dečanima, arhiepiskop Danilo II sa Bogorodičinom crkvom u Peći i knez Lazar sa Lazaricom. Pored ovih osam figura, od kojih je svaka bila preko 4 metra visine, postoje još dvije koje su naslikane na zapadnom zidu naosa: kralj Dragutin sa crkvom u Arilju, despot Stefan Lazarević sa Manasijom i stihovima svoje pjesme Slovo ljubve i povorkom srpskih arhijereja u oltarskoj apsidi, i zajedno čine jedinstvenu galeriju portreta srpskih svetitelja. Inače je praksa u pravoslavnom freskopisu, da se u kubetu između prozora prikazuju starozavjetni proroci: Mojsije, Ilija, Danilo... ali je ovdje došlo do odstupanja od tradicije u korist srpskih nacionalnih osjećanja. To je ispravljeno novim freskopisanjem crkve i sada su u kubetu naslikani starozavjetni proroci, a likovi Srba svetaca tu više ne postoje.

U hramu se nalazi i ikona Presvete Bogorodice Pećke koja je kopija ikone Majke Božije iz Pećke Patrijaršije za koju postoje crkveno-narodna predanja da je čudotvorna i da ju je oslikao sveti apostol Luka. Čuvana je u manastiru svetog Save Osvećenog koji se nalazi između Jerusalema i Mrtvog mora, i nju u Srbiju, po tom predanju, donosi Sveti Sava.

Pri hramu se održavaju časovi vjeronauke i duhovne tribine, a postoji i škola crkvenog pojanja.

Zanimljivosti

U crkvi se nalazi nekoliko prikaza grbova Kraljevine Jugoslavije, a tabla u ulici Vojislava Ilića, koja pokazuje smjer ka pravoslavnoj Pokrovskoj i katoličkoj crkvi svetog Ante (desno), je ispisana samo latiničnim pismom.

Galerija

• 
  Kopija ikone Bogodorice iz Pećke patrijaršije
• 
  Putokaz ka crkvi iz ulice Vojislava Ilića, 2019. godine
• 
  Crkva
• 
  Palionica svijeća pored crkve
• 
  Unutrašnjost palionice svijeća. Ranija praksa je bilo paljenje svijeća u crkvama, ali se u novije vrijeme ta praksa napušta, jer parafinske svijeće čađe i tako freske vremenom potamne
• 
  Palionica svijeća
• 
  Crkva
• 
  Ulazni dio crkve
• 
  Spomen ploča neznanom junaku na zapadnom zidu crkve (desno od glavnog ulaza u crkvu)
• 
  Spomen ploče na južnom zidu crkve. Grobna spomen ploča vladici zahumsko-hercegovačkom Tihonu
• 
  Jedna od crkvenih vrata s mozaikom praznika Blagovijest, južni zid
• 
  Dio parohijskog doma s južne strane hrama
• 
  Dio crkvene porte (dvorišta) s pogledom na katoličku crkvu svetog Ante Padovanskog
• 
  Porta crkve. Porta znači crkveno dvorište, a riječ je nastala od latinskog naziva za vrata- porta
• 
  Mozaik iznad glavnog ulazu u crkvu prikazuje praznik Pokrov Presvete Bogorodice
• 
  Spomen ploča na sjevernom zidu crkve
• 
  Česma u crkvеnoj porti
• 
  Spomen ploče s imenima dobrotovora koji su pomogli izgradnju crkve
• 
  Spomen ploče s imenima dobrotovora koji su pomogli izgradnju crkve
• 
  Spomen ploče s imenima dobrotovora koji su pomogli izgradnju crkve
• 
  Spomen ploče s imenima dobrotovora koji su pomogli izgradnju crkve
• 
  Spomen ploče s imenima dobrotovora koji su pomogli izgradnju crkve s pogledom na dio jedne od svije prodavnice svijeća, crkvenih suvenira, knjiga, novina...
• 
  Spomen ploče s imenima dobrotovora koji su pomogli izgradnju crkve
• 
  Unutrašnjost crkve
• 
  Ikonostas i sveštenik koji drži propovjed
• 
  Dvoglavi orao s grbom Kraljevine Jugoslavije
• 
  Ikone iznad tri stolice na kojima, po crkvenoj tradiciji, sjedi patrijarh ili vladika, car i carica (ili kralj i kraljica). Zato je iznad mjesta za crkvenog poglavara prikaz svetog Save, iznad mjesta za kralja - Stefan Prvovjenčani, a iznad mjesta za kraljicu - Bogorodica
• 
  Jedan od grbova Kraljevine Jugoslavije, kada je crkva i izgrađena
• 
  Sveštenik (lijevo) i đakon (desno) prije svete tajne pričešća na dan Svetog Dimitrija 2019. godine
• 
  Unutrašnjost crkve s pogledom na gornju galeriju, gdje na liturgijama pjeva crkveni hor. To je sjeverna strana hrama gdje dominiraju freske svetiteljki, jer je taj prostor određen za stajanje žena u toku bogosluženja
• 
  Crkvena porta
• 
  Ulaz u hram
• 
  Obnovljeni zid oko crkve. Raniji je bio od crvene cigle
• 
  Pravedni Noje (Noa)
• 
  Pravedni Lot, sinovac Abrahama
• 
  Kupola crkve
• 
  Freska koja prikazuje kraj vremena (svijeta). Anđeli Gospodnji zaustavljaju vrijeme u vidu svitka na kojem su prikazane izmjene dana i noći, Sunce, Mjesec i zvijezde
• 
  U pravoslavlju Jov, u katoličanstvu Job, u islamu Ejjub
• 
  Praotac Jakov, u islamu Jakub. Unuk Avrama-Abrahama